Słowa kluczowe
przestrzeń publiczna
znaczenie przestrzeni publicznej
zagrożenia dla przestrzeni publicznych
ryzyko modernizacyjne
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł podejmuje problem funkcjonowania miejskiej przestrzeni publicznej. W części pierwszej wskazano sześć społecznych znaczeń przestrzeni publicznych: użytkowe, interakcyjne, obywatelskie, aksjologiczne, symboliczne i tożsamościowe. W ich przedstawieniu przyjmuje się perspektywę kulturalistyczną związaną z procesem doświadczania przestrzeni przez jej użytkowników. Empirycznym kontekstem do analizy są wnioski z badań nad miejskimi przestrzeniami publicznymi realizowane w miastach Polski w drugiej dekadzie XXI w. W drugiej części artykułu analizowane są zagrożenia dla funkcjonowania miejskich przestrzeni publicznych. W tym kontekście wskazuje się ryzyka modernizacyjne, poczucie zagrożenia, prywatyzację przestrzeni, turystyfikację, wzrost znaczenia technologii informatycznych w procesach relacji społecznych. Artykuł kończy się konkluzjami podkreślającymi wzrost znaczenia terenów zielonych dla mieszkańców miast, przywrócenie politycznego znaczenia przestrzeniom miejskim, wykorzystywanie rozwiązań ekologicznych w kreowanych przestrzeniach publicznych. Akcentuje się także fakt, że dobre przestrzenie publiczne przyciągają użytkowników przestrzeni miejskich, umożliwiając im realizowanie aktywności opcjonalnych.
Bibliografia
Barański H. 2017. Woonerfy w Łodzi. [W:] H. Mazur (red.), Miasto na plus. Eseje o polskich przestrzeniach miejskich. Wysoki Zamek, Kraków, s. 17–37.
Barszczewska-Woszczyk A. 2020. Ogrody społecznościowe na obszarach rewitalizacji jako partycypacyjna forma interwencji w sferze środowiskowej. Urban Development Issues, 68(1): 101–108 (https://doi.org/10.51733/udi.2020.68.09).
Bartoszewicz M. 2020. Chiński system zaufania społecznego. Przegląd Geopolityczny, 32: 58–67.
Beck U. 2002. Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Przeł. S. Cieśla. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Bierwiaczonek K. 2016. Społeczne znaczenie miejskich przestrzeni publicznych. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Bierwiaczonek K. 2018. Miejskie przestrzenie publiczne i ich społeczne znaczenia – próba systematyzacji. Przegląd Socjologiczny, 1: 25–48.
Bierwiaczonek K., Gawron G., Pyka R., Suchacka M. 2020. Innovation places: theoretical and methodological remarks for analysing metropolitan creativity and innovations. Creativity Studies, 2: 532–551. DOI:10.3846/cs.2020.11992.
Bierwiaczonek K., Lewicka B., Nawrocki T. 2012. Rynki, malle i cmentarze. Przestrzeń publiczna miast śląskich w ujęciu socjologicznym. Wydawnictwo Nomos, Kraków.
Bierwiaczonek K., Nawrocki T. 2017. Przestrzeń publiczna a tożsamość miejsca, miasta, mieszkańców. [W:] K. Bierwiaczonek, M. Dymnicka, K. Kajdanek, T. Nawrocki (red.), Miasto. Przestrzeń. Tożsamość. Studium trzech miast: Gdańsk, Gliwice, Wrocław. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 49–79.
Carmona M., De Magalhaes C., Hammond L. 2008. Public Space. The Management Dimension. Routledge, Taylor and Francis Group, London–New York.
Carr S., Francis M., Rivlin L.G., Stone A.M. 2009. Public Space. University Press, Cambridge.
Cebula M. 2019. Mieszkańcy miasta w polu społecznym. Wzory uczestnictwa w kulturze, sieci społeczne i struktura klasowa. Kultura i Społeczeństwo, 3: 109–140. DOI: 10.35757/KiS.2019.63.3.7.
Drozdowski R. 2006. Obraza na obrazy. Strategie społecznego oporu wobec obrazów dominujących. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Dymnicka M. 2013. Przestrzeń publiczna a przemiany miasta. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Fatyga B. 2014. Praktyki kulturalne. [W:] R. Drozdowski i in. (red.), Praktyki kulturalne Polaków. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń, s. 21–29.
Gądecki J. 2009. Za murami. Osiedla grodzone w Polsce – analiza dyskursu. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Gehl J. 2014. Miasta dla ludzi. Przeł. S. Nogalski. Wydawnictwo RAM, Kraków.
Gembara K. 2020. Małe miasta protestują. Obraz prowincji na fotografiach. Archiwum Protestów Publicznych. Władza Sądzenia, 19: 146–173.
Giddens A. 2006. Nowoczesność i tożsamość. Przeł. A. Sulżycka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Harvey D. 2012. Bunt miast. Prawo do miasta i miejska rewolucja. Bęc Zmiana, Warszawa.
Holloway S.L., Holt L., Mills S. 2019. Questions of agency: Capacity, subjectivity, spatiality and temporality. Progress in Human Geography, 43, 3: 458–477 (https://doi.org/10.1177/0309132518757654).
Jacobs J. 2012. Śródmieście jest dla ludzi. [W:] Chwała miasta. „Synchronizacja 2012”. Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa, s. 115–130.
Jałowiecki B. 1980. Człowiek w przestrzeni miasta. Śląski Instytut Naukowy, Katowice.
Jałowiecki B. 2010. Społeczne wytwarzanie przestrzeni. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Jałowiecki B., Łukowski W. (red.) 2007. Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej. Wydawnictwo SWPS Academia, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Jałowiecki B., Szczepański M.S. 2002. Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Jasiński A. 2009. Wielkomiejski dylemat – przestrzeń publiczna czy przestrzeń bezpieczna. Przestrzeń i Forma, 12: 319–352.
Kaczmarek J. 2005. Podejście geobiograficzne w geografii społecznej. Zarys teorii i podstawy metodyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Klekotko M. 2014. Miasta bez charakteru? Polskie miasta w perspektywie „teorii scen”. Przegląd Socjologiczny, 63, 1: 171–196.
Konior T. 2010. Kultura buduje miasto (wystąpienie plenarne z Kongresu Kultury Województwa Śląskiego w 2010 roku). Maszynopis.
Kowalewski M. 2016. Protest miejski. Przestrzenie, tożsamości i praktyki niezadowolonych obywateli miast. Wydawnictwo NOMOS, Kraków.
Kubicki P., 2017. Wpływ studentyfikacji i turystyfikacji na społeczno-kulturową przestrzeń miasta. Miasto. Pamięć i Przyszłość: Wrocławski Rocznik Samorządowy, 2, s. 63–73. DOI: https://doi. org/10.26774/mpp.35.
Kubicki P. 2019. Ruchy miejskie w Polsce. Dekada doświadczeń. Studia Socjologiczne, 3(234): 5–30. DOI: 10.24425/sts.2019.126150.
Landry Ch. 2000. The Creative City. A Toolkit for Urban Innovators. Comedia, Earthscan, London.
Lofland L.H. 2007. The Public Realm. Exploring the City’s Quintessential Social Territory. Aldine Transaction, a division of Transaction Publishers, London.
Lynch K. 2011. Obraz miasta. Przeł. T. Jeleński. Wydawnictwo Archivolta, Kraków.
Łukowski W. 2002. Społeczne tworzenie ojczyzn. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Madurowicz M. 2008. Miejska przestrzeń tożsamości Warszawy. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Majer A. 2010. Socjologia i przestrzeń miejska. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Majer A. 2014. Odrodzenie miast. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Marody M., Giza-Poleszczuk A. 2004. Przemiany więzi społecznych. Zarys teorii zmiany społecznej. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Mencwel J. 2020. Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta. Wydawnictwo Krytyka Polityczna. Warszawa.
Merrifield A. 2016. Nowa kwestia miejska. Przeł. P. Juskowiak. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Michałowski L. 2009. Utracona świadomość, czyli o mieście garść refleksji. [W:] G. Gorzelak, M.S. Szczepański, W. Ślęzak-Tazbir (red.), Człowiek–miasto–region. Związki i interakcje. Księga jubileuszowa profesora Bohdana Jałowieckiego. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 83–93.
Miciukiewicz K. 2011. Ulica miejska jako przestrzeń politycznego protestu. Marsz Równości 2005 na ulicy Półwiejskiej w Poznaniu. [W:] M. Nowak, P. Pluciński (red.), O miejskiej sferze publicznej.
Obywatelskość i konflikty o przestrzeń. Korporacja Ha!art, Kraków, s. 147–162.
Mirek J. 2021. Poszukiwanie zaginionej wspólnoty w usieciowionej przestrzeni. Studium świata społecznego geocacherów na przykładzie społeczności małopolskiej. Libron, Kraków.
Montgomery Ch. 2015. Miasto szczęśliwe. Jak zmieniać nasze życie, zmieniając nasze miasta. Przeł. T. Teszner. Wysoki Zamek, Kraków.
Nawrocki T. 2005. Miasto bez centrum? Centrum Katowic w oczach mieszkańców. [W:] B. Jałowiecki, A. Majer, M.S. Szczepański (red.), Przemiany miasta. Wokół socjologii Aleksandra Wallisa. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 285–299.
Nawrocki T. 2009. Śląskie Detroit – śląska Siena? Kilka uwag o przestrzeni publicznej dwóch śląskich miast. [W:] G. Gorzelak, M.S. Szczepański, W. Ślęzak-Tazbir (red.), Człowiek–miasto–region. Związki i interakcje. Księga jubileuszowa profesora Bohdana Jałowieckiego. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 151–170.
Oldenburg R. 2010. The Character of Third Places. [W:] A.M. Orum, Z.P. Neal (red.), Common Ground? Readings and Reflections on Public Space. Routledge, New York–London.
Pancewicz Ł. 2010. Prywatyzacja przestrzeni publicznych. [W:] P. Lorens, J. Martyniuk-Pęczek (red.), Problemy kształtowania przestrzeni publicznych. Wydawnictwo Urbanista, Gdańsk, s. 80–91.
Piotrowski W. 1994. Tożsamość miasta (na przykładzie Łodzi). [W:] I. Machaj, J. Styk (red.), Stare i nowe struktury społeczne w Polsce. T. 1. Miasto. Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 171–174.
Pistelok P. 2018. The Culture Zone in Katowice and its qualities as a public space. Urban Development, 59: 27–41. DOI: 10.2478/udi–2018-0026.
Rose J.F.P. 2019. Dobrze nastrojone miasto. Przeł. D. Żukowski. Karakter, Kraków.
Ruczyński R. 2010. Tradycyjna urbanistyka a współczesne realizacje przestrzeni publicznych. [W:] P. Lorens, J. Martyniuk-Pęczek (red.), Problemy kształtowania przestrzeni publicznych. Wydawnictwo Urbanista, Gdańsk, s. 148–158.
Smagacz-Poziemska M., Bierwiaczonek K. 2021. Playing locally but commuting to a better school. Urban planning and education policies in parental involvement practices and local community formation. East European Politics and Sociaties: and Cultures (https://doi. org/10.1177/08883254211007195).
Sulima R. 2000. Antropologia codzienności. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Szymańska D. 2007. Urbanizacja na świecie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Valentine G., Piekut A., Harris C. 2015. Intimate encounters: The negotiation of difference within the family and its implications for social relations in public space. The Geographical Journal, 181: 280–294 (https://doi.org/10.1111/geoj.12095).
Wallis A. 1979. Informacja i gwar. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Wantuch-Matla D. 2016. Przestrzeń publiczna 2.0. Miasto u progu XXI wieku. Księży Młyn Dom Wydawniczy, Łódź.
Weichhart P. 1990. Rambezogene Identität. Bausteine zu einer Theorie räumlich-sozialer Kognition und Identifikation. Franz Steiner Verlag, Stuttgart.
Wilson H.F. 2013. Collective life: parents, playground encounters and the multicultural city. Social & Cultural Geography, 14, 6: 625–648 (https://doi.org/10.1080/14649365.2013.800220).
Wilson H.F. 2017. On geography and encounter: Bodies, borders, and difference. Progress in Human Geography, 41: 451–471 (https://doi.org/10.1177/0309132516645958).
Znaniecki F. 1931/1984. Miasto w świadomości jego obywateli. Z badań Polskiego Instytutu Socjologicznego nad miastem Poznaniem (1931 rok). [W:] F. Znaniecki, J. Ziółkowski (red.), Czym jest dla ciebie miasto Poznań? Dwa konkursy: 1928/1964. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań, s. 31–175.
Znaniecki F. 1938/1999. Socjologiczne podstawy ekologii ludzkiej. [W:] M. Malikowski, S. Solecki (red.), Społeczeństwo i przestrzeń zurbanizowana. Teksty źródłowe. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów, s. 122–146.
Strony internetowe
https://fabrykapelnazycia.eu/ (dostęp: 16.04.2021).