Słowa kluczowe
rekreacja
Nature-Based Solutions
usługi ekosystemowe
rekultywacja
Jak cytować
Abstrakt
Rejony przemysłowe, szczególnie te silnie zurbanizowane, wykazują niedostatek terenów inwestycyjnych, w tym również takich, które można przeznaczyć na tereny zieleni. Parki i zieleńce bywają zakładane nawet na gruntach silnie skażonych. Przedmiotem pracy jest analiza możliwości adaptacji metody PAR (Prediction, Adaptation, Resilience) w dostosowaniu terenów skażonych do użytku społecznego z zachowaniem warunków bezpieczeństwa i rozwiązań opartych na naturze (Nature-Based Solutions) w relacji do usług ekosystemowych. Celem pracy jest wskazanie przy tym drogi do zachowania lokalnych wartości przyrodniczo-kulturowych przy remediacji i rekonstrukcji lokalnych warunków środowiskowych i przy różnym stopniu zainwestowania. Bezpieczeństwo użytkowników jest najważniejsze, ale stopień tego bezpieczeństwa nie w każdym miejscu musi być taki sam. Trzeba umiejętnie równoważyć izolację, remediację, fitostabilizację i sukcesję. Efekty analiz tworzą fenomenologiczny opis cech, których znaczenie dla obiektu projektant może dostosować do swojej wizji. Znając uwarunkowania i mając ideę, należy jeszcze sporządzić listę celów dla porównania i sprawdzenia słuszności podejmowanych decyzji.
Bibliografia
Aon M.A., Cortassa S., O’Rourke B. 2010. Redox-optimized ROS balance: A unifying hypothesis. Biochimica et Biophysica Acta (BBA) – Bioenergetics, 1797(6–7): 865–877. DOI: https://doi.org/10.1016/j.bbabio.2010.02.016
Bakhmatova K.A., Matynyan N.N., Sheshukova A.A. 2022. Anthropogenic Soils of Urban Parks: A Review. Eurasian Soil Sc., 55: 64–80. DOI: https://doi.org/10.1134/S1064229322010021
Białecka B. 2016. Przyczynek do oceny emisji rtęci z zapożarowanych składowisk odpadów pogórniczych, systemy wspomagania w inżynierii produkcji. [W:] H. Badura, A. Michna, S. Czerwiński (red.), Górnictwo – Perspektywy i Zagrożenia, 1(13): 171–177.
Blanco-Velázquez F.J., Pino-Mejías R., Anaya-Romero M. 2020. Evaluating the provision of ecosystem services to support phytoremediation measures for countering soil contamination. A case-study of the Guadiamar Green Corridor (SW Spain). Land Degradation & Development, 31, 18: 2914–2924. DOI: https://doi.org/10.1002/ldr.3608
Burges A., Alkorta I., Epelde L., Garbisu C. 2018. From phytoremediation of soil contaminants to phytomanagement of ecosystem services in metal contaminated sites. International Journal of Phytoremediation, 20(4): 384–397. DOI: https://doi.org/10.1080/15226514.2017.1365340
Chowdhury S. 2020. An Assessment of the Potential for Bio-Based Land Uses on Urban Brownfields Dept. of Architecture and Civil Eng. Chalmers University of Technology, Goethenburg.
Chylińska D., Kołodziejczyk K. 2017. Degraded landscapes as a tourist attraction and place for leisure and recreation. Tourism, 27: 23–33. DOI: https://doi.org/10.1515/tour-2017-0010
Costanza R., D’Arge R., De Groot R., Farberk S., Grasso M., Bruce Hannon B., Limburg K, Naeem S., O’Neill R.V., Paruelo J., Raskin R.G., Suttonkk P., van den Belt M. 1997. The value of the world’s ecosystem services and natural capital. Nature, 387: 253–260. DOI: https://doi.org/10.1038/387253a0
Cundy A.B., Bardos R.P., Church A., Puschenreiter M., Friesl-Hanl W., Müller I., Neu S., Mench M., Witters N., Vangronsveld J. 2013. Developing principles of sustainability and stakeholder engagement for “gentle” remediation approaches: The European context. Journal of Environmental Management, 129: 283–291. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2013.07.032
Dokumentacja projektowa budowlano-wykonawcza dla zadania: „Rewitalizacja zwałowiska pocynkowego zlokalizowanego w Rudzie Śląskiej w rejonie ul. 1 Maja wraz z prowadzeniem nadzoru autorskiego w trakcie realizacji” w ramach projektu Implementation of Sustainable Land Use in Integrated Environmental Management of Functional Urban Areas – LUMAT. 2017. Pracownia HORTUS, Katowice.
Dokumentacja projektowa do ustanowienia Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego „Dolina Lipinki” w Świętochłowicach. 2020. Pracownia HORTUS, Katowice,
Ekonomia ekosystemów i bioróżnorodności w polityce lokalnej i regionalnej. Poradnik TEEB dla miast: usługi ekosystemów w gospodarce miejskiej. 2011. Fundacja Sendzimira, Kraków
Evaluating the Impact of Nature-Based Solutions: A Handbook for Practitioners. 2021. European Commission, Publications Office of the European Union, Luxembourg.
Francini A., Romano D., Toscano S., Ferrante A. 2022. The Contribution of Ornamental Plants to Urban Ecosystem Services. Earth, 3(4): 1258–1274. DOI: https://doi.org/10.3390/earth3040071
Gallagher F., Goodey N.M., Hagmann D., Singh J.P., Holzapfel C., Litwhiler M., Adams Krumins J. 2018. Urban Re-Greening: A Case Study in Multi-Trophic Biodiversity and Ecosystem Functioning in a Post-Industrial Landscape. Diversity, 10(4): 119. DOI: https://doi.org/10.3390/d10040119
Gregorová B., Hronček P., Tometzová D., Molokáč M. 2020. Transforming Brownfields as Tourism Destinations. Sustainability, 12: 10569. DOI: https://doi.org/10.3390/su122410569
Hollander J., Kirkwood N., Gold J. 2010. Principles of Brownfield Regeneration: Cleanup, Design, and Reuse of Derelict Land. Island Press, Washington, DC, USA, s. 149.
Hooper M.J., Glomb S.J., Harper D.D., Hoelzle T.B., McIntosh L.M., Mulligan D.R. 2015. Integrated risk and recovery monitoring of ecosystem restorations on contaminated sites. Integrated Environmental Assessment and Management, 12(2): 284–295. DOI: https://doi.org/10.1002/ieam.1731
https://www.earthwiseaware.org/what-are-ecosystem-services/ .
https://www.eea.europa.eu/atlas/eea/city-bees/story/article .
Januchta-Szostak A. 2012. Usługi ekosystemów wodnych w miastach. Zrównoważony Rozwój – Zastosowania, 3.
Kalogerakis N., Mantzavinos D., Scherr K., Fava F. 2012. Bioremediation. J. Chem. Technol. Biotechnol., 87: 1219–1221. DOI: https://doi.org/10.1002/jctb.3913
Konior A., Pokojska W. 2020. Management of Postindustrial Heritage in Urban Revitalization Processes. Sustainability, 12: 5034. DOI: https://doi.org/10.3390/su12125034
Kovalick W.W., Montgomery R.H. 2014. Developing a Program for Contaminated Site Management in Low and Middle Income Countries. The World Bank, Washington.
Kretschmann J. 2017. Sustainability-orientated post-mining in Germany. Eurasian Min., 2017: 33–38. DOI: https://doi.org/10.17580/em.2017.01.09
Krzymowska-Kostrowicka A. 1991. Zarys geoekologii rekreacji. Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Lorek A.A. 2015. Usługi ekosystemów w aspekcie zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica, 2(313): 97–112. DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6018.313.07
Loures L., Vaz E. 2018. Exploring expert perception towards brownfield redevelopment benefits according to their typology. Habitat Int., 72: 66–76. DOI: https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2016.11.003
Loures L., Burley J., Panagopoulos T. 2011. Postindustrial landscape redevelopment: Addressing the past, envisioning the future. Int. J. Energy Environ., 5: 714–724.
Mallick S.K. 2021. Prediction-Adaptation-Resilience (PAR) approach – A new pathway towards future resilience and sustainable development of urban landscape. Geogr. Sustain., 2: 127–133. DOI: https://doi.org/10.1016/j.geosus.2021.06.002
McIntyre T. 2003. Phytoremediation of Heavy Metals from Soils. [W:] Phytoremediation. Springer, Berlin–Heidelberg, s. 97–123. DOI: https://doi.org/10.1007/3-540-45991-X_4
Menzie Ch.A., Deardorff T., Booth P., Wickwire T. 2012. Refocusing on nature: Holistic assessment of ecosystem services. Integr. Environ. Assess. Manag., 8(3): 401–11. DOI: https://doi.org/10.1002/ieam.1279
Odbudowa wartości przyrodniczej terenu przy stawie Kalina w Świętochłowicach. 2012. Calla S.C., Katowice,
Parra A., Conesa E., Zornoza R., Faz A., Gómez-López M.D. 2022. Decision Pattern for Changing Polluted Areas into Recreational Places. Agronomy, 12(4): 775. DOI: https://doi.org/10.3390/agronomy12040775
Pasieczna A. (red.) 2016. Szczegółowa mapa geochemiczna Górnego Śląska. Arkusz Chorzów, 1: 25 000. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Pogrzeba M., Szada-Borzyszkowska A. 2021. Remediation technologies for environmental management to improve the safety and comfort of living in urban areas – An example of application in Ruda Śląska. [W:] A. Starzewska-Sikorska (red.), Integrated environmental management of land and soil in European urban areas. Institute of Environmnetal Engineering of the Polish Academy of Science, WORKS & STUDIES, 93.
Projekt koncepcyjny szlaków rowerowych na terenie Świętochłowic oraz koncepcja zagospodarowania hałdy w Lipinach i otoczenia stawu Wąwóz. 2007. Pracownia HORTUS, Katowice,
Projekt rewitalizacji terenu Zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Żabie Doły (część bytomska). 2017. CoLoR Inwestprojekt S.C., Katowice.
Rostański K.M. 2012. Natura modelowana. Elementy naturalistyczne w kompozycji urbanistycznej. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
Rostański K.M. 2021. Contaminated areas as recreational places-exploring the validity of the decisions taken in the development of Antonia Hill in Ruda Śląska. Poland. Land, 10, 11: 1–20. DOI: https://doi.org/10.3390/land10111165
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. (Dz.U., poz. 1395).
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. (Dz.U., poz. 1311).
Seneta W., Dolatowski J., Zieliński J. 2021. Dendrologia. PWN, Warszawa. DOI: https://doi.org/10.53271/2021.025
Solon J. 2008, Koncepcja „Ecosystem Services” i jej zastosowania w badaniach ekologiczno-krajobrazowych. Problemy Ekologii Krajobrazu, 21: 25–44.
Vangronsveld J. 1998. Metal-contaminated soils: in-situ inactivation and phytorestoration. Springer.
Vojvodíková B., Tichá I., Starzewska-Sikorska A. 2022. Implementing Nature-Based Solutions in Urban Spaces in the Context of the Sense of Danger That Citizens May Feel. Land, 11(1712): 1–21. DOI: https://doi.org/10.3390/land11101712
Wagner A.M., Larson D.L., DalSoglio J.A., Harris J.A., Labus P., Rosi-Marshall E.J., Skrabis K.E. 2015. A framework for establishing restoration goals for contaminated ecosystems. Integrated Environmental Assessment and Management, 12(2): 264–272. DOI: https://doi.org/10.1002/ieam.1709
Wierzbicka M. (red.) 2021. Ekotoksykologia. Rośliny, gleby, metale. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Krzysztof Rostański
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.