Słowa kluczowe
rolnictwo
dorobek badań geograficznych
zintegrowane planowanie rozwoju
Jak cytować
Abstrakt
Badania nad rozwojem obszarów wiejskich początkowo nie cieszyły się dużym zainteresowaniem wśród badaczy i związane były z geografią rolnictwa. Było to podejście monofunkcyjne (sektorowe), czyli obszary wiejskie rozpatrywane były pod kątem rolnictwa. Obszar rolniczy był to obszar wiejski, natomiast ludność rolnicza odpowiadała ludności wiejskiej. Przełom nastąpił w latach 90. XX w., kiedy zastosowano podejście wielofunkcyjne. W polskiej geografii pojawiła się subdyscyplina, tj. geografia wsi, a w pracach najczęściej podkreśla się jej wieloprzedmiotowy charakter w przeciwieństwie do jej poprzedniczki i zarazem tylko części obecnego zróżnicowanego zbioru zainteresowań, czyli geografii rolnictwa. Na początku XXI w. narodziła się koncepcja zintegrowanego rozwoju rolnictwa i wsi, która stała się podstawą do prowadzenia badań kompleksowych. W koncepcji tej uwarunkowania gospodarcze, społeczne i przyrodnicze są przedstawiane jako istotna zmienna wyjaśniająca deformacje struktury przestrzennej obszarów wiejskich w kategorii miejsca rozumianego jako pewna całość terytorialna. Założenia tej koncepcji oparte na wielofunkcyjności obszaru wiejskiego i rolnictwa są często wykorzystywane jako podstawa teoretyczna w opracowaniach planistycznych, diagnostycznych i typologiach. Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań związanych z rozwojem obszarów wiejskich wykonanych przez pracowników Zakładu Geografii Rolnictwa i Wsi. Badania te były i są bardzo zróżnicowane – w sensie ilościowym, jakościowym oraz przestrzeni, której dotyczyły. Zaowocowały one wieloma postulatami dla polityki rozwoju obszarów wiejskich.
Bibliografia
Barełkowski R., Wojtyra B. 2018. Programowanie sanacji przestrzeni wiejskiej. Autorskie mechanizmy planistyczne na rzecz zrównoważonego kształtowania obszarów wiejskich. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 32: 31–49.
Barełkowski R., Wardęski Ł., Wojtyra B. 2016. The methodological and practical aspects of the assessment of validity of development study for creation of spatial policy. Space & Form, 27: 143–164.
Gałecka-Drozda A., Raszeja E., Szczepańska M., Wilkaniec A. 2019. Land Cover Changes in Natura 2000 Areas Located in Suburban Zones: Planning Problems in the Context of Environmental Protection. Polish Journal of Environmental Studies: 28, 2: 1–9.
Gałecka-Drozda A., Szczepańska M., Wilkaniec A., de Mezer E., 2018. Aspekty kulturowe, kompozycyjne i percepcyjne w metodach identyfikacji charakteru krajobrazu na poziomie lokalnym. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 33: 63–76.
Głębocki B. (red.), 1998. Przestrzenna transformacja struktury agrarnej a wielofunkcyjny rozwój wsi w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe. Poznań.
Głębocki B., 2000, Changes in the agrarian structure of Polish agriculture in the years 1990–1996. [W:] B. Głębocki (red.), Poland’s agrarian structure in the period of political and economic transformation. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 9–74.
Głębocki B. 2002. Struktura własnościowa użytków rolnych w Polsce po 11 latach transformacji gospodarki. Przegląd Geograficzny, 74, 3: 425–450.
Głębocki B. 2005a. Geografia rolnictwa w poznańskim ośrodku uniwersyteckim. Studia Obszarów Wiejskich, 7: 117–132.
Głębocki B. 2005b. Struktura agrarna – zmiany po 12 latach restrukturyzacji polskiego rolnictwa (1990–2002). [W:] B. Głębocki (red.), Struktura przestrzenna rolnictwa Polski u progu XXI wieku. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 45–99.
Głębocki B. (red.). 2014. Zróżnicowanie przestrzenne rolnictwa. Powszechny Spis Rolny 2010. GUS, Warszawa.
Głębocki B., Kacprzak E. 2011. Winiarstwo i możliwości rozwoju enoturystyki na terenie województwa lubuskiego. Zeszyty Naukowe WSG w Bydgoszczy, Turystyka i Rekreacja, 16/17, 8/9: 123–158.
Głębocki B., Kacprzak E. Kossowski T. 2018. Identyfikacja typów rolnictwa Polski z uwzględnieniem zależności przestrzennych. Studia KPZK PAN, 183: 315–331.
Kacprzak E. 2008. Finansowanie przetwórstwa rolno-spożywczego w ramach programu SAPARD (działanie I). [W:] R. Rudnicki (red.), Przedakcesyjny Program Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich SAPARD – studium przestrzenne. Biuletyn IGSEiGP UAM, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 2: 35–78.
Kacprzak E. 2010. Pozyskiwanie środków finansowych Wspólnej Polityki Rolnej przez grupy producenckie w Polsce. Studia Obszarów Wiejskich, 24: 99–119.
Kacprzak E. 2011. Agricultural producer groups in Wielkopolska – development and functioning. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 13(6): 68–73.
Kacprzak E. 2012. Rozwój agroturystyki w dolinie rzeki Warty. [W:] Z. Młynarczyk, W. Rosik., A. Zajadacz (red.), Dolina rzeki Warty – przyrodnicze i turystyczne fascynacje. Turystyka i Rekreacja, Studia i Prace 9: 103–126.
Kacprzak E. 2014. Funkcjonowanie klastrów rolno-żywnościowych na ekologicznym rynku rolnym w Polsce. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 26: 119–133.
Kacprzak E., Kołodziejczak A. 2011. Rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2006–2009. Biuletyn IGSEiGP UAM, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna nr 14: 117–133.
Kacprzak E., Maćkiewicz B. 2013. Farmland conversion and changes in the land-use pattern in the Poznań agglomeration over the years 2000–2009. Quaestiones Geographicae, 32(4): 91–102.
Kacprzak E., Maćkiewicz B. 2014a. Supporting the development of the market network in small and medium-sized towns in Poland under the Rural Development Programme 2007–2013 (My Market Programme). [W:] A. Kwiatek-Soltys, H. Mainet, K. Biedermann, J.-C. Edouard (red.), Small and Medium Towns’ Attractiveness at the Beginning of the 21st Century. Presses Universitaires Blaise Pascal, CERAMAC, 33: 187–202.
Kacprzak E., Maćkiewicz B. 2014b. The distribution systems for organic farming produce in Poland and Spain – similarities and differences. DIE ERDE, 145(3): 105–117.
Kacprzak E., Maćkiewicz B. 2015. Opportunities and threats to the development of organic and agritourist farms in Poland. [W:] P. Dannenberg, E. Julke (red.), Economic development in rural areas. Functional and Multifunctional Approaches. Series: The Dynamics of Economic Space. Ashgate Publishing, s. 147–170.
Kacprzak E., Rudnicki R. 2008. Program SAPARD jako czynnik wzrostu konkurencyjności przemysłu spożywczego w Polsce. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 10(3): 263–268.
Kaczmarek U. 2011. Zróżnicowanie regionalne pomocy społecznej na obszarach wiejskich w Polsce. Biuletyn IGSEiGP UAM, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna 14: 9–18.
Kaczmarek U. 2014. Poziom dezagraryzacji obszarów metropolitalnych w Polsce. [W:] M. Dej, K. Janas, O. Wolski (red.), Współpraca miejsko-wiejska w Polsce. Uwarunkowania i potencjał. Instytut Rozwoju Miast, Kraków, s. 99–118.
Kaczmarek U. 2015. Agroturystyka w metropolii – stan i możliwości jej rozwoju w opinii mieszkańców Poznania. Studia Periegetica, 1/13: 39–50.
Kaczmarek U., Bąkowska E. 2016. Usługi socjalne, zdrowotne i bezpieczeństwo publiczne. [W:] T. Kaczmarek, Ł. Mikuła (red.), Koncepcja kierunków rozwoju przestrzennego Metropolii Poznań. Centrum Badań Metropolitalnych UAM, Poznań, s. 213–220.
Kaczmarek U., Kołodziejczak A. 2017. Analiza zróżnicowania regionalnego dostępności do usług medycznych w Polsce w latach 2006–2015. Miscellanea Oeconomicae, Studia i Materiały 3, 1: 241–250.
Kołodziejczak A. 2010. Modele rolnictwa a zróżnicowanie przestrzenne sposobów gospodarowania w rolnictwie polskim. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Kołodziejczak A. 2012a. Rozwój zrównoważonego rolnictwa w Polsce. Biuletyn IGSEiGP UAM, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 17–18: 89–102.
Kołodziejczak A. 2012b. Wsparcie pozarolniczej działalności gospodarczej w Polsce w ramach PROW 2007–2013 w aspekcie przestrzennym. Studia KPZK PAN, 145: 163–178.
Kołodziejczak A. 2013. Przyszłość obszarów wiejskich w Wielkopolsce – możliwe scenariusze. Studia Obszarów Wiejskich, 31: 143–152.
Kołodziejczak A. 2014. Wpływ instrumentów polityki spójności UE na rozwój obszarów wiejskich w woj. wielkopolskim. Studia KPZK PAN, 156: 267–282.
Kołodziejczak A. 2015a. Agriculture in the NATURA 2000 Areas in Poland: Spatial Differences in the Absorption of Financial Means for Sustainable Development. [W:] Economic Development in Rural Areas. Functional and Multifunctional Approaches P. Dannerberg, E. Kulke (red.). Ashgate, s. 171–184.
Kołodziejczak A. 2015b. Wielofunkcyjność rolnictwa jako czynnik rozwoju zrównoważonego obszarów wiejskich w Polsce. [W:] Wiejskie obszary funkcjonalne. Studia Obszarów Wiejskich, 37: 131–142.
Kołodziejczak A. 2015c. Znaczenie funkcji bibliotek w środowisku wiejskim w Polsce. Studia Obszarów Wiejskich, 40: 129–139.
Kołodziejczak A. 2016. Znaczenie funduszy UE w rozwoju wielofunkcyjności rolnictwa w województwie wielkopolskim w latach 2004–2014. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 36: 131–144.
Kołodziejczak A. 2017. Koncepcja zintegrowanego rozwoju rolnictwa i wsi a wiejskie obszary funkcjonalne. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 37: 41–49.
Kołodziejczak A. 2018. The 2007–2013 Agri-environmental program as an instrument for the retardation of natural resources in Poland. Journal of Agribusiness and Rural Development, 2(48): 143–151.
Kołodziejczak A., Głębocki B., Kacprzak E., Maćkiewicz B., Szczepańska M. 2018. Społeczne i ekonomiczne koszty bezładu przestrzennego w rolnictwie. [W:] A. Kowalewski, T. Markowski, P. Śleszyński (red.), Koszty chaosu przestrzennego. Studia KPZK PAN, 182, 2: 239–279.
Kołodziejczak A., Kacprzak E. 2016. Funkcje rolnicze. [W:] T. Kaczmarek, Ł. Mikuła (red.), Koncepcja kierunków rozwoju przestrzennego Metropolii Poznań. CBM UAM, Poznań, s. 129–143.
Kołodziejczak A., Kacprzak E., Maćkiewicz B. 2019. Problemy rolnictwa na obszarach metropolitarnych. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 47: 37–56.
Kołodziejczak A. Kossowski T. 2011. Diversification of farming systems in Poland in the years 2006–2009. Quaestiones Geographicae, 30(2): 49–56.
Kołodziejczak A., Kossowski T. 2016. Wykorzystanie metody autokorelacji przestrzennej do analizy ubóstwa na obszarach wiejskich. Wiadomości Statystyczne, 10(665): 22–32.
Maćkiewicz B., Andrzejewski A., Kacprzak E. 2018. Koszty bezładu przestrzennego dla rynku nieruchomości. [W:] A. Kowalewski, T. Markowski, P. Śleszyński (red.), Studia nad chaosem przestrzennym. Studia KPZK PAN, 182, 2: 280–316.
Maćkiewicz B., Kacprzak E. 2015. Policies of farmland use in the agglomeration of Poznań. Studia Regionalia, 41–42: 115–128.
Maćkiewicz B., Puente Asuero R., Pawlak K. 2018. Reclaiming urban space: a study of community gardens in Poznań. Quaestiones Geographicae, 37(4): 121–140.
Mikuła Ł., Kaczmarek U. 2019 From marketization to recentralization: the health-care system reforms in Poland and the post-New Public Management concept. International Review of Administrative Sciences, Band 85(1): 28–44.
Polna M. 2011. Indywidualne gospodarstwa rolne jako beneficjenci Działania 5. PROW „Zalesienia gruntów rolnych” w województwie wielkopolskim. Journal of Agribusiness and Rural Development, 3(21): 81–91.
Polna M. 2017. Zmiany lesistości obszarów wiejskich w Polsce w latach 1995–2016. Roczniki Naukowe SERiA, 19, 2: 194–199.
Polna M. 2018a. Implementation of the afforestation programme in Poland – a regional approach. Roczniki Naukowe SERiA, 20, 3: 132–139.
Polna M. 2018b. Deforestation as an element of planning and shaping space. Intercathedra. 3(36): 291–298.
Polna M. 2019. Uwarunkowania i skala wyłączania na cele nieleśne gruntów leśnych w Polsce. Acta Sciientiarum Polonorum, Administratio Locorum, 18(2): 181–191.
Polna M., Szczepański Ł. 2010. Skala i zróżnicowanie przestrzenne absorpcji funduszy UE na przykładzie działania „Zalesienia gruntów rolnych” w województwie wielkopolskim w latach 2004–2006. [W:] R. Rudnicki (red.), Fundusze Unii Europejskiej jako czynnik modernizacji rolnictwa polskie¬go. Studia i Prace z Geografii i Geologii, 7: 127–140.
Raszeja E., Wilkaniec A., Szczepańska M. 2017. Management of landscape resources as an element of development of communes in the Poznań agglomeration – declarativeness of assumptions vs realities of spatial policy. Przestrzeń i Forma, 29: 135–152.
Staszewska S. (red.) 2017. Rewitalizacja miast i odnowa wsi – wieloaspektowe ujęcie procesu zmian. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 39.
Staszewska S. (red.) 2018a. Dobre praktyki w rozwoju miast i wsi w zakresie przestrzennym, społecznym i środowiskowym. Biuletyn KPZK PAN, 270.
Staszewska S. 2018b. Przestrzenny rozwój obszarów wiejskich. Zasady kształtowania przestrzeni wsi wielkopolskich. Ekspertyzy i Raporty IGSEiGP UAM, 3.
Szczepańska M. 2017. Family allotment gardens – the case of the Poznań agglomeration. Europa XXI, 32: 7–40.
Szczepańska M., Kołodziejczak A., Kacprzak E. 2015. Urban agriculture of the Poznań agglomeration. Studia Regionalia, 41–42: 141–156.
Szczepańska M., Krzyżaniak M., Świerk D., Urbański P. 2016. Rodzinne ogrody działkowe jako element zielonej infrastruktury na terenie aglomeracji. Studia Miejskie, 22: 129–143.
Szczepańska M., Staszewska S. 2016. Znaczenie ogrodnictwa miejskiego w procesie rewitalizacji. Problemy Rozwoju Miast, 3: 33 – 43.
Szczepańska M., Wilkaniec A. 2016. Outdoor advertising in rural areas attractive for tourism. Studia Obszarów Wiejskich, 43: 85–98.
Szczepańska M., Wilkaniec A. 2017. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego a kształtowanie ładu przestrzennego na obszarach wiejskich – studium przypadku. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica, 28: 83–103.
Szczepańska M., Wilkaniec A., Škamlová L. 2019. Visual pollution in natural and landscape protected areas: Case studies from Poland and Slovakia. Quaestiones Geographicae, 38(4): 133–149.
Wilkaniec A., Raszeja E., Szczepańska M. 2017. Wykorzystanie zasobów krajobrazowych w polityce przestrzennej gmin na obszarze aglomeracji poznańskiej – między strategią a praktyką. Studia Obszarów Wiejskich, 45: 105–123.
Wilkaniec A., Szczepańska M. 2017. Manorial and grange complexes as a cultural heritage of the agricultural landscape in the management of commune space: a case study of Tarnowo Podgórne, Wielkopolska. Quaestiones Geographicae, 36(2): 107–123.
Wojtyra B. 2015a. Wpływ renty położenia na lokalizację stref aktywności gospodarczej na obszarach wiejskich województwa wielkopolskiego. Biuletyn Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 32: 121–134.
Wojtyra B. 2015b. Zagospodarowanie przestrzenne gminy wiejskiej Kotlin w świadomości jej mieszkańców. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica, 20: 155–167.
Wojtyra B. 2016. Lokalne strefy aktywności gospodarczej w planowaniu przestrzennym obszarów wiejskich województwa wielkopolskiego. Studia KPZK PAN, 167: 142–153.
Wojtyra B. 2017a. Poziom wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich województwa wielkopolskiego. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 40: 149–161.
Wojtyra B. 2017b. Zasoby lokalne w planowaniu przestrzennym centrum wsi – studium przypadku Rokietnicy. Studia Obszarów Wiejskich, 45: 125–140.
Wojtyra B., Grudzień Ł. 2017. Rozwój przemysłu piwowarskiego w Polsce okresie tzw. piwnej rewolucji w latach 2011–2016. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 31(1): 52–67.
Wojtyra B. 2019. Lokalne strefy aktywności gospodarczej w procesie rozwoju obszarów wiejskich województwa wielkopolskiego. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Wojtyra B., Grudzień Ł., Lichota J. 2020. The (r)evolution of the craft beer scene in Poland after 2010. [W:] M. Patterson, N. Hoalst-Pullen (red.), Geography of Beer: Culture and Economics, s. 47–65.