Keywords
miasto postsocjalistyczne
przestrzeń miejska
ewolucja
Luboń
How to Cite
Abstract
Celem artykułu jest społeczno-ekonomiczna i przestrzenna analiza procesu rozwoju miasta satelitarnego z rdzeniem przemysłowym i rolniczym, położonego w Europie Środkowej, jakim jest Luboń koło Poznania. Luboń został założony w 1954 r., a zatem stosunkowo niedawno, co pozwala analitycznie prześledzić cały proces rozwoju, w oparciu o zastosowane metody badawcze, w tym dane dotyczące zmian liczby ludności, liczby mieszkań, a także dane przestrzenne oparte na georeferencji zdjęć archiwalnych map miasta Lubonia i rodzajów jego zabudowy. Wykorzystane dane zostały wpisane w filozofię podejścia ewolucyjnego odwołującego się do dynamiki zmian i złożoności procesów rozwojowych oraz ich nierównowagi.
Artykuł zawiera elementy analizy historycznej, rekonstruującej dynamikę zmian miasta, oraz elementy konceptualizacji oparte zarówno na badaniach genetycznych koncepcji „nowych miast”, jak i na założeniach obecnych w radzieckiej myśli urbanistycznej, która była bezpośrednią inspiracją dla rozwiązań z lat 50.
Zaproponowane w zakończeniu uogólnienia wskazują na istnienie stanu kryzysu i zapraszają do dyskusji nad dynamiką zjawisk metropolizacji z punktu widzenia peryferyjnych uczestników tego procesu.
References
Andrews R.B. 1953. Mechanics of the urban economic base: historical development of the base concept. Land Economics, 29(2): 161-167. DOI: https://doi.org/10.2307/3144408
Anttiroiko A.-V., de Jong M. 2020. The Inclusive City: the Theory and Practice of Creating Shared Urban Prosperity. Springer Nature. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-61365-5
Basic ecophysiographic study for the commune area of Luboń. 2008.
Capra F. 2002. The Hidden Connections: Integrating The Biological, Cognitive, And Social Dimensions Of Life Into A Science Of Sustainability. Doubleday, New York.
Cirolia L.R. 2014. Escaping the challenges of the city: A critique of Cape Town’s proposed satellite town. Urban Forum, 25: 295-312. DOI: https://doi.org/10.1007/s12132-013-9212-2
Clayton E., Richardson T. 1989. Soviet control of city size. Economic Development and Cultural Change, 38: 155-165. DOI: https://doi.org/10.1086/451781
Davidovich V.G. 1962. Satellite Cities and Towns of the USSR. Soviet Geography, 3(3): 3-35. DOI: https://doi.org/10.1080/00385417.1962.10769913
Diener A.C., Hagen J. 2013. From socialist to post-socialist cities: narrating the nation through urban space. Nationalities Papers, 41: 487-514. DOI: https://doi.org/10.1080/00905992.2013.768217
Domański R. 2012. Ewolucyjna gospodarka przestrzenna. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań.
Eberhardt P. 2005. Geneza niemieckiej koncepcji „Mitteleuropy”. Przegląd Geograficzny, 77(4): 463-483.
Eliason A. 1987. Systems Development. Analysis, Design, and Implementation. Little, Brown and Company, Boston-Toronto.
Eremia M., Tom L., Sandulea M. 2017. The smart city concept in the 21st century. Procedia Engineering, 181: 12-19. DOI: https://doi.org/10.1016/j.proeng.2017.02.357
Essletzbichler J., Winther L. 1999. Regional technological change and path dependency in the Danish food processing industry. Geografiska Annaler, B, 81: 179-195. DOI: https://doi.org/10.1111/j.0435-3684.1999.00903.x
Geertse M. 2016. The International Garden City campaign: transnational negotiations on town planning methods 1913-1926. Journal of Urban History, 42(4): 733-752. DOI: https://doi.org/10.1177/0096144214566974
Gorzym-Wilkowski W.A., Trykacz K. 2022. Public Interest in Spatial Planning Systems in Poland and Portugal. Land Use Policy, 11: 73. DOI: https://doi.org/10.3390/land11010073
Gralak A. 2006. Rozwój regionalny – zagadnienia ogólne. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa.
Harrison P., Todes A. 2017. Satellite settlement on the spatial periphery: Lessons from international and Gauteng experience. Transformation: Critical Perspectives on Southern Africa, 95: 32-62. DOI: https://doi.org/10.1353/trn.2017.0021
Havel M.B. 2022. Neoliberalization of urban policy-making and planning in post-socialist Poland – A distinctive path from the perspective of varieties of capitalism. Cities, 127, 103766. DOI: https://doi.org/10.1016/j.cities.2022.103766
Hirt S. 2013. Whatever happened to the (post) socialist city? Cities, 32: 29-38. DOI: https://doi.org/10.1016/j.cities.2013.04.010
Hoyt H. 1954. Homer Hoyt on development of economic base concept. Land Economics, 30: 182-186. DOI: https://doi.org/10.2307/3144940
Hys K., Hawrysz L. 2014. System – Interdisciplinary Understanding. Organization and Management, 18: 95-115.
Kandžija V., Tomljanović M., Hudek I. 2018. Deindustrialization as a process in the EU. Ekonomski Vjestnik, 30(2): 399-414.
Kępa M. 2018. Nowa Huta: The story of the ideal socialist-realist city (Culture.pl; https://culture.pl/en/article/nowa-huta-the-story-of-the-ideal-socialist-realist-city).
Lewis R. 2006. Satellite City. [W:] D. Goldfield (ed.), Encyclopedia of American Urban History. Sage, Thousand Oaks, CA, p. 705-706.
Mantey D., Sudra P. 2019. Types of suburbs in post-socialist Poland and their potential for creating public spaces. Cities, 88: 209-221. DOI: https://doi.org/10.1016/j.cities.2018.11.001
Merrilees B., Miller D., Herington C. 2013. City branding: A facilitating framework for stressed satellite cities. Journal of Business Research, 66: 37-44. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2011.07.021
Monclús J., Díez Medina C. 2016. Modernist housing estates in European cities of the Western and Eastern Blocs. Planning Perspectives, 31(4): 533-562. DOI: https://doi.org/10.1080/02665433.2015.1102642
Mumford E. 2009. CIAM and the Communist Bloc, 1928-59. The Journal of Architecture, 14: 237-254. DOI: https://doi.org/10.1080/13602360802704810
Muniz I., Galindo A., García M.A. 2003. Cubic spline population density functions and satellite city delimitation: The case of Barcelona. Urban Studies, 40(7): 1303-1321. DOI: https://doi.org/10.1080/0042098032000084613
Niedziałkowski K., Beunen R. 2019. The risky business of planning reform – The evolution of local spatial planning in Poland. Land Use Policy, 85: 11-20. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2019.03.041
Percival T., Waley P. 2012. Articulating intra-Asian urbanism: The production of satellite cities in Phnom Penh. Urban Studies, 49(13): 2873-2888. DOI: https://doi.org/10.1177/0042098012452461
Prime Ministerial Decree of 7 October 1954. W sprawie zaliczenia niektórych gromad w poczet miast. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu, 20/102, 254.
Richardson H.W. 1985. Input-output and economic base multipliers: Looking backward and forward. Journal of Regional Science, 25(4): 607-661. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9787.1985.tb00325.x
Skrzypczyński R. 2017. Czytanie miasta satelickiego. Funkcjonowanie społeczności lokalnej. [W:] K. Kamińska (red.), Czytanie miasta: badania i animacja w przestrzeni. Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa.
Song Y. 2011. Ecological city and urban sustainable development. Procedia Engineering, 21: 142-146. DOI: https://doi.org/10.1016/j.proeng.2011.11.1997
Staniszkis J. 2006. Ontologia socjalizmu. Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków.
Sumorok A. 2015. The idea of socialist city, the case of Nowa Huta. Technical Transaction, 12-A: 303-339.
Szczepaniak I. 2018. Dzieje Ziemi Lubońskiej. Historia Lasku, Lubonia i Żabikowa od czasów najdawniejszych do utworzenia Miasta. Ośrodek Kultury w Luboniu, Luboń.
Świątkiewicz A., Połom M., Puzdrakiewicz K. 2021. Changes in the Spatial Development of a Satellite Town under the Impact of a Metropolitan City – Evidence from Pruszcz Gdański (Poland). Land, 10, 800. DOI: https://doi.org/10.3390/land10080800
Urban F. 2020. Postmodernism and socialist mass housing in Poland. Planning Perspectives, 35: 27-60. DOI: https://doi.org/10.1080/02665433.2019.1672208
van Leynseele Y., Bontje M. 2019. Visionary cities or spaces of uncertainty? Satellite cities and new towns in emerging economies. International Planning Studies, 24(3-4): 207-217. DOI: https://doi.org/10.1080/13563475.2019.1665270
Wakeman R. 2014. Was there an ideal socialist city? Socialist new towns as modern dreamscapes. [W:] J.M. Diefendorf, J. Ward (red.), Transnationalism and the German City. Palgrave Macmillan, New York, p. 105-124. DOI: https://doi.org/10.1057/9781137390172_7
Wakeman R. 2016. Practicing Utopia: an Intellectual History of the New Town Movement. University of Chicago Press. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226346175.001.0001
Ward S. 2005. The Garden City: Past, Present and Future. Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203973615
Weber A. 1909. Theory of the Location of Industries. Center for Spatially Integrated Social Science (http://www.csiss.org/classics/content/51; accessed: 25 February 2022).
Węcławowicz G. 2016. Urban Development in Poland, from the Socialist City to the Post-Socialist and Neoliberal City. [W:] V. Szirmai (red.), “Artificial towns” in the 21st Century. Social polarisation in the new town regions of East-Central Europe. Institute for Sociology. Centre for Social Sciences Hungarian Academy of Sciences, Budapest, p. 65-82.
Zarecor K.E. 2018. What was so socialist about the socialist city? Second world urbanity in Europe. Journal of Urban History, 44(1): 95-117. DOI: https://doi.org/10.1177/0096144217710229
Źróbek-Różańska A., Zysk E., Źróbek R. 2017. Through The Decades – Changes in Social, Economic, Legal and Planning Determinants of Residential Development across Decades – Evidence from Suburban Areas in Poland. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 245(4): 042005. DOI: https://doi.org/10.1088/1757-899X/245/4/042005
License
Copyright (c) 2024 Marek Nowak, Anna Bernaciak, Anna Wieczorek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.