Słowa kluczowe
krajobraz wiejski
zarządzanie środowiskiem
audyt krajobrazowy
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł przedstawia wyniki oceny potencjału kulturowych usług ekosystemowych (CES) z zastosowaniem podejścia metodycznego opartego na analizie cech biofizycznych krajobrazu. Ocenę przeprowadzono dla jednostek przestrzennych reprezentujących charakterystyczne typy krajobrazów wiejskich objęte ochroną w ramach audytu krajobrazowego województwa wielkopolskiego. Badania oparto na systemie wskaźników pogrupowanych w sześć głównych kategorii świadczeń kulturowych: turystyka i rekreacja, system wiedzy i wartości poznawcze, dziedzictwo i różnorodność przyrodnicza, dziedzictwo i różnorodność kulturowa, walory estetyczne oraz wartości duchowe i symboliczne. Wskaźniki analizują przyrodnicze, kulturowe i fizjonomiczne cechy obszarów wiejskich, które zidentyfikowano na podstawie części diagnostycznej audytu krajobrazowego oraz własnych badań kameralnych i terenowych. Wyniki badań wykazały, że krajobrazy priorytetowe odgrywają ważną rolę w kształtowaniu podaży usług kulturowych w skali regionalnej i lokalnej, a przez to wpływają na kierunki rozwoju obszarów recepcyjnych turystyki i rekreacji.
Bibliografia
Affek A., Degórski M., Wolski J., Solon J., Kowalska A., Roo-Zielińska E., Grabińska B., Kruczkowska B. 2020. Ecosystem Service Potentials and Their Indicators in Postglacial Landscapes. Assessment and Mapping. Elsevier. DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-816134-0.00002-X
Audyt krajobrazowy województwa wielkopolskiego. 2023. Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu.
Bennett E.M., Peterson G.D., Levitt E.A. 2005. Looking to the future of ecosystem services. Ecosystems, 8: 125-132. DOI: https://doi.org/10.1007/s10021-004-0078-y
Bródka S., Kubacka M., Macias A. 2021. Landscape Diversity and the Directions of Its Protection in Poland Illustrated with an Example of Wielkopolskie Voivodeship. Sustainability, 13, 24: 1-21. DOI: https://doi.org/10.3390/su132413812
Burkhard B., de Groot R., Costanza R., Seppelt R., Jørgensen S.E., Potschin M. 2012a. Solutions for sustaining natural capital and ecosystem services. Ecological Indicators, 21: 1-6. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2012.03.008
Burkhard B., Kroll F., Nedkov S., Müller F. 2012b. Mapping ecosystem service supply, demand and budgets. Ecological Indicators, 21: 17-29. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2011.06.019
Burkhard B., Kandziora M., Hou Y., Müller F. 2014. Ecosystem service potentials, flows and demands – concepts for spatial localisation, indication and quantification. Landscape Online, 34: 1-32. DOI: https://doi.org/10.3097/LO.201434
Burkhard B., Maes J., 2017. Mapping ecosystem services. Advanced Books. Pensoft Publishers: Sofia, Bulgaria. DOI: https://doi.org/10.3897/ab.e12837
Campagne S., Roche P., Müller F., Burkhard B. 2020. Ten years of ecosystem services matrix: Review of a (r)evolution. One Ecosystem, 5: e51103. DOI: https://doi.org/10.3897/oneeco.5.e51103
Chan K.M.A., Guerry A.D., Balvanera P., Klain S., Satterfield T., Basurto X., Bostrom A., Chuenpagdee R., Gould R., Halpern B.S. i in. 2012. Where are cultural and social in ecosystem services? A framework for constructive engagement. Bioscience, 62: 744-756. DOI: https://doi.org/10.1525/bio.2012.62.8.7
Costanza R., d’Arge R., de Groot R., Farber S., Grasso M., Hannon B., Limburg K., Naeem S., O’Neill R.V., Paruelo J. 1998. The Value of the World’s Ecosystem Services and Natural Capital. Ecol. Econ, 25: 3-15. DOI: https://doi.org/10.1016/S0921-8009(98)00020-2
Crossman N., Burkhard B., Nedkov S. 2012. Quantifying and Mapping Ecosystem Services. International Journal of Biodiversity Science, Ecosystem Services & Management, 8(1-2): 1-4. DOI: https://doi.org/10.1080/21513732.2012.695229
de Groot R.S., Alkemade R., Braat L., Hein L., Willemen L. 2010. Challenges in integrating the concept of ecosystem services and values in landscape planning, management and decision making. Ecological Complexity, 7(3): 260-272. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ecocom.2009.10.006
Europejska Konwencja Krajobrazowa, sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 r. (Dz.U. z 2006 r. nr 14, poz. 98).
Fagerholm N., Käyhkö N., Ndumbaro F., Khamis M. 2012. Community stakeholder’s knowledge in landscape assessments – Mapping indicators for landscape services. Ecological Indicators, 18: 421-433. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2011.12.004
Haines-Young R.H., Potschin M.B. 2018. Common International Classification of Ecosystem Services (CICES) v.5.1 and Guidance on the Application of the Revised Structure. Fabis Consulting Ltd., Nottingham. DOI: https://doi.org/10.3897/oneeco.3.e27108
Hernández-Morcillo M., Plieninger T., Bieling C. 2013. An empirical review of cultural ecosystem service indicators. Ecological Indicators, 29: 434-444. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2013.01.013
Kowalska A., Affek A., Solon J., Degórski M., Grabińska B., Kołaczkowska E., Kruczkowska B., Regulska E., Roo-Zielińska E., Wolski J., Zawiska I. 2017. Potential of cultural ecosystem services in postglacial landscape from beneficiaries’ perspective. Economics and Environment, 60, 1: 236-245.
Kulczyk S., Matczak P., Derek M., Gerlée A., Mączka K. 2023. Kulturowe wartości usług ekosystemowych. [W:] M. Stępniewska, A. Mizgajski (red.), Usługi ekosystemowe w zarządzaniu układami przyrodniczymi. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. DOI: https://doi.org/10.12657/9788379864690-10
Macias A., Bródka S. (red.) 2021. Regiony fizycznogeograficzne województwa wielkopolskiego. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Maes J., Teller A., Erhard M. (red.) 2013. Mapping and Assessment of Ecosystems and their Services – An analytical framework for ecosystem assessments under Action 5 of the EU Biodiversity Strategy to 2020. Discussion paper. EUR KH-32-13-185-EN-N. Publications Office of the European Union, Luxembourg. JRC81328.
Makovníková J., Kološta S., Flaška F., Pálka B. 2022. Regional Differentiations of the Potential of Cultural Ecosystem Services in Relation to Natural Capital – A Case Study in Selected Regions of the Slovak Republic. Land, 11(2): 270. DOI: https://doi.org/10.3390/land11020270
Mandle L., Shields-Estrada A., Chaplin-Kramer R., Mitchell M.G.E., Breme L.L., Gourevitch J.D., Hawthorne P., Johnson J.A., Robinson B.E., Smith J.R., Sonter L.J., Verutes G.M., Vogl A.L., Daily G.C., Rickett T.H. 2020. Increasing decision relevance of ecosystem service science. Nature Sustain., 4: 161-169. DOI: https://doi.org/10.1038/s41893-020-00625-y
Millennium Ecosystem Assessment Board. Ecosystems and Human Well-Being: Our Human Planet. Summary for Decision Makers. 2005. The Millennium Ecosystem Assessment Series, 5. Island Press, Washington, DC, USA.
Mizgajski A., Stępniewska M. (red.) 2023. Usługi ekosystemowe w zarządzaniu układami przyrodniczymi. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. DOI: https://doi.org/10.12657/9788379864690
Müller F., Bicking S., Ahrendt K., Kinh Bac D., Blindow I., Fürst C., Haase P., Kruse M., Kruse T., Ma L., Perennes M., Ruljevic I., Schernewski G., Schimming C.-G., Schneiders A., Schubert H., Schumacher J., Tappeiner U., Wangai P., Windhorst W., Zeleny J. 2020. Assessing ecosystem service potentials to evaluate terrestrial, coastal and marine ecosystem types in Northern Germany – An expert-based matrix approach. Ecological Indicators, 112, 106116. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2020.106116
Peña L., Casado-Arzuaga I., Onaindia M. 2005. Mapping recreation supply and demand using an ecological and a social evaluation approach. Ecosyst. Serv., 13: 108-118. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2014.12.008
Plieninger T., Dijks S., Oteros-Rozas E., Bieling C. 2013. Assessing, mapping and quantifying cultural ecosystem services at community level. Land Use Policy, 33: 118-129. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2012.12.013
Schröter M., Bonn A., Klotz S., Seppelt R., Baessler C. 2019. Atlas of Ecosystem Services Drivers, Risks, and Societal Responses. Springer International Publishing, Cham, Switzerland. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-96229-0
van Berkel D.B., Verburg P.H. 2014. Spatial quantification and valuation of cultural ecosystem services in an agricultural landscape. Ecological Indicators, 37(A): 163-174. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2012.06.025
Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030. Przywracanie przyrody do naszego życia. 2022. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Bruksela.
Yang L., Cao K. 2022. Cultural Ecosystem Services Research Progress and Future Prospects: A Review. Sustainability, 14: 11845. DOI: https://doi.org/10.3390/su141911845
Zheng T., Yan Y., Lu H., Pan Q., Zhu J., Wang C., Zhan Y. 2020. Visitors’ perception based on five physical senses on ecosystem services of urban parks from the perspective of landsenses ecology. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 27(3): 214-223. DOI: https://doi.org/10.1080/13504509.2020.1729272
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Sylwia Bródka, Weronika Spasówka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.