Słowa kluczowe
przekształcenia
użytkowanie gruntów
Jak cytować
Abstrakt
Zmiany pokrycia terenu i użytkowania ziemi są jednym z głównych czynników przekształceń ekosystemów na obszarach wiejskich. Celem niniejszej pracy jest zaproponowanie metodologii identyfikacji zmian w strukturze głównych typów ekosystemów, z wykorzystaniem danych szczegółowych dotyczących struktury użytków gruntowych. Oparto się w tym na studium przypadku, obejmującym gminę wiejską Łubowo (województwo wielkopolskie). Wyniki badań wskazały na trwające procesy przekształceń agroekosystemów, które nasilają się w ostatnich latach i przebiegają według prawidłowości obserwowanych także dla innych obszarów wiejskich w Polsce. Rezultaty tego typu analiz pozwalają na efektywniejsze zarządzanie rozwojem lokalnym, poprzez pełniejsze uwzględnienie roli ekosystemów w utrzymaniu stabilności ekologicznej i w rozwoju społeczno-gospodarczym obszarów wiejskich.
Finansowanie
Badania zrealizowano w ramach projektu „Usługi świadczone przez główne typy ekosystemów w Polsce – podejście stosowane”. Projekt korzysta z dofinanso- wania otrzymanego od Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG o wartości 6 454 526 zł oraz dofinansowania budżetu państwa o wartości 1 139 034 zł. Celami projektu są: przeniesienie wiedzy naukowej na temat usług ekosystemowych istniejącej w Europie do procesu rozpoznania i oceny usług ekosystemowych w Polsce, zwiększenie potencjału naukowego oraz zdolności administracji i zainteresowanych grup społecznych do wdrażania tego podejścia w zarządzaniu środowiskiem.
Bibliografia
Bański J., Stola W. 2002. Przemiany Struktury przestrzennej i funkcjonalnej obszarów wiejskich w Polsce. Studia Obszarów Wiejskich, 3.
Baza danych ewidencji gruntów i budynków 2010-2021. Powiatowy Zarząd Geodezji, Kartografii, Katastru i Nieruchomości w Gnieźnie.
Brańka P. 2014. Metodyczne aspekty identyfikacji procesów semiurbanizacji na obszarach wiejskich. Zeszyty Naukowe,. Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, 12(936): 5-16. https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2014.0936.1201 DOI: https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2014.0936.1201
Degórska B. 2017. Ekologiczno-krajobrazowy wymiar urbanizacji terenów wiejskich Obszaru Metropolitalnego Warszawy. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk, Warszawa.
EEA 2018. Natural capital accounting in support of policymaking in Europe. A review based on EEA ecosystem accounting work. European Environment Agency, Luxembourg.
Gibas P., Heffner K. 2018. Koncentracja zabudowy na obszarach wiejskich. Wieś i Rolnictwo, 2(179): 198-207. https://doi.org/10.53098/wir022018/10 DOI: https://doi.org/10.53098/wir022018/10
GUS. 2021 (https://bdl.stat.gov.pl/BDL/dane/podgrup/temat; dostęp: 26.01.2022).
https://www.google.pl/maps (dostęp: 26.01.2022).
http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/ (dostęp: 26.01.2022).
Gwiazdowicz M. 2010. Środowisko przyrodnicze na obszarach wiejskich – zagrożenia i szanse. Studia BAS, 4(24): 247-272.
Kamiński W. 1995. Warianty wielofunkcyjnego rozwój wsi – uwarunkowania przestrzenne. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie, Sesja Naukowa, 43: 19-25.
Kołodziejczak A. 2017. Koncepcja zintegrowanego rozwoju rolnictwa i wsi a wiejskie obszary funkcjonalne. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 37: 41-49.
Kostrzewski A., Mizgajski A., Stępniewska M., Tylkowski J. 2014. The use of Integrated Environmental Programme for ecosystem services assessment. Ekonomia i Środowisko, 51: 94−101.
Kowalik M. 2017. Przekształcenia gruntów użytkowanych rolniczo w Polsce po 2010 roku – przyczyny, tendencje, zagrożenia. Polish Journal of Agronomy, 31: 45-51.
Łowicki D. 2008. Zmiany krajobrazu województwa wielkopolskiego od początku transformacji ustrojowej. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Maes J. i in. 2013. Mapping and Assessment of Ecosystems and their Services – An analytical framework for ecosystem assessments under Action 5 of the EU Biodiversity Strategy to 2020. Technical Report, 2013-067. European Commission, Brussels.
Maes J. i in. 2020. Mapping and Assessment of Ecosystems and their Services: An EU ecosystem assessment. EUR 30161 EN. Publications Office of the European Union, Luxembourg.
Raport o stanie gminy Łubowo za rok 2020. Załącznik do zarządzenia nr 19/2021 Wójta Gminy Łubowo z dnia 31.05.2021 r. Łubowo 2021.
Roszkowska-Mądra B. 2020. Analiza zmian użytkowania gruntów rolnych w Polsce po 1990 roku. [W:] R. Przygodzka, E. Gruszewska (red.), Instytucjonalne i strukturalne aspekty rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. Księga poświęcona pamięci dr. hab. Adama Sadowskiego Profesora Uniwersytetu w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 183-199. https://doi.org/10.15290/isarrow.2020.09 DOI: https://doi.org/10.15290/isarrow.2020.09
Rozporządzenie Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 27 lipca 2021 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. z 2021 r., poz. 1390).
PGL LP 2021. Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. Raport o stanie lasów w Polsce 2020.
Polna M. 2017. Zmiany lesistości w obszarach wiejskich w Polsce w latach 1995-2016. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 19(2): 194-199.
Poławski Z. 2009. Zmiany użytkowania ziemi w Polsce w ostatnich dwóch stuleciach. Teledetekcja Środowiska, 42: 69-82.
Staszewska S. 2018. Przestrzenny rozwój obszarów wiejskich. Zasady kształtowania przestrzeni wsi wielkopolskich. Seria Ekspertyzy i Raporty Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej, 3.
Stępniewska M. 2016. Ecosystem Service Mapping and Assessment as a Support for Policy and Decision Making. CLEAN – Soil Air Water, 44(10): 1414-1422. https://doi.org/10.1002/clen.201500777 DOI: https://doi.org/10.1002/clen.201500777
Stępniewska M. 2021. Świadczenia geoekosystemów. [W:] A. Kostrzewski, M. Majewski (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Organizacja, system pomiarowy, metody badań. Wytyczne do realizacji. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 320-327.
Stępniewska M., Mizgajski A. 2020. Ramy metodologiczne projektu „Usługi świadczone przez główne typy ekosystemów w Polsce – podejście stosowane”. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zakład Geografii Kompleksowej. Materiał niepublikowany.
Stępniewska M., Zwierzchowska I., Mizgajski A. 2018. Capability of the Polish legal system to introduce the ecosystem services approach into environmental management. Ecosystem Services, 29 (Pt B): 271-281. https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2017.02.025 DOI: https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2017.02.025
Szymańska J. 2021. Przekształcenia siedzib gmin wiejskich w miasta – oczekiwania władz lokalnych w kontekście urbanizacji, 3(354): 56-80. https://doi.org/10.18778/0208-6018.354.04 DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6018.354.04
Uproszczony Plan Urządzenia Lasu na lata 2019-2028 dla Nadleśnictwa Czerniejewo. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Poznaniu.
Uproszczony wypis z rejestru gruntów 2010-2021. Powiatowy Zarząd Geodezji, Kartografii, Katastru i Nieruchomości w Gnieźnie.
Ustawa o ochronie przyrody 2004 (Dz.U. z 2021 r., poz. 1098).
ZPKWW 2021a. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego (https://www.zpkww.pl/parki/lednicki-park-krajobrazowy/informacje-ogolne/; dostęp: 25.01.2022).
ZPKWW 2021b. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego (https://www.zpkww.pl/parki/park-krajobrazowy-promno/informacje-ogolne/; dostęp: 25.01.2022).
Źróbek-Różanska A. 2018. Zarys historyczny i perspektywy przekształceń użytków rolnych na obszarach zurbanizowanych. Studium Olsztyna i jego strefy podmiejskiej. Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych, 1: 127-143. https://doi.org/10.15576/PDGR/2018.1.127 DOI: https://doi.org/10.15576/PDGR/2018.1.127
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Daria Pieczka, Małgorzata Stępniewska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.