Słowa kluczowe
zintegrowane planowanie terytorialne
miejski obszar funkcjonalny
współpraca terytorialna
Polska
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu była ocena strategii rozwoju ponadlokalnego jako instrumentu zintegrowanego planowania rozwoju miejskich obszarów funkcjonalnych (MOF). Ocena koncentrowała się na integracji planowania strategicznego i przestrzennego oraz współpracy lokalnych samorządów. Analizą objęto proces przygotowania jedenastu strategii rozwoju ponadlokalnego MOF ośrodków subregionalnych (średnich i dużych miast). Wśród uwarunkowań współpracy omówiono prawne formy współdziałania samorządów, instrumenty terytorialne w programach regionalnych, delimitację MOF i postawy decydentów. Stwierdzono, że proces ponadlokalnego planowania strategicznego oraz tworzona infrastruktura współpracy mogą zapewnić terytorialne ukierunkowania inwestycji finansowanych ze środków europejskich, są jednak zdecydowanie niewystarczające do osiągnięcia zintegrowanego planowania i zarządzania rozwojem MOF. Sformułowano również rekomendacje dla polityk publicznych.
Finansowanie
Autorzy pragną podziękować Związkowi Miast Polskich za udostępnienie sprawozdań, a doradcom ZMP – za wartościowe dyskusje podczas prac nad raportem podsumowującym projekt CWD+.
Bibliografia
Barca F. 2009. An Agenda For A Reformed Cohesion Policy. A place-based approach to meeting European Union challenges and expectations. European Commission, Brussels.
Barca F., McCann P., Rodriguez-Pose A. 2012. The Case for Regional Development Intervention: Place-Based versus Place-Neutral Approaches. Journal of Regional Science, 52, 1: 1340-1352. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9787.2011.00756.x
Camagni R. 2008. Regional Competitiveness: Towards a Concept of Territorial Capital. [W:] R. Capello, R. Camagni, B. Chizzolini, U. Fratesi, Modelling Regional Scenarios for Enlarged Europe. Competitiveness and Global Strategies. Springer, Berlin, Heidelberg, s. 33-47. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-540-74737-6_3
Camagni R., Capello R. 2013. Regional Competitiveness and Territorial Capital: A Conceptual Approach and Empirical Evidence from the European Union. Regional Studies, 47, 9: 1383-1402. DOI: https://doi.org/10.1080/00343404.2012.681640
Churski P., Herodowicz T., Konecka-Szydłowska B., Perdał R. 2020. Teoretyczny i praktyczny wymiar polityki rozwoju zorientowanej terytorialnie. Studia Cykl Monografii KPZK PAN, 9/201. Warszawa. DOI: https://doi.org/10.24425/138241
Churski P. 2023. Trzy dekady kształtowania polskiej polityki regionalnej – refleksje, wnioski i rekomendacje. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 65: 37-52. DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2023.65.04
Ciesiółka P., Mikuła Ł., Churski P., Kołsut B. 2023. Model struktury funkcjonalnoprzestrzennej w strategii rozwoju ponadlokalnego. Studia Regionalne i Lokalne, 9(1): 7-22.
Ferry M., Kah S., Bachtler J. 2018a. Integrated territorial development: new instruments-new results? EPRC (https://eprc-strath.org/publication/integrated-territorial-development-new-instruments-new-results/; dostęp: 27.12.2023).
Ferry M., McMaster I., van der Zwet A. 2018b. Assessing the performance of integrated territorial and urban strategies: Challenges, emerging approaches and options for the future. European Commission (https://ec.europa.eu/regional_policy/sources/studies/assessing_integrated_strategies/assessing_integrated_strategies_en.pdf; dostęp: 23.11.2023).
FFW-ZMP (Fundacja Fundusz Współpracy – Związek Miast Polskich) 2023. Centrum Wsparcia Doradczego (Plus). Raport podsumowujący (https://cwd.info.pl/baza-wiedzy/raport-podsumowujacy-cwd-plus/; dostęp: 13.11.2023).
Fioretti C., Pertoldi M., Busti M., van Heerden S. 2020. Handbook of sustainable urban development strategies. Publications Office of the European Union, Luxembourg.
Fischer M., Nijkamp P. (red.) 2014. Handbook of Regional Science. Springer, Berlin, Heidelberg. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-23430-9
Gorzym-Wilkowski W.A. 2022. Powiat – potencjalny podmiot planowania przestrzennego. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 61: 95-112. DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2022.61.08
Janas K., Jarczewski W. (red.) 2017. Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych. Obserwatorium Polityki Miejskiej Instytutu Rozwoju Miast, Kraków.
Kaczmarek T. 2016. Gminny podział administracyjny w świetle 25 lat funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce. Przegląd Politologiczny, 1: 63-80. DOI: https://doi.org/10.14746/pp.2016.21.1.5
Kaczmarek T. 2018. Zarządzanie obszarami metropolitalnymi – zagraniczne doświadczenia i ich polskie implikacje. Studia KPZK PAN, 183: 274-287.
Kołsut B. 2015. Zinstytucjonalizowane sieci współdziałania międzygminnego w Polsce. Rozprawa doktorska.
Maleszyk P. 2023. Strategie rozwoju miast po reformie systemu zarządzania rozwojem – pierwsze doświadczenia i oceny. Studia z Polityki Publicznej, 2(38): 29-50. DOI: https://doi.org/10.33119/KSzPP/2023.2.2
Markowski T. 2011a. Funkcjonowanie gospodarki przestrzennej – założenia budowy modelu zintegrowanego planowania i zarządzania rozwojem. [W:] System planowania przestrzennego i jego rola w strategicznym zarządzaniu rozwojem kraju. Studia KPZK PAN, 134. Warszawa.
Markowski T. 2011b. Dylematy terytorialnego wymiaru w krajowych i regionalnych dokumentach strategicznych. [W:] Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego do roku 2010 a strategie rozwoju społeczno-gospodarczego województw. Studia KPZK PAN, 38. Warszawa.
Markowski T., Drzazga D. 2015. Koncepcja systemu zintegrowanego planowania rozwoju w Polsce (założenia i zasady kierunkowe budowania systemu). Studia KPZK PAN, 164: 10-42.
Mendez C., van der Zwet A., Borkowska-Waszak S. 2021. Rescaling urban development policy in the European Union: the impact of integrated place-based appoaches in Cohesion policy. Regional Studies, 55, 6: 1154-1165. DOI: https://doi.org/10.1080/00343404.2021.1891215
Mikuła Ł. 2019. Przyszłość metropolitalnego planowania przestrzennego w Polsce – perspektywa odgórna i oddolna. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 47: 57-73. DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2019.47.05
Mikuła Ł. 2023. Creating planning visions for fragmented post-socialist city-regions. Regional Studies, 57, 4: 670-684. DOI: https://doi.org/10.1080/00343404.2022.2051469
MFPR (Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej). 2022. Strategia Rozwoju Ponadlokalnego. Poradnik praktyczny. Warszawa
MFPR (Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej). 2020. Modele struktury funkcjonalno-przestrzennej w strategiach rozwoju (https://www.gov.pl/attachment/74aa7aa6-c366-45d6-8aa4-39abaaf90920; dostęp: 12.11.2023).
Nowakowska A. 2017. Terytorializacja rozwoju i polityki regionalnej. Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 268: 26-38.
Noworól A. 2013. Ku nowemu paradygmatowi planowania terytorialnego. CeDeWu, Warszawa.
Pike A., Rodriguez-Pose A., Tomaney J. 2007. What Kind of Local and Regional Development and for Whom? Regional Studies, 41, 9: 1253-1269. DOI: https://doi.org/10.1080/00343400701543355
Pike A., Rodríguez-Pose A., Tomaney J. 2017. Local and regional development. Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315767673
Rodriguez-Pose A. 2013. Do Institutions Matter for Regional Development? Regional Studies, 47, 7: 1034-1047. DOI: https://doi.org/10.1080/00343404.2012.748978
Roman G. 2022. Model funkcjonalno-przestrzenny jako integrator planowania strategicznego i przestrzennego. Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa.
Smętkowski M., Celińska-Janowicz D., Romańczyk K. 2020. Metropolitan areas in Poland as a challenge for urban agenda at different territorial levels. [W:] S. Armondi, S. De Gregorio Hurtado (red.), Foregrounding Urban Agendas. The Urban Book Series. Springer, Cham, s. 139-163. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-29073-3_7
Swianiewicz P., Gendźwiłł A., Krukowska J., Lackowska M., Picej A. 2016. Współpraca międzygminna w Polsce. Związek z rozsądku. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Szmigiel-Rawska K. 2017. Teorie współpracy terytorialnej: municipium oeconomicus versus municipium reciprocans. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Sztando A. 2021. Wyzwania systemowej integracji zarządzania przestrzenią z zarządzaniem strategicznym rozwojem w wymiarach lokalnym, subregionalnym i regionalnym. Samorząd Terytorialny, 12(372): 19-33.
Sztando A. 2022. Czy modele oraz ustalenia i rekomendacje prawidłowo integrują zarządzanie przestrzenią z zarządzaniem strategicznym rozwojem gmin? Potrzebne korekty przepisów i działania edukacyjne. Samorząd Terytorialny, 12(384): 7-23.
Śleszyński P., Markowski T., Kowalewski A. 2018. Studia nad chaosem przestrzennym. Cz. 3. Synteza. Uwarunkowania, skutki i propozycje naprawy chaosu przestrzennego. Studia KPZK PAN, 182: 1-224.
Śleszyński P., Mazurek D. 2020. Obszary strategicznej interwencji, problemowe i funkcjonalne w dokumentach strategicznych szczebla krajowego i wojewódzkiego. Studia Regionalne i Lokalne, 1(79): 30-59.
Ustawa z dnia 15 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 1378).
Ustawa z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027 (Dz.U. z 2022 r. poz. 1079).
Uzasadnienie do ustawy z dnia 15 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw (http://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/53FE34126B09E404C12584CE006BF55B/%24File/64-uzas.DOCX; dostęp: 12.11.2023).
Wolański M., Ledzion B., Borowczak A., Płoszaj A., Kupiec T., Popis Z., Haber A. 2018. Ewaluacja systemu realizacji instrumentu ZIT w perspektywie finansowej UE na lata 2014-2020. Raport końcowy (https://www.ewaluacja.gov.pl/strony/badania-i-analizy/wyniki-badan-ewaluacyjnych/badania-ewaluacyjne/ewaluacja-systemu-realizacji-instrumentu-zit/; dostęp: 12.12.2023).
Zaucha J., Brodzicki T., Ciołek D., Komornicki T., Mogiła Z., Szlachta J., Zaleski J. 2015. Terytorialny wymiar wzrostu i rozwoju. Difin, Warszawa.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Piotr Maleszyk, Joanna Szafran
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.