Keywords
regional policy
regional development strategy
spatial management
How to Cite
Abstract
The research objective of our article is to expand the existing knowledge on the regional model of the functional and spatial structure as a mandatory element of development strategy with the perspective (i.e. knowledge and experience) of regional planning practitioners. The presented research is based on an analysis of legal texts, literature on the subject, and in-depth interviews with 88 experts, representatives of local government administration, and planning specialists. The study also covers regional development strategies. Furthermore, we attempted to assess the progress of integrating socio-economic and spatial planning systems in the context of legislative reforms in Poland. The research employs an interdisciplinary methodological approach. A detailed analysis of the law regulating the obligatory preparation of the regional model of the functional and spatial structure in regional and local development strategies was conducted. A review of the literature on the subject enabled the systematisation of scientific definitions of the ‘model’ and the identification of proposals for its key elements, pointing to the dominant visionary nature of this instrument. An important contribution of the article is the analysis of the practitioners’ perspective, based on a series of in-depth interviews conducted in 2024 as part of the ‘ReActPlan’ research project.
The issues raised in the article focus on the content, nature and relations of the regional model of the functional and spatial structure with the regional spatial development plan, with regard to the proposed functional integration, which could reduce the time-consuming nature of the planning process. The article presents a critical analysis of the ill-considered sequence of implementing the reform of the development management system in Poland. It points out that the time-line obliging municipalities to prepare development strategies and general plans before the finalisation of work on new regional development strategies – and, consequently, their regional models of the functional and spatial structure – may significantly limit or even deprive the model of its coordinating role towards local self-government units, leading to a lack of the expected vertical and horizontal coherence in the development management system of Poland.
Funding
Tekst powstał w związku z realizacją projektu pt. „Nowy model regionalnego i miejscowego pla- nowania przestrzennego dla zapewnienia odporności i bezpieczeństwa struktury przestrzennej Polski w kontekście współczesnych wyzwań rozwojowych (ReActPlan)”, współfinansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach Strategicznego Programu Badań Naukowych i Prac Rozwojowych „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków” – GOSPOSTRATEG IX, realizowany przez Konsorcjum w składzie Instytut Rozwoju Miast i Regionów (Lider Konsorcjum), Ministerstwo Rozwoju i Technologii oraz Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie (Umowa NR GOSPOSTRATEG9/0015/2022 zawarta14.07.2023).
References
Dziedzic-Bukowska J., Oryl M., Ciesielski M., Churski P., Ciesiółka P., Fogel A., Giedych R., Kukulska-Kozieł A., Kołsut B., Mikuła Ł., Rogatka K., Tomczak A.A., Warsza R., Blaszke M., Nowak M.J. 2025. Reflection Paper KPZK PAN, 11: 1-14 (https://kpzk.pan.pl/images/reflection_papers/Reflection%20Paper%2011.pdf).
Churski P. 2023. Trzy dekady kształtowania polskiej polityki regionalnej – refleksje, wnioski i rekomendacje. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 65: 37-52. DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2023.65.04
Churski P., Mikuła Ł., Ciesiółka P., Kołsut B. 2022. Strategia rozwoju ponadlokalnego – poradnik dla jednostek samorządu terytorialnego. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, Warszawa.
Ciesiółka P., Mikuła Ł., Churski P., Kołsut B. 2023 Model struktury funkcjonalno przestrzennej w strategii rozwoju ponadlokalnego. Studia Regionalne i Lokalne, 1(93): 7-22.
Drzazga D. 2023. Model struktury funkcjonalno-przestrzennej w strategii rozwoju jednostki samorządu terytorialnego lub obszaru funkcjonalnego. Space – Society – Economy, 34: 7-29. DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.34.01
Hoinkis D., Cieplak J., Machowski T., Odzimek W. 2021. Strategia rozwoju krok po kroku – podręcznik dla gmin. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, Warszawa.
Kafka K. 2025. Model struktury funkcjonalno-przestrzennej jako element strategii rozwoju województwa. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 18(73): 277-289. DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2025.73.16
Kafka K. 2024. Modele struktury funkcjonalno-przestrzennej w zintegrowanych strategiach rozwoju. Builder, 03(320): 20-21. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0054.3205
Karzyński M., Turzyński M., Roman G. 2022. Model struktury funkcjonalno-przestrzennej obszaru powiatu jako element strategii ponadlokalnej. Europa Regionum, 38: 155-171. DOI: https://doi.org/10.18276/er.2022.38-12
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. 2020 (maj). Model struktury funkcjonalno-przestrzennej w strategiach rozwoju. Opracowane na podstawie: ekspertyza prof. T. Markowskiego zleconej przez MIiR w 2019 r. Docelowy model struktury funkcjonalno-przestrzennej w zintegrowanym systemie dokumentów strategicznych oraz Założenia systemu planowania przestrzennego na poziomach krajowym i regionalnym w ramach zintegrowanego systemu zarządzania polityką rozwoju.
Nowak M.J., Śleszyński P., Brzezińska-Rawa A., Ciesielski M., Feltynowski M., Fogel A., Goździewicz-Biechońska J., Leszczyński M., Rokicka-Murszewska K., Tomczak A.A., Warsza R., Blaszke M. 2023. Kluczowe wyzwania wynikające z nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw z dnia 24 lipca 2023 r. Biuletyn KPZK PAN, 280: 5-34.
Legutko-Kobus P., Ciesielski M., Ciesiółka P., Jedlińska J., Kołsut B., Klarczyk M., Kowalewski M., Mrakowski T., Sztando A., Boryczka E., Nowak M.J. 2024. Ujęcie polityki przestrzennej w strategii rozwoju na szczeblu lokalnym. Kluczowe problemy i wyzwania. REFLECTION PAPER KPZK PAN, 10: 1-14 (https://kpzk.pan.pl/images/reflection_papers/Relection%20Paper%2010.pdf).
Roman G. 2022. Model funkcjonalno-przestrzenny jako integrator planowania strategicznego i przestrzennego. Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej. Centrum Ekspertyzy Lokalnej, Warszawa.
Sztando A. 2022. Czy modele oraz ustalenia i rekomendacje prawidłowo integrują zarządzanie przestrzenią z zarządzaniem strategicznym rozwojem gmin? Potrzebne korekty przepisów i działania edukacyjne. Samorząd Terytorialny, 12: 7-23.
Wolska H. 2023. Model jako forma poznania naukowego: próba zdefiniowania. Prawo i Więź, 2(45) (lipiec): 53-72. DOI: https://doi.org/10.36128/PRIW.VI45.492
Projekt ustawy o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw z 29.03.2019 r.
Ustawa z 15.07.2020 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 1378).
Ustawa z 27.03.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2003 r. nr 80, poz. 717 z późn. zm.).
Ustawa z 4.04.2025 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2025 r. poz. 527).
Ustawa z 5.06.1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 1998 r. nr 91, poz. 576 z późn. zm.).
Ustawa z 6.12.2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2006 r. nr 227, poz. 1658 z późn. zm.).
Ustawa z 7.07.2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1688).
Ustawa z 8.03.1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 1990 r. nr 16, poz. 95 z późn. zm.).
Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030+ (z perspektywą 2050) – projekt. Uchwała nr 8426/VI/24 ZWD z 26.03.2024.
Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego do roku 2030 – Strategia Przyspieszenia 2030+. Uchwała nr XXVIII/399/20 SWKP z 21.12.2020.
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego do 2030 r. Uchwała nr XXIV/406/2021 SWL z 29.03.2021.
Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2030 – projekt. Uchwała nr 357/5040/23 ZWL z 26.09.2023.
Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2030 (aktualizacja) – projekt. Uchwała nr 359/25 ZWŁ z 25.03.2025.
Strategia rozwoju województwa mazowieckiego 2030+. Innowacyjne Mazowsze. Uchwała nr 72/22 SWM z 24.05.2022.
Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego „Opolskie 2030”. Uchwała nr XXXIV/355/2021 SWO z 4.10.2021.
Raport z konsultacji publicznych projektu ustawy o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw z 7.06.2019.
License
Copyright (c) 2025 Jeremiasz Salamon, Artur Hołuj
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.