Słowa kluczowe
osiedla mieszkaniowe
zieleń
normatywy urbanistyczne
narzędzia urbanistyczne
środowisko przyrodnicze
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł ma na celu zaprezentowanie przykładów osiedli, których struktury urbanistyczne i struktury zieleni stwarzają różne możliwości adaptacji do zmian klimatu. W artykule przedstawiono analizy jakościowe (metodą studium przypadku) dla dziesięciu wybranych osiedli mieszkaniowych miasta Poznania w aspekcie możliwości adaptacji do zmian klimatu. Wybrane przykłady scharakteryzowano z uwzględnieniem następujących cech: powierzchnia całkowita osiedla, powierzchnia zieleni, powierzchnia zabudowy, kubatura zabudowy, liczba mieszkańców, przeważające struktury zieleni w obrębie osiedli, liczba miejsc parkowania, rok powstania osiedla. Na podstawie tych cech opracowano wskaźniki natężenia zieleni. Następnie metodą porządkowania liniowego sporządzono ranking rozpatrywanych osiedli. Osiedla z połowy i końca XX w. charakteryzuje znacznie większy udział terenów zieleni oraz wysokie walory krajobrazowe, które są skutkiem stosowania dawnego normatywu urbanistycznego i obowiązującego wówczas reżimu funkcjonalnego, krajobrazowego i użytkowego dla osiedli mieszkaniowych. Wyniki wskazują, że osiedla te mają znacznie większy potencjał adaptacyjny do zmian klimatu w przeciwieństwie do osiedli współczesnych. W celu zobiektywizowania tej tezy dokonano jej częściowej weryfikacji, analizując wycinkowo zależność niektórych ilościowych parametrów użytkowych osiedli od natężenia zieleni: jej możliwości filtracyjnych i czystości powietrza, energochłonności ogrzewania budynków i komfortu ruchu pieszego w przestrzeniach między budynkami. Jak się okazuje, parametry te można m.in. w znacznym stopniu kształtować za pomocą odpowiednich układów zieleni.
Bibliografia
Boyd D., Pathak M., van Diemen R., Skea J. 2021. Mitigation co-benefits of climate change adaptation: A case-study analysis of eight cities. Sustainable Cities and Society, 77: 103563. DOI: https://doi.org/10.1016/j.scs.2021.103563
Bussadori V. 2003. The European Council of Town Planners. The New Charter of Athens. The ECTP Vision for Cities in the 21 st Century. Lisbon.
Cheng Y., Farmer R.J., Dickinson L.S., Robeson M.S., Fischer C.B., Reynolda L.H.
Climate change impacts and urban green space adaptation efforts: Evidence from U.S. municipal parks and recreation departments. Urban Climate, 39: 100962. DOI: https://doi.org/10.1016/j.uclim.2021.100962
Chłapowski D. 1843. O rolnictwie. Druk. W. Stefański, Poznań.
Domanowska M., Kostecki J. 2015. Zeszyty Naukowe, 158, Inżynieria Środowiska, 38: 50–58.
Douglas I. 2010. The role of green infrastructure in adapting cities to climate change. [W:] I. Douglas, D. Good, M.C. Houck, D. Maddox (red.), Routledge Handbook of Urban Ecology. Routledge, London, s. 6. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203839263
Egerer M., Haase D., McPhearson T., Frantzeskaki N., Andersson E., Nagendra H., Ossola A. 2021. Urban change as an untapped opportunity for climate adaptation. npj Urban Sustain, 1, 22. DOI: https://doi.org/10.1038/s42949-021-00024-y
Epelde L., Mendizabal M., Gutierrez L., Artetxe A., Garbisu C., Feliu E. 2021.
Quantification of the environmental effectiveness of nature-based solutions for increasing the resilience of cities under climate change. Urban Foresty Urban Greening, 67: 127433. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ufug.2021.127433
Garrison N., Horowitz C., Lunghino C.A. 2012. Looking Up: How Green Roofs and Cool Roots Can Reuce Energy Use, Addres Climate Change, and Protect Water Resources in Southern California. Natural Resources Defense Council Report, R: 12-06-B, San Francisco.
Hobbie E.S., Grimm B.N. 2020. Nature-based approaches to managing climate c hange impacts in cities. Philos. Trans. R. Soc. Lond. B, Biol. Sci. DOI: https://doi.org/10.1098/rstb.2019.0124
Hon Koo M., Al-Obaidi A. 2013. Calculation of Aerodynamic Drag of Human Being in Various Positions. EURECA, Subang Jaya. Department of Mechanical Engineering, School of Engineering, Taylor’s University, Malaysia.
Iwaszuk E., Rudik G., Mederake L., Davis M., Naumann S., Wagner I. 2019. Błękitno-zielona infrastruktura dla łagodzenia zmian klimatu w miastach. Katalog techniczny. Ecologic Institute, Fundacja Sendzimira, Berlin–Kraków.
Jopek D. 2019. Intelligent urban space as a factor in the development of smart cities. Inteligentna przestrzeń miejska jako element kształtowania rozwoju Smart Cities. Departament of Regional Economy, Cracow, University of Economics. DOI: https://doi.org/10.4467/2353737XCT.19.091.10873
Kozaczko M. Archiwum Projektu Badawczego N N527 348934 Sprzężenia przestrzennych, energetycznych i materiałowych parametrów układów urbanistycznych. Cechy fizyczne miejskiej tkanki zrównoważonej.
Kodym-Kozaczko G. 2004. Użyteczność i ozdobność. Przekształcenia krajobrazu kulturowego Wielkopolski w ramach reform agrarnych pierwszej połowy XIX wieku. SHS, Warszawa.
Kozaczko M. 2018. Energochłonność struktur urbanistycznych. WPP, Poznań.
Kozaczko M. 2021. Aerodynamics of the city. Space & Form, 46. WUZUT, Szczecin. DOI: https://doi.org/10.21005/pif.2021.46.C-01
Miejski Plan Adaptacji do Zmian Klimatu | Poznan.pl (www.poznan.pl/mim/main/-,p,46898,46908,51270.html#:~:text=Co%20zawiera%20Miejski%20Plan%20Adaptacji%3F%20W%20dokumencie%20opisano,W%20dokumencie%20znajdują%20się%20odniesienia%20do%20dokumentów%20strategicznych; dostęp: 26.11.2022).
O’Hogain S., McCarton L. 2018. A Technology Portfolio of Nature Based Solutions. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-73281-7
Pamukcu-Albers P., Ugolini F., La Rosa D., Gradinaru R.S., Azevedo C.J., Wu J. 2021. Building green infrastructure to enhance urban resilience to climate change and pandemics. Ekologia Krajobrazu, 36: 665–673 (https://link.springer.com/article/10.1007/s10980-021-01212-y; dostęp: 25.11.2022 ). DOI: https://doi.org/10.1007/s10980-021-01212-y
Pikoń K., Bogacka M. (red.) 2020. Współczesne problemy ochrony środowiska i energetyki. KTiYZO, Politechnika Śląska, Gliwice.
Ramyar R., Ackerman A., Johnston M.D. 2021. Adapting cities for climate change through urban green infrastructure planning. Cities. DOI: https://doi.org/10.1016/j.cities.2021.103316
Stanisławska A. 2022. Co to są miejskie wyspy ciepła i jak można im przeciwdziałać (https://www.crazynauka.pl/co-to-sa-miejskie-wyspy-ciepla-i-jak-mozna-im-przeciwdzilac/ ; dostęp: 30.11.2022).
Stawasz D., Sikora-Fernandez D., Turała M. 2012. Koncepcja smart city jako wyznacznik podejmowania decyzji związanych z funkcjonowaniem i rozwojem miasta. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 721, Studia Informatica, 29: 97–109.
Stunder B., Arya S. 1988. Windbreak Effectiveness For Storage Pile Fugitive Dust Control: A Wind Tunnel Study. Journal of The Air Pollution Control Association, 38: 135–143. DOI: https://doi.org/10.1080/08940630.1988.10466360
Szulczewska B. 2020. Zielona infrastruktura w polskiej praktyce planistycznej – trzy studia przypadku. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury PAN Oddział w Krakowie, 48: 267–279.
Szumigała P. 2015. Influence of the shaping of green and recreational areas on human health – selected examples. Architecture & Health. The Faculty of Architecture Poznan University of Technology, Poznań, s. 195–212.
Szumigała P., Szumigała K. 2018. Urban Farming – ekologiczny, przestrzenny i społeczny czynnik przemian krajobrazu miast. Economic and Regional Studies, 11(2): 67–76. DOI: https://doi.org/10.2478/ers-2018-0016
Szumigała P.P., Urbański P., Szumigała K.O. 2021. Large shopping centres in Poznań as a source of rainwater recovery and irrigation of urban green areas. Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, 17(4): 74–82 DOI: https://doi.org/10.35784/teka.2847
Teixeira P.C., Fernandes O.C., Ahern J. 2022. Adaptive planting design and management framework for urban climate change adaptation and mitigation. Urban Forestry & Urban Greening, 70: 127548. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ufug.2022.127548
Uchwała Rady Osiedla powołująca obszar osiedla Rataje LXXV/1074/V/2010 z dnia 10.07.09 (https://bip.poznan.pl/bip/uchwaly/lxxv-1074-v-2010z-dnia-10-07-09,34354/ ; dostęp: 14.11.2022).
Uchwała Rady Osiedla powołująca obszar osiedla Zielony Dębiec LXXV/1065/V/2010 z dnia 10.07.09 (https://bip.poznan.pl/bip/uchwaly/lxxv-1065-v-2010z-dnia-10-07-09,34345/; dostęp: 15.11.2022).
Uchwała Rady Osiedla Główna LXXVI/1142/V/2010 z dnia 10.08.31 (https://bip.poznan.pl/bip/uchwaly/lxxvi-1142-v-2010z-dnia-10-08-31,35361/ ; dostęp: 14.11.2022).
Wróblewski W., Kroc T. 2021. Współczesne podejście do terenów zieleni w mieście a ich utrzymanie i rozwój w Łodzi. Builder Science, Łódź. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.5802
Zarządzenie nr 9 Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 29 stycznia 1974 r. w sprawie wskaźników i wytycznych dla terenów mieszkaniowych w miastach (Dz.U. z 1974 r., nr 2, poz. 2).
INTERNET 1 – https://www.google.com/maps/@52.3689858,16.9042656,184a,35y,128.58h,44.97t/data=!3m 1!1e3 (dostęp: 15.11.2022)
INTERNET 2 – https://www.google.com/maps/@52.3682229,16.9077342,3a,90y,257.93h,94.8t/data=!3m6!1 e1!3m4!1s0to6lfEAqdwPSyWAQkdbbw!2e0!7i13312!8i6656 (dostęp: 20.11.2022)
INTERNET 3 – mapy.geoportal.gov.pl (dostęp: 12.11.2022)
INTERNET 4 – https://www.google.com/maps/@52.3796485,16.9494779,337a,35y,1.06h,44.89t/data=!3m1! 1e3 (dostęp: 15.11.2022)
INTERNET 5 – https://www.google.com/maps/@52.3842042,16.9523887,3a,60y,214.43h,101.7t/data=!3m6! 1e1!3m4!1sovuKkbFmeGImshTo56Vb5g!2e0!7i13312!8i6656 (dostęp: 16.11.2022)
INTERNET 6 – https://www.google.pl/maps/@52.4231514,16.9678217,3a,75y,233.2h,103.42t/data=!3m6!1e1!3m4!1sfhLeiW2p9AEGd2vEBtmZPA!2e0!7i16384!8i8192?hl=pl (dostęp: 15.11.2022)
INTERNET 7 – bdl.stat.gov.pl/dane/podgrup/tablica (dostęp: 30.11.2022)
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Karolina Olenia Szumigała, Mieczysław Kozaczko, Paweł Piotr Szumigała
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.