Keywords
financial situation
development potential
How to Cite
Abstract
The economic situation of local government in Poland is affected by the instability of the general economic and legal environment, which affects local government units’ financial condition and the implementation of its current tasks as well as the investment ones. The aim of the article was to assess the financial situation of the local government units in Poland in relation to changes in the economic situation. Indicator analysis was used to assess the financial situation of local government units. I used a comparative analysis of selected measures of local government financial condition, which characterise their ability to grow. The analysis covered the years: 2018–2022. The analysis is based on a geographical division of units by voivodeships, which made it possible to compare the state of local government finances between different regions in Poland.
In the period covered by the analysis, the performance of the budgets of the territorial local government units was influenced by changes in the economic situation, which were subsequently reflected on the financial condition of the national budget and consequently also affected the area of local government’ finances.
In particular, the economic crisis caused by the COVID-19 pandemic, has had an adverse impact on the financial situation of local government units, especially when it comes to the decline in development opportunities for local government units, resulting in a consequent high decrease in investment expenditure. These disadvantageous trends were evident in the local government finances in most regions.
In the studied period we have seen the persistance of disproportions in the level of economic development of individual regions. The wealthiest regions comprised of the voivodeships of Mazowieckie, Dolnośląskie, Wielkopolskie and Śląskie. Simultaneously, the local governments of these regions were characterised by a high capacity to finance development activities. Among the poorest regions we count the voivodeships of the eastern part of Poland. They had a low self-income potential, yet their high share of external funding increased their development potential, resulting in high investment expenditures. The development activities of local government require further suport
from the state budget transfers. The mobilisation of funds from the new EU financial perspective for 2021–2027 and the National Reconstruction Plan should translate into maintaining the trend of investment growth in the coming years.
References
Bartle J.R., Ebdon C., Krane D. 2003. Beyond the property tax: Local government revenue diversification. Journal of Public Budgeting. Accounting and Financial Management, 15(4): 622-648. DOI: https://doi.org/10.1108/JPBAFM-15-04-2003-B006
Bieniasz A., Gołaś Z. 2015. Kondycja finansowa gmin wiejskich Wielkopolski w latach 2007-2011. Journal of Agribusiness and Rural Development, 35(1): 27-37. DOI: https://doi.org/10.17306/JARD.2015.3
Bilans PIT 2019-2024 w gminach i powiatach. 2024. Związek Miast Polskich (https://www.miasta.pl/aktualnosci/bilans-pit-2019-2024-w-gminach-i-powiatach).
Brzozowska K., Gorzałczyńska-Koczkodaj M., Kogut-Jaworska M., Zioło M. 2017. Gospodarka finansowa w jednostkach samorządu terytorialnego. CeDeWu Sp. z o.o., Warszawa.
Dolewka Z. 2023. Samorząd terytorialny w warunkach stabilnych i kryzysowych. Finanse Komunalne, 3: 7.
Filipiak B. 2009. Metodyka kompleksowej oceny gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego. Difin, Warszawa.
Finanse JST. Raport Roczny 2021, 2022. Analizy Sektorowe. 2022, 2023. Departament Analiz Ekonomicznych (https://www.pkobp.pl/media_files/8d32535e-afdf-4c3b-83a9-fee876641902.pdf).
Groves S.M., Godsey W.M., Shulman M.A. 1981. Financial Indicators for Local Government. Public Budgeting and Finance, 1(2): 5-19. DOI: https://doi.org/10.1111/1540-5850.00511
Gubernat-Ulatowski E. 2016. Potencjał finansowy i inwestycyjny a aktywność inwestycyjna jednostek samorządu terytorialnego. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Studia Ekonomiczne, 294: 53.
Grzebyk M., Stec M., Hejdukova P. 2022. Financial Situation and Sustainable Development of Territorial Units – a Comparative Analysis of Polish Voivodeships. Humanities and Social Sciences. Research Journal, 29(3): 49-73. DOI: https://doi.org/10.7862/rz.2022.hss.18
Hendrick R. 2004. Assessing and Measuring the Fiscal Health of Local Governments: Focus on Chicago Suburban Municipalities. Urban Affairs Review, 40(1): 78-114. DOI: https://doi.org/10.1177/1078087404268076
Jastrzębska M. 2012. Finanse jednostek samorządu terytorialnego. LEX a Wolters Kluwer Business, Warszawa.
Kata R., Czudec A., Zając D., Zawora J. 2022. Gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego – wybrane zagadnienia. Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
Kogut-Jaworska M., Zawora J. 2020. Działalność inwestycyjna województw samorządowych w Polsce. Instytut Naukowo-Wydawniczy „Spatium”, Radom.
Kosek-Wojnar M. 2006. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego w sferze wydatków. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Bochni, 4: 75.
Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych. 2019-2023. Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez JST w latach 2018-2022 (https://www.rio.gov.pl).
Lubińska T., Franek S., Będzieszak M. 2007. Potencjał dochodowy samorządu terytorialnego w Polsce na tle zmian ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Difin, Warszawa.
Łukomska-Szarek J., Zawora J., Kawecki M. 2018. Metody analityczne w zarządzaniu finansami jednostek samorządu terytorialnego. Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Częstochowa.
Ministerstwo Finansów. 2022. Informacja z wykonania budżetów JST w 2021 roku (https://www.gov.pl/web/finanse/sprawozdanie-roczne-za-2021).
Ministerstwo Finansów. 2023. Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostki samorządu terytorialnego w latach 2019-2022. MF, Warszawa.
Ministerstwo Finansów. 2023. Zadłużenie sektora finansów publicznych (https://www.gov.pl/web/finanse/zadluzenie-sektora-finansow-publicznych).
Najwyższa Izba Kontroli. 2022, 2023. Analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2021 i 2022 roku (https://www.nik.gov.pl/plik/id,26023.pdf).
Najwyższa Izba Kontroli. 2024, Samorządy na skraju bankructwa – konieczna gruntowna reforma systemu ich finansowania (https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/samorzady-na-skraju-bankructwa).
Owsiak S. 2011. Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego w Polsce w warunkach spowolnienia gospodarczego. Ekonomiczne Problemy Usług, 76: 173-184.
Poniatowicz M. 2015. Determinanty autonomii dochodowej samorządu terytorialnego w Polsce. Nauki o Finansach, 1(22): 11-30. DOI: https://doi.org/10.15611/nof.2015.1.01
Ritonga I.T., Clark C., Wickremasinghe G. 2012. Assessing Financial Condition of Local Government in Indonesia: An Exploration. Public and Municipal Finance, 1(2): 37-50.
Rivenbark W.C., Roenigk D.J., Allison G.S. 2009. Communicating Financial Condition to Elected Officials in Local Government. Popular Government, 75(1): 4-13.
Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 2023. GUS, Warszawa.
Satoła Ł. 2015. Kondycja finansowa gmin w warunkach zmiennej koniunktury gospodarczej. J. Agribus. Rural Dev., 1(35): 115-123. DOI: https://doi.org/10.17306/JARD.2015.13
Stanny M., Strzelczyk W. 2018. Kondycja finansowa samorządów lokalnych a rozwój społeczno-gospodarczy obszarów wiejskich. Wyd. Nauk. Scholar Spółka z o.o, Warszawa.
Surówka K. 2013. Samodzielność finansowa samorządu terytorialnego w Polsce. PWE, Warszawa.
Swianiewicz P. 2008. Nadwyżka operacyjna. Wspólnota, 9(859).
Swianiewicz P., Łukomska J. 2021. Sytuacja finansowa samorządów na koniec 2022 roku – niebezpieczne tendencje. Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa (https://www.batory.org.pl/publikacja/sytuacja-finansowa-samorzadow-na-koniec-2022-roku-niebezpieczne-tendencje/).
Wang X., Dennis L., Tu Y.S.J. 2007. Measuring Financial Condition: A Study of US States. Public Budgeting and Finance, 27(2): 1-21. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1540-5850.2007.00872.x
Wyszkowska D. 2018. Samodzielność finansowa jako determinanta potencjału inwestycyjnego jednostek samorządu terytorialnego. Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Zawora J. 2018. Synthetic Assessment of Financial Situation of Local Governments in Podkarpackie Voivodeship Compared with other Polish Provinces. Lex Localis – Journal of Local Self-Government, 16(2). DOI: https://doi.org/10.4335/16.2.311-335(2018)
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1835).
Ustawa z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 568).
Ustawa z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1927).
Ustawa z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2105).
Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2023 r. poz. 103).
License
Copyright (c) 2025 Jolanta Zawora
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.