Słowa kluczowe
planowanie
adaptacja
elastyczność
stresor
system
redundancja
Jak cytować
Abstrakt
Miasta na ścieżce rozwoju napotykają wiele różnego pochodzenia zagrożeń, ryzyk i katastrof, nazywanych ogólnie stresorami. Obecnie, w warunkach globalizacji, oprócz tradycyjnych zagrożeń pojawiają się wciąż nowe (globalne kryzysy gospodarcze, zmiany klimatyczne, zagrożenia terrorystyczne, pandemie, jak w ostatnim czasie Covid-19 itp.), których skutki często są trudne do przewidzenia. Sytuacja taka skłania do podejmowania działań, mających na celu unikanie lub łagodzenie efektów oddziaływania stresorów, a przez to zapewnienie trwałości rozwoju miast. Chodzi więc o budowanie city resilience. W niniejszym artykule miasto traktowane jest jako złożony, dynamiczny system, którego trwanie i rozwój zależy od odpowiedniego planowania działań na rzecz budowania odporności miast. Resilience rozumiane jest przy tym nie w kategoriach statycznych, ale raczej jako umiejętność elastycznego dopasowywania się czy adaptowania do zmieniających się uwarunkowań. Wskazywana jest sekwencja działań, które w procesach planistycznych powinny zostać zachowane, aby odpowiednio przygotować system miasta na potencjalne ryzyka i zagrożenia. Chodzi o identyfikację stresorów, badanie wrażliwości systemu miasta na ich oddziaływanie, analizę możliwych skutków działania stresora oraz przyjęcie konkretnej strategii działania. Podkreślane jest przy tym znaczenie redundancji, społeczeństwa obywatelskiego, analizy rozmieszczenia zagrożeń i ryzyk w przestrzeni miasta oraz ich zmian w czasie.
Bibliografia
ACCCRN 2009. Responding to the Urban Climate Challenge. Boulder, Colorado, USA.
Batty M. 2005. Cities and complexity: Understanding cities with cellular automata, agent-based models, and fractals. MIT Press, Cambridge, Mass.
Batty M., Marshall S., 2012. The origins of complexity theory in cities and planning. [W:] J. Portugali, H. Meyer, E. Stolk, E. Tan (red.), Complexity theories of cities have come of age. Springer-Verlag, Berlin–Heidelberg, s. 24–47.
Benfield K. 2012. How El Paso ended up with America’s best smart growth plan. The Atlantic Cities (http://www.theatlanticcities.com/housing/2012/03/how-elpaso-ended-americas-best-smart-growth-plan/1440/#; dostęp: 30.07.2020).
Bevilacqua M., Ciarapica F.E., Marcucci G. 2017. Supply Chain Resilience Triangle: The Study and, Development of a Framework. International Journal of Economics and Management Engineering, 11(8): 2046–2053.
Blaikie P., Cannon T., Davis I., Wisner G. 1994. At risk – natural hazards, people’s vulnerability, and disasters. Routledge, London.
Borucka A., Ostaszewski K. 2008. Koncepcja resilience. Kluczowe pojęcia i wybrane zagadnienia. Medycyna Wieku Rozwojowego, 12(2), I: 587–597.
Carpenter S.R., Walker B.H., Anderies J.M., Abel N. 2001. From metaphor to measurement: Resilience of what to what? Ecosystems, 4: 765–781.
Chelleri L. 2012. From the «Resilient City» to Urban Resilience. A review essay on understanding and integrating the resilience perspective for urban systems. Documents d’Anàlisi Geogràfica, 58/2: 287–306.
Changizi M.A., Destefano M. 2009. Common scaling laws for city highway systems and the mammalian neocortex. Complexity.
Chojnicki Z. 1989, Koncepcja terytorialnego systemu społecznego. Przegląd Geograficzny, 60(3): 491–510.
Chojnicki Z. 1999. Koncepcja terytorialnego systemu społecznego. [W:] T. Czyż (red.), Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Churchill S. 2003. Resilience, not resistance. A contribution to an expanded urban conversation. City, 7(3): 349–360.
Cumming G.S. 2011. Spatial resilience: Integrating landscape ecology, resilience, and sustainability. Landscape Ecology, 26(7): 899–909.
Cutter S.L., Boruff B.J., Shirley W.L. 2003. Social vulnerability to environmental hazards. Social Science Quarterly, 84(2): 242–261.
Desouza K.C., Hensgen T. 2005. Managing information in complex organizations: Semiotics and signals, complexity and chaos. M.E. Sharpe, Armonk, New York.
Desouza K.C., Flanery T.H. 2013, Designing, planning, and managing resilient cities: A conceptual framework. Cities, 35: 89–99.
Drobniak A. 2012. The Urban Resilience – Economic Perspective. Journal of Economics and Management, 10: 5–20.
Fothergill A., Peek L. 2004. Poverty and disasters in the United States: A review of recent sociological findings. Natural Hazards, 32(1): 89–110.
Galderisi A. 2014. Urban resilience: A framework for empowering cities in face of heterogeneous risk factors. ITU A|Z, 11(1): 36–58.
Godschalk D.R. 2003. Urban hazard mitigation: Creating resilient cities. Nat. Hazards Rev., 4: 136–143.
Holling C. 1973. Resilience and stability of ecological systems. Annual review of ecology and systematics, 4: 1–23.
Innes J.E., Booher D.E. 2010. Planning with complexity: An introduction to collaborative rationality for public policy. Routledge, Milton Park, Abingdon, Oxon, New York, NY.
Jabareen Y. 2013. Planning the resilient city: Concepts and strategies for coping with climate change and environmental risk. Cities, 31: 220–229.
Lipka A. 2016. Rezyliencja organizacji w warunkach cyberdyskredytacji – definicja i determinanty. Zarządzanie i Finanse 14, 2/2: 193–204.
Marshall S. 2012. Planning, design and the complexity of cities. [W:] J. Portugali, H. Meyer, E. Stolk, E. Tan (red.), Complexity theories of cities have come of age. Springer-Verlag, Berlin–Heidelberg, s. 191–205.
McEntire D.A., Fuller C., Johnston C.W, Weber R. 2002. A Comparison of Disaster Paradigms: The Search for a Holistic Policy Guide. Public Administration Review, 62: 3.
Melkunaite L., Guay F. 2016. Resilient city: Opportunities for cooperation, IAIA16 Conference Proceedings, Resilience and Sustainability 36th Annual Conference of the International Association for Impact Assessment 11–14 May 2016, Nagoya Congress Centre, Aichi-Nagoya, Japan (www.iaia.org).
Mierzejewska L., Wdowicka M. 2018. City resilience vs. resilient city: Terminological intricacies and concept inaccuracies, Quastiones Geographicae, 37(2): 7–15.
Mierzejewska L. 2017. Sustainable Development of a City: Systemic Approach. Problemy Ekorozwoju – Problems of Sustainable Development, 12(1): 71–78.
Miller F., Osbahr H., Boyd E., Thomalla F., Bharwani S., Ziervogel G., Walker B., Birkmann J., van der Leeuw S., Rockström J., Hinkel J., Downing J., Folke C., Nelson D., 2010. Resilience and vulnerability: complementary or conflicting concepts? Ecology and Society, 15(3): 11 (http://www.ecologyandsociety.org/vol15/iss3/art11/).
Morrow B.H. 1999. Identifying and Mapping Community Vulnerability. Disasters: The Journal of Disaster Studies, Policy and Management, 23(1): 1–18.
Neal Z.P. 2013. The connected city: How networks are shaping the modern metropolis. Routledge, New York, NY.
Ojerio R., Moseley C., Lynn K., Bania N. 2011. Limited Involvement of Socially Vulnerable Populations in Federal Programs to Mitigate Wildfire Risk in Arizona. Natural Hazards Review, 12(2): 28–36.
Parysek J.J. 2015. Miasto w ujęciu systemowym. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 1: 27–53.
Portugali J. 2011. Complexity, cognition and the city. Springer, Berlin–Heidelberg (https://doi.org/10.1007/978-3-642-19451-1; dostęp: 30.07.2020).
Portugali J., Meyer H., Stolk E., Tan E. 2012. Complexity theories of cities have come of age an overview with implications to urban planning and design (http://public.eblib.com/EBLPublic/PublicView.do?ptiID=885338; dostęp: 30.07.2020).
Redman C.L. 1999. Human impact on ancient environments. University of Arizona Press, Tucson, Arizona, USA.
Ruback R.B., Pandey J., Begum H.A. 1997. Urban stressors in South Asia: Impact on male and female pedestrians in Delhi and Dhaka. Journal of Cross-Cultural Psychology, 28(1): 23–43.
Safford S., 2009. Why the garden club couldn’t save Youngstown: The transformation of the Rust Belt. Harvard University Press, Cambridge, Mass.
Tierney K., Bruneau M., 2007. Conceptualizing and measuring resilience: A key to disaster loss reduction. TR NEWS, 250.
Turner B.L. 2010. Vulnerability and resilience: coalescing or paralleling approaches for sustainability science? Global Environmental Change, 20(4): 570–576.
van Andel T.H., Zangger E., Demitrack A. 1990. Land use and soil erosion in prehistoric and historical Greece. Journal of Field Archaeology, 17: 379–396.
Wallace R., Wallace D., Ahern J., Galea S. 2007. A failure of resilience: Estimating response of New York City’s public health ecosystem to sudden disaster. Health and Place, 13(2): 545–550.
Wilkinson C. 2011. Social-ecological resilience: Insights and issues for planning theory. Planning Theory, 11(2): 148–169.