Słowa kluczowe
proces starzenia się populacji
typy przyrostu i ubytku ludności
makroregion centralny
województwa łódzkie i świętokrzyskie
Jak cytować
Abstrakt
W opracowaniu postawione zostały dwa cele badawcze: analiza natężenia procesów depopulacyjnych w makroregionie centralnym w drugiej dekadzie XXI w. (w szczególności: identyfikacja gmin charakteryzujących się corocznym ubytkiem populacji oraz wskazanie czynników (typów) depopulacji na tych obszarach), a także analiza zaawansowania tych jednostek administracyjnych pod względem procesu demograficzne- go starzenia się.
W badaniu wykorzystano wskaźniki natężenia i struktury. Dokonano też klasyfikacji gmin według typów przyrostu i ubytku populacji, której podstawę stanowiła koncepcja własna nawiązująca do metody Webba (1963). W opracowaniu użyto danych GUS dla województw i gmin makroregionu centralnego w latach 2011–2020.
Bibliografia
Abramowska-Kmon A. 2011. O nowych miarach zaawansowania procesu starzenia się ludności. Studia Demograficzne, 159(1): 3-22.
Bański J. 2008. Problemy demograficzne obszarów wiejskich. Studia i Raporty IUNG – PIB, 12: 93-102 (https://doi.org/10.26114/sir.iung.2008.12.08).
Bański J., Wesołowska M., Łagoda K. 2020. Wsie zanikające – identyfikacja i analiza wybranych cech społeczno-ekonomicznych. Przegląd Geograficzny, 92(2): 175-189 (https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.2.1). DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.2.1
Bański J., Kamińska W., Mularczyk M. 2021. Ruch naturalny i migracje a zjawisko starzenia się społeczeństwa w małych miastach w Polsce w okresie 2008-2017. Przegląd Geograficzny, 93(4): 491-513 (https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.1). DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.4.1
Biały S., Długosz Z. 2015. Typologia demograficzna krajów Europy wg Webba w latach 2005-2025. Kultura i Polityka, 18: 151-164.
Cienkosz E. 2020. Demograficzny aspekt kurczenia się polskich miast. Urban Development Issues, 67: 45-56 (https://doi.org/10.2478/udi-2020-0033). DOI: https://doi.org/10.2478/udi-2020-0033
Cieślak M. 2004. Pomiar procesu starzenia się. Studia Demograficzne, 146(2): 3-16.
Długosz Z. 1998. Próba określenia zmian starości demograficznej Polski w ujęciu przestrzennym. Wiadomości Statystyczne, 3: 15-27.
Długosz Z. 2001. Próba dynamicznej typologii ruchu ludności w świetle klasyfikacji Webba na przykładzie województwa małopolskiego. [W]: B. Kortus (red.), Człowiek i przestrzeń. IGiGP UJ, Kraków, s. 61-70.
Długosz Z., Raźniak P. 2008. Population movement and changes in population in European Countries – present state and perspectives. Bulletin of Geography. Socio-Economic Series, 10: 21-35. https://doi.org/10.2478/v10089-008-0010-x DOI: https://doi.org/10.2478/v10089-008-0010-x
Dmitrowicz-Życka K., Brzezińska A. 2020. Depopulacja województwa zachodniopomorskiego. Przyczyny i skutki demograficzne. [W]: J. Hrynkiewicz, G. Ślusarz (red.), Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje. Biblioteka Wiadomości Statystycznych, 68. GUS, RRL, Warszawa, s. 73-83. https://doi.org/10.21858/msr.20.10
Dybowska J., Widera K. 2015. Demograficzne uwarunkowania i skutki depopulacji w województwie opolskim. Studia Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 223: 106-118.
Dzieciuchowicz J. 2019. Ludność województwa łódzkiego: rozwój i przemiany strukturalne. Acta Geographica Lodziensia, 109: 91-125 (https://doi.org/9110.26485/AGL/2019/109/6). DOI: https://doi.org/10.26485/AGL/2019/109/6
Eberhardt P. 1989. Regiony wyludniające się w Polsce. Prace Geograficzne, 148. IGiPZ PAN, Wrocław.
Eberhardt P. 2011. Problematyka demograficzna tzw. ściany wschodniej Rzeczypospolitej Polskiej. Roczniki Nauk Społecznych, 3(39): 271-291.
Gawryszewski A. 1989. Wiejskie obszary wyludniające się, 1961-1985. [W]: P. Korcelli, A. Gawryszewski (red.), Współczesne przemiany regionalnych systemów osadniczych w Polsce. Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 152: 91-106.
GUS 2014. Prognoza ludności na lata 2014-2050 (https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/prognoza-ludnosci/prognoza-ludnosci-na-lata-2014-2050-opracowana-2014-r-,1,5.html; dostęp: 30.02.2022).
GUS 2021a. Klasyfikacja NUTS w Polsce (https://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/jednostki-terytorialne/klasyfikacja-nuts/klasyfikacja-nuts-w-polsce/; dostęp: 30.01.2022).
GUS 2021b. Rewizja klasyfikacji NUTS 2016 (https://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/jednostki-terytorialne/klasyfikacja-nuts/rewizja-klasyfikacji-nuts-2016/; dostęp: 30.01.2022).
GUS 2021c Trwanie życia w 2020 roku (https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/trwanie-zycia/trwanie-zycia-w-2020-roku,2,15.html; dostęp: 20.03.2022).
GUS 2022. Rozwój regionalny Polski – raport analityczny 2021. KRSS 2030 (https://www.gov.pl/attachment/dbe4e00d-9a2b-43a4-ad06-d2d7eabcfb47; dostęp: 6.06.2022).
Guzik R., Kołoś A., Fiedeń Ł., Kocaj A., Wiedermann K. 2021. Dostępność komunikacyjna i relacje przestrzenne w województwie łódzkim. IGiGP UJ, Kraków.
Heffner K. 1990. Przebieg procesów depopulacyjnych na Opolszczyźnie. [W]: K. Heffner (red.), Procesy wyludniania się wsi w regionie opolskim. Instytut Śląski, Opole, s. 7-50.
Heffner K., Latocha A. 2021. Depopulacja i zanikające wsie w strukturze obszarów wiejskich pogranicza polsko-czeskiego. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 55: 67-89 (https://doi.org/10.14746/rrpr.2021.55.06). DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2021.55.06
Hrynkiewicz J. 2020. Depopulacja wyzwaniem polityki ludnościowej. [W]: J. Hrynkiewicz, G. Ślusarz (red.), Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje. Biblioteka Wiadomości Statystycznych, 68: 19-37.
Hrynkiewicz J., Potrykowska A. (red.) 2017a. Sytuacja demograficzna województwa łódzkiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej. 2. RRL, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.21858/msr.20.10
Hrynkiewicz J., Potrykowska A. (red.) 2017b. Sytuacja demograficzna województwa świętokrzyskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej. 8. RRL, Warszawa.
Jagielski A. 1978. Geografia ludności. PWN, Warszawa.
Kałuża-Kopias D. 2021. Ruch wędrówkowy ludności w województwie łódzkim po 2002 r. Space-Society-Economy, 32: 61-81 (https://doi.org/10.18778/1733-3180.32.03). DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.32.03
Kantor-Pietraga I. 2014. Systematyka procesu depopulacji miast na obszarze Polski od XIX do XXI wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Kiniorska I. 2014. Wybrane problemy społeczno-demograficzne województwa świętokrzyskiego. Studia i Materiały Wydziału Zarządzania i Administracji Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, 18(3): 115-128.
Kot M., Kurkiewicz J. 2004. The new measures of the population ageing. Studia Demograficzne, 146(2): 17-29.
Kosiński L. 1964. Typy zmian ludności w Polsce w latach 1951-1960. Przegląd Geograficzny, 36, 4: 661-677.
Kowaleski J.T., Majdzińska A. 2012. Miary i skale zaawansowania starości demograficznej. [W]: A. Rossa (red.), Wprowadzenie do gerontometrii. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 7-34. https://doi.org/10.18778/7525-788-5.02 DOI: https://doi.org/10.18778/7525-788-5.02
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030 (KSRR 2030) 2019 (https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/krajowa-strategia-rozwoju-regionalnego; dostęp: 7.06.2022).
KSRR 2030. Zaktualizowana imienna lista 139 miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze (załącznik 1) (https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/krajowa-strategia-rozwoju-regionalnego; dostęp: 7.06.2022).
KSRR 2030. Zaktualizowana lista gmin zagrożonych trwałą marginalizacją, programowanie 2021-2027 (załącznik 2) (https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/krajowa-strategia-rozwoju-regionalnego; dostęp: 7.06.2022).
Kurek S. 2005. Territorial distribution of population change in Poland in the years 1991-2001. Bulletin of Geography, Socio-Economic Series, 4: 117-133 (https://doi.org/10.1515/2492).
Kurek S. 2014. Przestrzenne zróżnicowanie przemian demograficznych w Polsce w latach 2002-2011. Space-Society-Economy, 13: 43-73 (https://doi.org/10.18778/1733-3180.13.04). DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.13.04
Kurek S., Wójtowicz M., Gałka J. 2013. Przestrzenne zróżnicowanie zmian zaludnienia w krakowskim obszarze metropolitalnym w okresie 1988-2011. Studia Miejskie, 12: 59-77. https://doi.org/10.25167/sm.2377 DOI: https://doi.org/10.25167/sm.2377
Maksimowicz A. 1990. Przemiany struktury ludności według wieku. [W]: M. Okólski (red.), Teoria przejścia demograficznego. PWE, Warszawa, s. 266-289.
Majdzińska A. 2008. Dynamika zaludnienia w województwach łódzkim i świętokrzyskim w początkach XXI wieku. Przegląd Geograficzny, 80(4): 561-577.
Majdzińska A. 2018a. Obszary depopulacyjne w Polsce w latach 2002-2014. Studia Demograficzne, 173(1): 23-54 (https://doi.org/10.33119/SD.2018.1.2). DOI: https://doi.org/10.33119/SD.2018.1.2
Majdzińska A. 2018b. Typologia obszarów Polski według metody Webba (ujęcie statyczne i dynamiczne). [W]: S. Kurek (red.), Człowiek w przestrzeni, człowiek w gospodarce. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Kraków, s. 215-239.
Pikala M., Maniecka-Bryła I. 2013. Ocena zmian w umieralności w województwie łódzkim na tle Polski i Unii Europejskiej. Hygeia Public Health, 48(4): 520-525.
Piotrowska-Piątek A. 2017. Przemiany demograficzne w województwie świętokrzyskim – konsekwencje i wyzwania dla gospodarki i rynku pracy. Studia Humanistyczno-Społeczne, 18: 269-285.
Plan przeciwdziałania depopulacji w województwie łódzkim 2013 (https://rpo.lodzkie.pl/images/prawo-i-dokumenty/Plan-przeciwdziaania-depopulacji-w-wojewdztwie-dzkim.pdf; dostęp: 5.04.2022).
Potrykowska A. 2007. Przestrzenne zróżnicowanie sytuacji demograficznej w Polsce. Tendencje i perspektywy. Przegląd Geograficzny, 79(3-4): 483-513.
Prochownikowa A. 1983. Problem starzenia się ludności wsi (na przykładzie województwa miejskiego krakowskiego). Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, Wrocław.
Rosset E. 1959. Proces starzenia się ludności. Studium demograficzne. PWG, Warszawa.
Rosset E. 1967. Ludzie starzy. Studium demograficzne. PWE, Warszawa.
Rosset E. 1971. Człowiek stary a społeczeństwo. Studia Demograficzne, 25: 5-50.
Runge J. 2007. Metody badań w geografii społeczno-ekonomicznej – elementy metodologii, wybrane narzędzia badawcze. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Serafin P. 2018. Zmiany w typologii demograficznej miejskich obszarów funkcjonalnych Polski w latach 2002-2017. Biuletyn KPZK PAN, 272: 328-343.
Soja M. 2008. Cykle rozwoju ludności Karpat Polskich w XIX i XX wieku. IGiGP UJ, Kraków.
Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2030 (SRWŁ 2030). Załącznik do uchwały nr XXXI/414/21 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 6 maja 2021 r. Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi, Łódź (http://strategia.lodzkie.pl/wp-content/uploads/2021/05/SRWL-2030_6.05.2021_uchwalona.pdf; dostęp: 6.06.2022).
Strategia Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego 2030+ (SRWŚ 2030+). Załącznik do uchwały nr XXX/406/21 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 29 marca 2021 r. Departament Inwestycji i Rozwoju Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego, Kielce (https://www.swietokrzyskie.pro/category/wojewodztwo-swietokrzyskie/strategia-rozwoju-wojewodztwa-swietokrzyskiego-2030/projekt-srws-2030/; dostęp: 6.06.2022).
Szukalski P. 2014. Depopulacja dużych miast w Polsce. Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny, 7: 2-5 (https://dspace.uni.lodz.pl/handle/11089/5090; dostęp: 8.02.2022).
Szukalski P. 2015. Demograficzno-społeczne konsekwencje depopulacji w województwie łódzkim. [W]: Problemy społeczne. Polityka społeczna w regionie łódzkim, 15. Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi, Łódź.
Szukalski P. 2016. Rozwój demograficzny miast województwa łódzkiego. Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny, 2: 1-4 (https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/handle/11089/17654; dostęp: 8.03.2022).
Szukalski P. 2019a. Depopulacja – wybrane konsekwencje dla lokalnej polityki społecznej. Polityka Społeczna, 10: 10-15.
Szukalski P. 2019b. Depopulacja: dlaczego o niej nie mówimy? Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny, 6: 1-7 (https://dspace.uni.lodz.pl/handle/11089/30977; dostęp: 8.02.2022).
Szukalski P. 2019c. Depopulacja w Polsce w 2019 r. Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny, 10: 1-5 (https://dspace.uni.lodz.pl/handle/11089/31951; dostęp: 8.02.2022).
Szukalski P. 2020. Depopulacja w Polsce – kilka refleksji. [W]: J. Hrynkiewicz, G. Ślusarz (red.), Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje. Biblioteka Wiadomości Statystycznych, 68: 167-170.
Szydlik-Leszczyńska A. 2017. Procesy demograficzne w województwie świętokrzyskim. Studia i Materiały Wydziału Zarządzania i Administracji Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, 21(2/2): 105-115.
Szydlik-Leszczyńska A., Leszczyński M. 2014. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze kształcenia absolwentów szkół wyższych w regionie świętokrzyskim. [W]: A. Szydlik-Leszczyńska, M. Leszczyński, K. Stęplewska, W. Borowiecki, J. Kosanowski, A. Piecyk, Absolwenci Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach a rynek pracy. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Izba Gospodarcza Grono Targowe, Kielce, s. 15-20.
Śleszyński P. 2016. Współczesne i prognozowane uwarunkowania demograficzno-migracyjne w rozwoju miejskiego systemu osadniczego Polski. Konwersatorium Wiedzy o Mieście, 29(1): 97-106 (https://doi.org/10.18778/2543-9421.01.11). DOI: https://doi.org/10.18778/2543-9421.01.11
Śleszyński P., Bański J., Degórski M., Komornicki T. 2017. Delimitacja obszarów strategicznej interwencji państwa: obszarów wzrostu i obszarów problemowych. Prace Geograficzne, 260. IGiPZ PAN, Warszawa.
Śleszyński P., Bański J., Degórski M., Komornicki T., Mazur M., Stepniak M. 2019. Aktualizacja delimitacji obszarów problemowych na 2018 rok. IGiPZ PAN, Warszawa (https://www.gov.pl/attachment/d5105cc5-e8d0-49e5-a074-e729d0935123; dostęp: 7.06.2022).
Webb J.W. 1963. The natural and migrational components of population changes in England and Wales, 1921-1931. Economic Geography, 39(2): 130-148. https://doi.org/10.2307/142506 DOI: https://doi.org/10.2307/142506
Wesołowska M. 2016. Depopulacja wsi – szansa czy zagrożenie dla przestrzeni wiejskiej? Studia KPZK: 250-273.
Wróblewska W. 2017. Stan zdrowia i umieralność jako determinanty procesu depopulacji – analiza na przykładzie województwa łódzkiego. Konwersatorium Wiedzy o Mieście, 2(30): 81-86. https://doi.org/10.18778/2543-9421.02.09 DOI: https://doi.org/10.18778/2543-9421.02.09
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Anna Majdzińska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.