Słowa kluczowe
miasto średnie
funkcjonalny obszar miejski (FUA)
biegun wzrostu
ośrodek centralny
Jak cytować
Abstrakt
Reforma samorządowa z 1999 r. spowodowała, że Koszalin i Słupsk straciły status miast wojewódzkich, a Pomorze Środkowe zostało podzielone między województwa pomorskie i zachodniopomorskie. Spowodowało to marginalizację administracyjną, komunikacyjną i gospodarczą regionu, a miasta średnie: Koszalin, Słupsk, Kołobrzeg, Szczecinek i Białogard od 25 lat funkcjonują jako ośrodki peryferyjne. Oddalenie od głównych obszarów gospodarczych kraju oraz peryferyjne położenie sprawiły, że miasta te wciąż szukają drogi rozwoju. Przemiany społeczno-gospodarcze zachodzące w tych miastach będą prowadzić do wyłonienia w początkowym okresie alternatywnego, a z czasem być może nowego wiodącego bieguna wzrostu na Pomorzu Środkowym. Postpandemiczna i wojenna rzeczywistość mocno wpływa na profil gospodarczy Kołobrzegu i Słupska, oddziałując przy tym również na trzy pozostałe ośrodki miejskie. Celem artykułu jest tym samym analiza i porównanie stanu pięciu miast średnich Pomorza Środkowego oraz wskazanie wśród nich być może nowego alternatywnego „bieguna wzrostu” na podstawie najnowszych wyników dostępnych klasyfikacji, posiadanych zasobów ekonomicznych i gospodarczych, funkcji, dostępności komunikacyjnej i możliwości rozwojowych.
Bibliografia
Burger M., Meijers E. 2011. Form Follows Function? Linking Morphological and Functional Polycentricity. Urban Studies, 49(5): 1127-1149. DOI: https://doi.org/10.1177/0042098011407095
Christaller W. 1933. Die zentralen Orte in Süddeutschland: Eine ökonomischgeographische Untersuchung über die Gesetzmässigkeit der Verbreitung und Entckwiklung der Siedlungen mit städtischen Funktionen. Gustav Fischer Verlag, Jena.
Christaller W. 1963. Ośrodki centralne w południowych Niemczech. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, 1: 1-72.
Churski P., Adamiak Cz., Szylda B., Dubownik A., Pietrzykowski M., Śleszyński P. 2023. Nowa delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce i jej zastosowanie w praktyce zintegrowanego podejścia terytorialnego (place based approach). Przegląd Geograficzny, 95, 1: 29-55. DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2023.1.2
ESPON project 1.4.3. Study on Urban Functions. Final Report March 2007. The ESPON Monitoring Committee and the partners of the projects mentioned (https://www.espon.eu/sites/default/files/attachments/fr-1.4.3_April2007-final.pdf).
Friedmann J. 1966. Regional development policy: a case study of Venezuela. MIT Press, Cambridge.
Jażewicz I. 2017. Miejska sieć osadnicza projektowanego województwa zachodniopomorskiego. Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych, 2(20): 57-76 (https://ezeszyty.wne.tu.koszalin.pl/index.php/zeszyty/article/view/37).
Jażdżewska I. 2008. Przemiany miejskiej sieci osadniczej w Polsce w świetle metod matematycznych. Wyd. UŁ, Łódź, s. 329.
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030. 2019. Rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie zrównoważony. Warszawa.
Kurek S., Wójtowicz M., Gałka J. 2020. Functional Urban Areas in Poland. Demografphic Trends and Migration Patterns. The Urban Book Series. Springer, Cham. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-31527-6
Kurek S., Wójtowicz M., Gałka J. 2021. Using Spatial Autocorrelation for identification of demographic patterns of Functional Urban Areas in Poland. Bulletin of Geography. Socio-Economic Series, 52: 123-144. DOI: https://doi.org/10.2478/bog-2021-0018
Lösch A. 1961. Gospodarka przestrzenna. PWN, Warszawa.
Miedziński M. 2017. Czynniki endogeniczne i egzogeniczne oddziałujące na cztery największe miasta pomorza środkowego. Słupskie Prace Geograficzne, 14: 155-176 (spg09.pdf) (apsl.edu.pl).
Miedziński M. 2018. Koncepcja nowego podziału terytorialnego kraju w świetle możliwości utworzenia województwa środkowopomorskiego. Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych, 1(21): 135-158 (https://ezeszyty.wne.tu.koszalin.pl/index.php/zeszyty/article/view/76).
Miedziński M. 2019. Możliwości rozwoju miast średnich układu multipolarnego Pomorza Środkowego w świetle czynników endogenicznych i egzogenicznych. Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych, 1(23): 173-199 (https://ezeszyty.wne.tu.koszalin.pl/index.php/zeszyty/article/view/151).
Miedziński M. 2023. Miasto kurort Kołobrzeg w drodze do zmiany granic, przebudowy układu transportowego oraz rozszerzenia profilu gospodarczego. Monografie: Turystyka i krajoznawstwo. Seria: Warsztaty z Geografii Turyzmu, 3: 51-75 (https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/47823/51-75-miedzinski.pdf?sequence=1&isAllowed=y). DOI: https://doi.org/10.18778/8331-251-4.03
Rydz E. 1990. Funkcje Koszalina i Słupska w regionalnej sieci osadniczej. Słupsk.
Rydz E. 2006. Przemiany struktur społeczno-gospodarczych w okresie transformacji systemowej na Pomorzu Środkowym. Słupsk.
Rydz E. 2008. Przekształcenia osadnictwa wiejskiego na Pomorzu Środkowym, ze szczególnym uwzględnieniem stref podmiejskich. [W:] A. Jezierska-Thöle, L. Kozłowski (red.), Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce. Toruń, s. 157-175.
Rydz E. 2009. Współczesne problemy demograficzno-osadnicze na Pomorzu Środowym. Słupskie Prace Geograficzne, 6: 19-43 (ttps://spg.apsl.edu.pl/spg06.php).
Rydz E., Jażewicz I. 2007. Uwarunkowania i kierunki przemian wiejskiej sieci osadniczej na Pomorzu Środkowym. [W:] S. Grykień, W. Hasiński, P. Tomczak (red.), Uwarunkowania przyrodnicze a rozwój obszarów wiejskich. Wrocław, s. 165-173.
Rydz E., Zaleski J. 1992. Rola i funkcje Słupska na tle sieci osadniczej Środkowego Wybrzeża. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku, Słupsk, s. 63-76.
Sobala-Gwosdz A. 2023. Pozycja miast jako ośrodków centralnych. Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa-Kraków (https://obserwatorium.miasta.pl/wp-content/uploads/2023/03/Pozycja-miast-jako-osrodkow-centralnych-1.pdf). DOI: https://doi.org/10.51733/opm.2022.04
Study on Urban Functions. ESPON Project 1.4.3. Final Report. 2007. ESPON Coordination Unit, Luxembourg (https://www.espon.eu/programme/projects/espon-2006/studies-andscientific-support-projects/study-urban-functions).
Szwichtenberg A. 2001. Pomorze Środkowe poza jakimikolwiek oddziaływaniami aglomeracji szczecińskiej i trójmiejskiej. [W:] Integracja i rozwój Pomorza Środkowego. Koszalin, s. 95-109.
Śleszyński P. 2013. Demographic changes in the functional urban areas in Polsnd, 2000-2010. Geographia Polonica, 86, 2: 169-170. DOI: https://doi.org/10.7163/GPol.2013.16
Śleszyński P. 2015. W sprawie optymalnego podziału terytorialnego Polski: zastosowanie metody grawitacyjnej. Przegląd Geograficzny, 87(2): 343-359. DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2015.2.7
Śleszyński P. 2016. Klasyfikacja funkcjonalna gmin Polski na potrzeby monitoringu planowania przestrzennego. Przegląd Geograficzny, 88(4): 469-488 (https://rcin.org.pl/Content/61605/PDF/WA51_80954_r2016-t88-z4_Przeg-Geogr-Sleszyns.pdf). DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2016.4.3
Śleszyński P. 2017. Wyznaczenie i typologia miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze. Przegląd Geograficzny, 89(4): 565-593. DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.4.3
Śleszyński P. 2018. Polska średnich miast. Założenia i koncepcja deglomeracji w Polsce. Klub Jagielloński, Warszawa (https://klubjagiellonski.pl/wp-content/uploads/2018/07/p.-sxxleszynxxski---polska-sxxrednich-miast.-zalozxxenia-i-koncepcja-deglomeracji-w-polsce1.pdf).
Śleszyński P. 2019. Aktualizacja delimitacji miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze (powiększających dystans rozwojowy). Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa (https://www.gov.pl/attachment/5c7a04a5-ab22-49e4-a6a1-e874ede01445).
Śleszyński P. 2021. Rozwój miast w Polsce a ich położenie względem autostrad i dróg ekspresowych. Przegląd Geograficzny, 93(2): 233-248. DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.5
Śleszyński P., Bański J., Degórski M., Komornicki T., Mazur M., Stępniak M. 2019b. Aktualizacja delimitacji obszarów problemowych na 2018 rok. Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa (https://www.gov.pl/attachment/d5105cc5-e8d0-49e5-a074-e729d0935123).
Śleszyński P., Wiedermann K. 2020. Studium szacunku liczby i struktury pracujących oraz bazy ekonomicznej miast w Polsce. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 34(4): 184-205. DOI: https://doi.org/10.24917/20801653.344.12
Wałachowski K. 2019. Uciekające metropolie. Ranking 100 polskich miast. Klub Jagielloński, Kraków (https://klubjagiellonski.pl/wp-content/uploads/2019/12/uciekajace-metropolie.pdf).
Zaborowski Ł. 2016. Próba przebudowy układu województw z wykorzystaniem ośrodków regionalnych, 88(2): 159-182. DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2016.2.2
Zaborowski Ł. 2019. Deglomeracja czy degradacja? Potencjał rozwoju średnich miast w Polsce. Klub Jagielloński, Kraków (https://klubjagiellonski.pl/wp-content/uploads/2019/06/deglomeracja-czy-degradacja.pdf).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Mariusz Miedziński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.