Słowa kluczowe
paradygmat rozwoju D.C. Northa
Polska
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem rozważań w niniejszej pracy są problemy związane z procesem koncentracji własności ziemi. Głównym celem badań jest odpowiedź na pytanie, czy istnieje związek pomiędzy uwarunkowaniami instytucjonalnymi, wynikającymi z różnych doświadczeń historycznych polskich regionów, a dynamiką procesów koncentracji własności ziemi w Polsce i czy może to doprowadzić do zdywersyfikowanego przestrzennie modelu rozwoju polskiego rolnictwa.
Badania zostały przeprowadzone w oparciu o krytyczną analizę literatury przedmiotu dotyczącej aspektów instytucjonalnych obszarów wiejskich oraz dane z Powszechnych Spisów Rolnych z 2010 i 2020 r. Wyniki przedstawiono w formie mapowania procesów.
Na podstawie badań można stwierdzić, że w polskim rolnictwie postępują procesy koncentracji własności ziemi, prowadzące do powstawania rolnictwa industrialnego, co może stać w sprzeczności z paradygmatem zrównoważonego rozwoju. W wymiarze przestrzennym procesy te zachodzą jednak nierównomiernie, a ich skala i dynamika zależą od odmiennych doświadczeń historycznych. Przede wszystkim procesy koncentracji widoczne są w zachodniej i północnej Polsce, czyli w regionach, w których w rezultacie II wojny światowej nastąpiła niemalże całkowita wymiana ludności, co doprowadziło do zerwania ciągłości instytucjonalnej. W Polsce południowo-wschodniej i centralnej procesy te zachodzą wolniej. Może to przyczynić się do ukształtowania dualnego modelu rozwoju rolnictwa w Polsce, w którym to z jednej strony funkcjonować będzie rolnictwo industrialne dążące do wzrostu konkurencyjności poprzez wzrost produktywności, a z drugiej strony rozwijać się będzie rolnictwo zrównoważone (w południowo-wschodniej i centralnej Polsce).
Bibliografia
Bański J. 2007. Geografia rolnictwa Polski. PWE, Warszawa.
Bossak J. W. 2008. Instytucje, rynki i konkurencja we współczesnym świecie. SGH, Warszawa.
Czyżewski A. 2015. Teoriopoznawcze przesłanki rozwoju rolnictwa rodzinnego. [In:] A. Chlebicka (ed.), Ekonomiczne mechanizmy wspierania i ochrony rolnictwa rodzinnego w Polsce i innych państwach Unii Europejskiej. FAPA, MRiRW, Warszawa.
Czyżewski B. 2017. Kierat rynkowy w europejskim rolnictwie. PWN, Warszawa.
Fitzgerald P.D. 2010. Every Farm a Factory: The Industrial Ideal in American Agriculture. Yale University Press.
Halamska M. 1989. Dekolektywizacja rolnictwa w Europie Środkowej i jej społeczne konsekwencje. PAN IRWIR, Warszawa.
Halamska M. 2020. Ciągłość i zmiana. Wieś polska 1918-2018. W poszukiwaniu źródeł teraźniejszości. PAN IRWIR, Warszawa.
Kociszewski J. 1999. Proces integracji gospodarczej ziem zachodnich i północnych z Polską. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
Kociszewski K. 2013. Ekologizacja polskiego rolnictwa a jego zrównoważony rozwój w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
Kusz D. 2014. Modernization of agriculture vs sustainable agriculture. Scientific Papers Series Management. Economic Engineering in Agriculture and Rural Development, 14(1).
Kutkowska B., Berbeka T., Kapała A., Kurtyka-Marcak I., Minta S., Raftowicz-Filipkiewicz M., Struś M. 2016. Procesy koncentracji ziemi i kapitału a zrównoważony rozwój obszarów wiejskich na Dolnym Śląsku. Instytut Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Wrocław.
Kutkowska B., Berbeka T., Szuk T. 2015. Ocena wsparcia środkami Unii Europejskiej inwestycji w gospodarstwach rolnych na Dolnym Śląsku. [In:] A. Chlebicka (ed.), Ekonomiczne mechanizmy wspierania i ochrony rolnictwa rodzinnego w Polsce i innych państwach Unii Europejskiej. FAPA, MRiRW, Warszawa.
Łoziński W. 1979. Życie Polskie w dawnych wiekach. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 2019. Rolnictwo i gospodarka żywnościowa w Polsce.
North D.C. 1994a. Institutions. Institutional Change and Economic Performance. Cambridge University Press.
North D.C. 1994b. Economic Performance Through Time. The American Economic Review, 84(3).
North D.C. 1998. Understanding Economic Change. [In:] J.M. Nelson, Ch. Tilly, L. Walker (eds), Transforming Post-Communist Political Economies. National Academy Press, Washington D.C.
Paliwoda J. 1964. Z zagadnień struktury organów administracji rolnej i prawnych form ich działania. Studia Prawnicze, (5): 105-135. DOI: https://doi.org/10.37232/sp.1964.5.3
Rocznik Statystyczny 1990. GUS, Warszawa.
Sadowski A. 2008/2009. Nowa ekonomia instytucjonalna jako próba poszerzenia możliwości analitycznych ekonomii neoklasycznej w stosunku do własności i użytkowania ziemi. Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy, 7/8.
Struś M., Raftowicz M. 2023. The sustainable development paradigm versus land concentration processes. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 85(3). DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2023.85.3.08
Szymańska E.J. 2021. Zmiany struktury agrarnej na polskiej wsi w latach 1918-2018. Zeszyty Wiejskie, 27. DOI: https://doi.org/10.18778/1506-6541.27.02
United Nations. 1990. An Agricultural Strategy for Poland. Report of the Polish-European Community. World Bank Task Force, Washington, D.C.
Velten S., Leventon J., Jager N., Newig J. 2015. What Is Sustainable Agriculture? A Systematic Review. Sustainability, 7. DOI: https://doi.org/10.3390/su7067833
Wilkin J. 2016. Instytucjonalne i kulturowe podstawy gospodarowania. Humanistyczna perspektywa ekonomii. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Woś A. 1996. Prognoza przekształceń strukturalnych polskiego rolnictwa do 2020. IERiGŻ, Warszawa.
Woś A., Zegar J. 2002. Rolnictwo społecznie. IERiGŻ, Warszawa.
Zegar J.S. 2009. Kwestia koncentracji ziemi w polskim rolnictwie indywidualnym. Roczniki Nauk Rolniczych, G, 96(4). DOI: https://doi.org/10.22630/RNR.2009.96.4.88
Zegar J.S. 2012. Współczesne wyzwania rolnictwa. PWN, Warszawa.
Zegar J.S. 2021. Long-Term Strategy for Sustainable Development of Agriculture in Poland. Problems of Agricultural Economics, 367(2). DOI: https://doi.org/10.30858/zer/138346
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Mirosław Struś, Magdalena Raftowicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.