Abstrakt
Celem artykułu jest analiza przestrzennego zróżnicowania zjawiska ubóstwa skrajnego, relatywnego oraz ustawowego według województw w Polsce. W badaniu zastosowano narzędzia autokorelacji przestrzennej w ujęciu globalnym i lokalnym. Na podstawie przeprowadzonej analizy potwierdzono zależności przestrzenne zjawisk, wyodrębniono skupiska województw podobnych oraz te, których charakter wyraźnie odbiegał od sąsiednich regionów. Materiałem źródłowym były dane pochodzące z Banku Danych Lokalnych, dotyczące udziału gospodarstw domowych zagrożonych zjawiskiem ubóstwa.
Bibliografia
Anselin L. 1995. Local Indicators of Spatial Association – LISA. Geographical Analysis, 27. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1538-4632.1995.tb00338.x
Atkinson T., Cantillon B., Marlier E., Nolan B. 2002. Social Indicators: The EU and Social Inclusion. Oxford University Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/0199253498.001.0001
BDL (Bank Danych Lokalnych) 2025 (https://bdl.stat.gov.pl/; dostęp: 24.02.2025).
Brzeziński M., Najsztub M. 2017. The Impact of „Family 500+” Programme on Household Incomes, Poverty and Inequality. Polityka Społeczna, 1(13): 16-24.
Ciura G. 1997. Definicje ubóstwa i metody jego pomiaru. Biuro Studiów i Ekspertyz, Warszawa, s. 2.
Cliff A.D., Ord J.K. 1973. Spatial autocorrelation. Pion, London.
Deniszczuk L., Sajkiewicz B. 1997. Kategoria minimum socjalnego. [W:] S. Golinowska (red.), Polska bieda II. Kryteria – Ocena – Przeciwdziałanie. IPiSS, Warszawa.
Giełda M. 2014. Prekarność a ubóstwo. [W:] J. Blicharz, L. Klat-Wertelecka, E. Rutkowska-Tomaszewska (red.), Ubóstwo w Polsce. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 13-29.
Golinowska S. 2001. O funkcjach i znaczeniu minimum socjalnego. Polityka Społeczna, nr 11-12: 8.
Golinowska S. 2018. O polskiej biedzie w latach 1990-2015. Definicje, miary i wyniki. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
GUS (Główny Urząd Statystyczny) 2020. Wstępne szacunki produktu krajowego brutto w przekroju regionów w 2019 roku (https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/rachunki-regionalne/wstepne-szacunki-produktu-krajowego-brutto-w-przekroju-regionow-w-2019-roku,8,3.html; dostęp: 27.02.2025).
GUS (Główny Urząd Statystyczny) 2021. Ubóstwo w Polsce w latach 2019 i 2020 (https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5487/1/10/1/ubostwo_w_polsce_w_latach_2019_i_2020_2.pdf; dostęp: 26.02.2025).
GUS (Główny Urząd Statystyczny) 2023. Dochody i warunki życia ludności Polski. Raport z badania EU-SILC 2022. (https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/dochody-i-warunki-zycia-ludnosci-polski-raport-z-badania-eu-silc-2022,6,16.html; dostęp: 23.02.2025).
GUS (Główny Urząd Statystyczny) 2024a. Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2023 r. (https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/ubostwo-pomoc-spoleczna/zasieg-ubostwa-ekonomiczneg o-w-polsce-w-2023-roku,14,11.html; dostęp: 23.02.2025).
GUS (Główny Urząd Statystyczny) 2024b. Sytuacja gospodarstw domowych w 2023 r. w świetle badania budżetów gospodarstw domowych (https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/sytuacja-gospodarstw-domowych-w-2023-r-w-swietle-badania-budzetow-gospodarstw-domowych,3,23.html; dostęp 27.02.2025).
IPiSS (Instytut Pracy i Spraw Socjalnych). O minimum socjalnym i minimum egzystencji (https://www.ipiss.com.pl/pion-badawczy-polityki-spolecznej/o-minimum-socjalnym-i-minimum-egzystencji/; dostęp: 23.02.2025).
Jakóbczak E. 2010. Ubóstwo jako kwestia społeczna w gospodarce transformującej się – przykład Polski. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 129: 2848.
Jewczak M., Korczak K. 2020. Poverty and Health State in Poland: Evidence From Regional Perspective. Problemy Zarządzania (Management Issues), 18(3): 49-66.
Kalbarczyk M., Mistra R., Morawski L. 2024. Ubóstwo subiektywne i relatywne w krajach środkowoeuropejskich – według grup wiekowych. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 78 (2): 5-19. DOI: https://doi.org/10.15584/nsawg.2024.2.1
Karpińska L., Śmiech S., Gouveia J.P., Palma P. 2021. Mapping Regional Vulnerability to Energy Poverty in Poland. Sustainability, 13: 10694. DOI: https://doi.org/10.3390/su131910694
Kołodziejczak A., Kossowski T. 2016. Wykorzystanie metody autokorelacji przestrzennej do analizy ubóstwa na obszarach wiejskich. Wiadomości Statystyczne, The Polish Statistician, 61 (10): 22-32. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.1107
Kopczewska K. 2020. Przestrzenne metody ilościowe w R: statystyka, ekonometria, uczenie maszynowe, analiza danych. CeDeWu, Warszawa.
Kossowski T. 2009. Metody i modele ekonometrii przestrzennej. [W:] Z. Zwoliński (red.), GIS platforma integracyjna geografii. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 145-165.
Kucharska P. 2020. Ocena skuteczności programu „Rodzina 500+” w zakresie ograniczenia ubóstwa i zwiększenia dzietności w Polsce. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 5(989): 83-100. DOI: https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2020.0989.0505
Kurowski P. 2002. Koszyki minimum socjalnego i minimum egzystencji – dotychczasowe podejście. Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa: 1-3.
Kurowski P., Sowa-Kofta A., Broda-Wysocki P. 2024. Wartość i struktura Progu Interwencji Socjalnej. Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
Mikula A. 2011. Poziom ubóstwa w Polsce w ujęciu regionalnym. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 13(3).
Panek T. 2007. Ubóstwo i nierówności. [W:] T. Panek (red.), Statystyka społeczna. PWE, Warszawa.
Panek T. 2008. Ubóstwo i nierówności: dylematy pomiaru (https://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/POZ_Ubostwo_i_nierownosci-dylematy_pomiaru.pdf; dostęp 22.02.2025).
Piasecki T., Szukiełojć-Bieńkuńska A. 2019. Subiektywne linie ubóstwa. Propozycje metodologiczne związane z wykorzystaniem danych z badania EU-SILC. Główny Urząd Statystyczny, Łódź.
Pietrzykowski R. 2011. Wykorzystanie metod statystycznej analizy przestrzennej w badaniach ekonomicznych. Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, 4: 110.
Raczkowska M. 2006. Minimum socjalne i minimum egzystencji – wzorce warunków bytu ludności żyjącej w sferze ubóstwa. Zeszyty Naukowe SGGW – Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 58: 63-73. Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 7 października 2005 r. w sprawie progu interwencji socjalnej (Dz.U. z 2005 r. nr 211, poz. 1762, pkt 3.2-3.3). DOI: https://doi.org/10.22630/EIOGZ.2006.58.5
Suchecki B. 2010. Ekonometria przestrzenna. Metody i modele analizy danych przestrzennych. C.H. Beck, Warszawa.
Tobler W. 1970. A Computer Model Simulating Urban Growth in Detroit Region. Economic Geography, 46(2). DOI: https://doi.org/10.2307/143141
Wojnowski J. (red.) 2005. Wielka encyklopedia PWN. T. 28. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 221.
Zabielska M. 2007. Ubóstwo, a procesy marginalizacji społecznej. Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 5-6.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Mateusz Hałka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.