Słowa kluczowe
obszary rolnicze
użytkowanie
lasy
Polska Środkowa
Jak cytować
Abstrakt
Na obszarach z dobrymi glebami dominują tereny rolnicze, a rozproszone kompleksy leśne o niewielkich powierzchniach zajmują zwykle suche piaszczyste tereny, często wydmy śródlądowe, które są ważnym elementem morfologicznym w nizinnej części Polski. W obrębie wydm ukształtował się specyficzny geosystem, wrażliwy na zmiany klimatyczne i działalność człowieka. W artykule wykazano współczesne formy użytkowania i zagospodarowania wydm śródlądowych położonych na obszarze intensywnie użytkowanym rolniczo w dorzeczu Bzury i Neru. Analizowano rozmieszczenie lasów na tle obszarów wydmowych oraz wskazano funkcje tych lasów. Podjęto próbę oceny wrażliwości środowiska wydm śródlądowych na przejawy różnych form antropopresji i wskazano zagrożenia wynikające z występującego ocieplenia i częstych suszy.
Bibliografia
Balińska-Wuttke K. 1970. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Skierniewice (593). Instytut Geologiczny, Warszawa.
Baraniecka M.D. 1968. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Łęczyca (552). Instytut Geologiczny, Warszawa.
Bogacki M. 1969. Wydmy Równiny Kurpiowskiej. Prace Geograficzne IG PAN, 75: 327-354.
Bogdanowski J. 1993. Problemy architektury krajobrazu rzecznego. [W:] J. Kułtuniak (red.), Rzeki. Kultura – cywilizacja – historia. T. 2. Śląsk. Katowice, s. 61-75.
Brzeziński H. 1986. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Głowno (591). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Brzeziński M. 1991. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Łowicz (555). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Brzeziński M. 1998. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Bolimów (556). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Budner W. 2004. Lokalizacja przedsiębiorstw. Aspekty ekonomiczno-przestrzenne i środowiskowe. AE, Poznań.
Chmielewski T.J. 2012. Systemy krajobrazowe. Struktura-funkcjonowanie-planowanie. PWN, Warszawa.
Chmielewski T.J., Myga-Piątek U., Solon J. 2015. Typologia aktualnych krajobrazów Polski. Przegląd Geograficzny, 87, 3: 377-408. https://doi.org/10.7163/PrzG.2015.3.0 DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2015.3.0
Dylikowa A. 1967. Wydmy środkowopolskie i ich znaczenie dla stratygrafii schyłkowego plejstocenu. [W:] R. Galon, J. Dylik (red.), Czwartorzęd Polski. PWN, Warszawa, s. 353-371.
Forysiak J., Kamiński J. 1999. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Uniejów (588). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Galon R. 1958. Z problematyki wydm śródlądowych w Polsce. [W:] R. Galon (red.), Wydmy śródlądowe Polski. PWN, Warszawa, s. 13-31.
Jakubowska-Gabara J. 2002. Roślinność leśna. [R:] J. Jakubowska-Gabara, J. Markowski (red.), Bolimowski Park Krajobrazowy. Monografia przyrodnicza. Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej, Łódź, s. 26-32.
Jankowski M. 2009. Antropogeniczne uwarunkowania holoceńskich procesów eolicznych w Kotlinie Toruńskiej w świetle badań gleb kopalnych. [W:] I. Hildebrandt-Radke, J. Jasiewicz, M. Lutyńska (red.), Środowisko i kultura. T. 6. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 54-56.
Jeziorski J. 2013. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Piątek (553). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Kistowski M. 2010. Bierna ochrona krajobrazu jako podstawa utrzymania korzystnych warunków życia człowieka. Przegląd Przyrodniczy, 21, 2: 18-30.
Klimko R. 1973. Morfogeneza zachodniej części Międzyrzecza Warciańsko-Noteckiego. Badania Fizjograficzne nad Polska Zachodnią, 26, A: 21-76.
Kłysik K. 2001. Warunki klimatyczne. [W:] S. Liszewski (red.), Zarys monografii województwa łódzkiego. Łódzkie Tow. Naukowe, Łódź, s. 68-81.
Kobendza J., Kobendza R. 1958. Rozwiewane wydmy Puszczy Kampinoskiej. [W:] R. Galon (red.), Wydmy śródlądowe Polski. PWN, Warszawa, s. 95-170.
Kobojek E. 2004. Środowiskowe skutki melioracji i regulacji rzek w dolinie Bzury w okolicach Łowicza. Folia Geogr. Physica, 6: 31-46.
Kobojek E. 2009. Naturalne uwarunkowania różnych reakcji rzek nizinnych na antropopresję na przykładzie środkowej Bzury i jej dopływów. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Kobojek E., Kobojek S. 2019. Walory przyrodnicze i zagospodarowanie turystyczne wydm śródlądowych na przykładzie regionu łódzkiego. Space-Society-Ekonomy, 29: 25-44. https://doi.org/10.18778/1733-3180.29.02 DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.29.02
Kobojek E., Kobojek S. 2021. Wydmy śródlądowe – środowisko przyrodnicze i działalność człowieka na przykładzie regionu łódzkiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Kołodziejczak A. 2017. Koncepcja zintegrowanego rozwoju rolnictwa i wsi a wiejskie obszary funkcjonalne. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 37: 41-49.
Kondracki J. 1978. Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa.
Kondracki J. 1998. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
Kossmann O. 1930. O wydmie aleksandrowskiej. Czasopismo Towarzystwa Przyrodniczego Staszica w Łodzi, 4: 6-11.
Koster E.A. 1988. Ancient and modern cold-climate aeolian sand deposition: a review. Journal of Quaternary Science, 3, 1: 69-83. https://doi.org/10.1002/jqs.3390030109 DOI: https://doi.org/10.1002/jqs.3390030109
Koster E.A. 2009. The history of Late Holocene drift sands in the Netherlands: origin and reactivation. [W:] R. Dulias, J. Pełka-Gościniak, O. Rahmonov (red.), Ekosystemy piaszczyste i człowiek. Wydział Nauk o Ziemi UŚ, Sosnowiec, s. 111-134.
Kożuchowski K. 2011. Klimat Polski. Nowe spojrzenie. PWN, Warszawa.
Krajewski K. 1977. Późnoplejstoceńskie i holoceńskie procesy wydmotwórcze w Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej w widłach Warty i Neru. Acta Gographica Lodziensia, 39.
Kurowski J.K. 2015. Ekologia i ochrona roślinności leśnej. EKO-GRAF Adam Świć, Łódź.
Lencewicz S. 1922. Wydmy śródlądowe Polski. Przegląd Geograficzny, 2: 12-59.
Małkowski S. 1917. O wydmach piaszczystych okolic Warszawy. Tow. Nauk. Warsz., Prace, Warszawa.
Manikowska B. 1985. O glebach kopalnych, stratygrafii i litologii wydm Polski Środkowej. Acta Geographica Lodziensia, 52.
Mapa Przeglądowa Polski w skali 1:500 000. 1992. Główny Geodeta Kraju, Pracownia Kartografii Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. E. Romera S.A., Warszawa
Mrózek W. 1958. Wydmy Kotliny Toruńsko-Bydgoskiej. [W:] R. Galon (red.), Wydmy śródlądowe Polski. Cz. II. PWN, Warszawa, s. 7-59.
Myga-Piątek U. 2010. Przemiany krajobrazów kulturowych w świetle idei zrównoważonego rozwoju. Problemy Ekorozwoju, 5, 1: 95-108.
Nowaczyk B. 1976. Geneza i rozwój wydm śródlądowych w zachodniej części Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej w świetle badań strukturalnych, uziarnienia i stratygrafii budujących je osadów. Prace Kom. Geogr.-Geolog. PTPN, 16.
Nowaczyk B. 1986. Wiek wydm w Polsce. Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
Nowaczyk B. 2002. Litologiczny i morfologiczny zapis działalności wiatru w Polsce w ostatnich 30 tysiącach lat. Czasopismo Geograficzne, 73, 4: 275-311.
Nowicki K. 1993. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Łyszkowice (592). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Nowicki K. 1995. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Dąbie (551). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Odum E.P. 1969. The strategy of ecosystem development. Science, 164: 262-270. https://doi.org/10.1126/science.164.3877.262 DOI: https://doi.org/10.1126/science.164.3877.262
Olaczek R. 2002. Rzeka w życiu lokalnej społeczności (opowieść o Bzurze). [W:] J. Kułtuniak (red.), Rzeki. Kultura-cywilizacja-historia. T. 11. Śląsk Wydawnictwo Naukowe, Katowice, s. 183-214.
Ostaszewska K. 2002. Geografia krajobrazu. Wybrane zagadnienia metodologiczne. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Pełka-Gościniak J. 2009. Intensity of aeolian processes in Poland (review of literature). Geomorphologia Slovaca et Bohemica, 2: 50-56.
Richling A., 2005, Krajobraz naturalny, pierwotny, kulturowy i potencjalny. [w:] A. Richling, K. Ostaszewska (red.), Geografia fizyczna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 294-296.
Rychling A., Solon J. 2002. Ekologia krajobrazu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Schirmer W. 1999. Dune phase and soils in the European sand belt. [W:] W. Schirmer (red.), Dunes and fossil soils. GeoArchaeoRhein, 3: 11-42.
Solon J. 2008. Typy krajobrazu kulturowego Polski. Problemy Ekologii Krajobrazu, 20: 109-115.
Symonides E. 2010. Znaczenie powiązań ekologicznych w krajobrazie rolniczym. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 10, 4: 249-263.
Subczyńska P., Petera-Zganiacz J. 2018. Formy eoliczne oraz ich przekształcenia antropogeniczne na Polesiu Wołyńskim w świetle analizy źródeł kartograficznych i zdjęć satelitarnych. Teledetekcja Środowiska, 58: 23-36.
Szalewicz H. 1994. Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Żyrardów (557). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Szałamacha G. 1996a. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Kutno (517). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Szałamacha G. 1996b. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Żychlin (518). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Szczypek T. 1986. Dune forming processes in the middle part of the Cracow-Wielun upland against a background of the neighbouring area. Prace Nauk. UŚ w Katowicach, 823.
Szczypek T., Wach J. 1991. Human impact and intensity of aeolian processes in the Silesian-Cracow Upland (Southern Poland). Zeitschrift für Geomorphologie, N.F., 90: 171-177.
Szumacher I., Matuszkiewicz J.M. 2021. Nizina Środkowomazowiecka. Wiadomości ogólne. [W:] A. Richling, J. Solon, A. Macias, J. Balon, J. Borzyszkowski, M. Kistowski (red.), Regionalna geografia fizyczna Polski. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 286-288.
Twardy J. 2008. Transformacja rzeźby centralnej części Polski Środkowej w warunkach antropopresji. Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Twardy J. 2016. Antropogeniczna faza wydmotwórcza w środkowej Polsce. [W:] J. Święchowicz, A. Michno (red.), Wybrane zagadnienia geomorfologii eolicznej. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków, s. 157-183.
Wasylikowa K. 1964. Roślinność i klimat późnego glacjału w środkowej Polsce na podstawie badań w Witowie koło Łęczycy. Biul. Peryglacjalny, 13: 261-376.
Weiner J. 1999. Życie i ewolucja biosfery. PWN, Warszawa.
Wiluś R., Włodarczyk B., Wojciechowska J. 1999. Kolonizacja turystyczna terenów wiejskich województwa łódzkiego. [W:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz, K. Kłysik (red.), Nauki geograficzne a edukacja społeczeństwa. T. 2. Region Łódzki, PTG, UŁ, Łódź, s. 96-104.
Wojtanowicz J. 2004. Współczesne procesy eoliczne – wybrane problemy. [W:] J. Wojtanowicz (red.), Formy i osady eoliczne. Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich, Poznań, s. 69-76.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Elżbieta Kobojek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.