Słowa kluczowe
rolnictwo zrównoważone
rolnictwo ekologiczne
ochrona bioróżnorodności
tereny rolnicze
województwo wielkopolskie
Jak cytować
Abstrakt
Do poprawy ochrony bioróżnorodności na obszarach wiejskich przyczyniają się działania podejmowane przez rolników w ramach spełniania norm i wymogów wzajemnej zgodności (ang. cross-compliance) oraz realizacja niektórych działań w ramach PROW, takich jak program rolnośrodowiskowy w latach 2004–2013, programy rolno-środowiskowo-klimatyczne i ekologiczny w latach 2014–2020. Celem artykułu jest przedstawienie zmian przestrzennych stanu ochrony bioróżnorodności gruntów rolnych wskutek wsparcia finansowego rozwoju produkcji ekologicznej i zrównoważonej w województwie wielkopolskim. Jako podstawę analizy przestrzennej przyjęto cztery wskaźniki, przedstawiające liczbę wniosków zrealizowanych w ramach pakietów rolnictwa zrównoważonego i ekologicznego w odniesieniu do ogólnej liczby gospodarstw rolnych wyrażonej w procencie, wielkość pozyskanej z tego tytułu kwoty w przeliczeniu na ha użytków rolnych, udział gospodarstw pobierających płatności w ogólnej liczbie gospodarstw rolnych oraz udział powierzchni użytków rolnych objętych płatnościami w ogólnej powierzchni użytków rolnych gospodarstw. Zakres przestrzenny analizy obejmował terytorium województwa wielkopolskiego, a jako podstawowe jednostki przyjęto powiaty (w układzie 31 biur powiatowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa). Z badań wynika, że wsparcie finansowe miało pozytywny wpływ na koncentrację użytków rolnych objętych płatnościami rolnośrodowiskowymi i widoczne było w północno-zachodniej części województwa wielkopolskiego, gdzie w większym stopniu wykorzystane przez rolników instrumenty ekonomiczne spowodowały kontynuację oszczędzania gruntów rolnych poprzez ekstensywne gospodarowanie, a tym samym zachowanie i powiększanie stanu bioróżnorodności.
Bibliografia
Balmford A., Green R., Scharlemann J.P. 2005. Sparing land for nature: exploring the potential impact of changes in agricultural yield on the area needed for crop production. Glob. Chang. Biol., 11(10): 1594-1605. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1365-2486.2005.001035.x
Benton T.G., Vickery J.A., Wilson J.D. 2003. Farmland biodiversity: is habitat heterogeneity the key? Trends in Ecology and Evolution, 18: 182-188. DOI: https://doi.org/10.1016/S0169-5347(03)00011-9
Borlaug N. 2007. Feeding a hungry world. Science, 318(5849): 359. DOI: https://doi.org/10.1126/science.1151062
Feledyn-Szewczyk B. 2014. Bioróżnorodność roślin jako element zrównoważonego rozwoju rolnictwa. Studia i Raporty IUNG-PIB, 40(14): 163-177.
Feledyn-Szewczyk B. 2016. Bioróżnorodność jako wskaźnik monitorowania środowiska. Studia i Raporty IUNG-PIB, 47(1): 105-124.
Fischer J., Brosi B., Daily G.C., Ehrlich P.R., Goldman R., Goldstein J., Tallis H. 2008. Should agricultural policies encourage land sparing or wildlife-friendly farming? Front. Ecol. Environ., 6(7): 380-385. DOI: https://doi.org/10.1890/070019
Gocht A., Ciaian P., Bielza M., Terres J.-M., Röder N., Himics M., Salputra G. 2017. EU-Wide Economic and Environmental Impacts of CAP Greening with High Spatial and Farm-Type Detail. Journal of Agricultural Economics, 68(3): 651-681. DOI: https://doi.org/10.1111/1477-9552.12217
Godfray H.C.J. 2011. Food and biodiversity. Science 333(6047): 1231-1232. DOI: https://doi.org/10.1126/science.1211815
Gołębiewska B., Chlebicka A., Maciejczak M. 2016. Rolnictwo a środowisko. Bioróżnorodność i innowacje środowiskowe w rozwoju rolnictwa. Wieś Jutra, Warszawa.
Green R.E., Cornell S.J., Scharlemann J.P., Balmford A. 2005. Farming and the fate of wild nature. Science, 307(5709): 550-555. DOI: https://doi.org/10.1126/science.1106049
Harasim A. 2012. Ocena produkcji roślinnej na gruntach ornych w gospodarstwie rolniczym w ujęciu długookresowym. Monografie i Rozprawy Naukowe, IUNG-PIB Puławy, 34: 1-63.
Hendrickx F., Maelfait J.-P., van Wingerden W., Schweiger O., Speelmans M., Aviron S., Augenstein I., Billeter R., Bailey D., Bukacek R., Burel F., Diekötter T., Dirksen J., Herzog F., Liira J., Roubalova M., Vandomme V., Bugter R. 2007. How landscape structure, land-use intensity and habitat diversity affect components of total arthropod diversity in agricultural landscapes. Journal of Applied Ecology, 44: 340-351. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1365-2664.2006.01270.x
Jaskulski D., Jaskulska L. 2006. Bioróżnorodność agroekosystemów i krajobrazu rolniczego a polowa produkcja roślinna. Postępy Nauk Rolniczych, 4: 43-53.
Kołodziejczak A. 2009. Rolnictwo zrównoważone na obszarach Polski. Studia Obszarów Wiejskich 17: 115-129.
Kołodziejczak A. 2010. Modele rolnictwa a zróżnicowanie przestrzenne sposobów gospodarowania w rolnictwie polskim. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Kołodziejczak A. 2016. Znaczenie funduszy UE w rozwoju wielofunkcyjności rolnictwa w województwie wielkopolskim w latach 2004-2014. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 36: 131-144.
Kołodziejczak A., Koliński K. 2022. Zazielenienie terenów rolnych jako komponent zielonej infrastruktury na obszarach wiejskich w Polsce. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 61: 23-36. DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2022.61.04
Konwencja o bioróżnorodności 1992. Convention on Biological Diversity, Rio de Janeiro, 5 June 1992, United Nation Treaty Series, 1760, I-30619: 143-382.
Kutkowska B. 2007. Wdrażanie koncepcji zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w Sudetach. Studia i Monografie, 2. IRWiR PAN, Warszawa.
Lankoski J., Markku O. 2003. Agri-environmental externalities: A framework for designing targeted policies. European Review of Agricultural Economics, 30(1): 51-75. DOI: https://doi.org/10.1093/erae/30.1.51
Pajewski T. 2017. Struktura użytków rolnych jako rolniczy element bioróżnorodności. Roczniki Roczniki Naukowe SERiA, 19, 2: 182-187.
Poczta W. 2020. Przemiany w rolnictwie polskim w okresie transformacji ustrojowej i akcesji Polski do UE. Wieś i Rolnictwo, 2(187): 57-77. DOI: https://doi.org/10.53098/wir022020/03
Poskrobko B., Poskrobko T., Skiba K. 2007. Ochrona biosfery. PWE, Warszawa.
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW 2007-2013) 2008. Ministerstwo Rozwoju Wsi i Rolnictwa, Warszawa.
Racine J.B., Reymond H. 1977. Analiza ilościowa w geografii. PWN, Warszawa.
Runge J. 2007. Metody badań w geografii społeczno-ekonomicznej - elementy metodologii, wybrane narzędzia badawcze. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Salles J.M., Teillard d’Eyry F., Tichit M., Zanella M.W. 2017. Land sparing versus land sharing: an economist’s perspective. Regional Environmental Change, Springer Verlag, 7(5): 1455-1465. DOI: https://doi.org/10.1007/s10113-017-1142-4
Sołtysiak U. 1998. Rolnictwo ekologiczne. [W:] A. Woś (red.), Encyklopedia agrobiznesu. Fundacja Innowacja, Warszawa.
Swift M.J., Vandermeer J., Ramakrishnan P.S., Anderson J.M., Ong C.K., Hawkins B.A. 1996. Biodiversity and agroecosystem function. [W:] H.A. Mooney i in. (red.), Functional Roles of Biodiversity: A Global Perspective. J. Wiley and Sons, New York, s. 261-297.
Tilman D., Balzer C., Hill J., Befort B.L. 2011. Global food demand and the sustainable intensification of agriculture. Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 108: 20260-20264. DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.1116437108
Tilman D., Cassman K.G., Matson P.A., Naylor R., Polasky S. 2002. Agricultural sustainability and intensive production practices. Nature, 418(6898): 671-677. DOI: https://doi.org/10.1038/nature01014
Trewavas A.J. 2001. The population/biodiversity paradox. Agricultural efficiency to save wilderness. Plant Physiol., 125(1): 174-179. DOI: https://doi.org/10.1104/pp.125.1.174
Tscharntke T., Clough Y., Wanger T.C., Jackson L., Motzke I., Perfecto I., Whitbread A. 2012. Global food security, biodiversity conservation and the future of agricultural intensification. Biol. Conserv., 151(1): 53-59. DOI: https://doi.org/10.1016/j.biocon.2012.01.068
Waggoner P.E. 1996. How much land can ten billion people spare for nature? Daedalus, 73-93.
Wąs A., Zawalinska K., Britz W. 2014. Impact of “Greening” the Common Agricultural Policy: Evidence from Selected Countries Based on CAPRI model. Paper presented at the XIVth EAAE Congress: Agri-Food and Rural Innovations for Healthier Societies, Ljubljana, Slovenia.
Westhoek H., Overmars K.P., van Zeijts H. 2013. The provision of public goods by agriculture: Critical questions for effective and efficient policy making. Environmental Science & Policy, 32: 5-13. DOI: https://doi.org/10.1016/j.envsci.2012.06.015
Woś A. 1998. Rolnictwo zrównoważone. [W:] A. Woś (red.), Encyklopedia agrobiznesu. Fundacja Innowacja, Warszawa, s. 735.
Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt 2005. MRiRW, Warszawa.
Zegar J.S. 2012. Współczesne wyzwania rolnictwa. Wydawnictwo PWN, Warszawa.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Anna Kołodziejczak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.