Abstrakt
Polish education and rehabilitation of persons with intellectual disabilities very often neglects the most crucial aspect of being with them, i.e. relationship. The emancipation processes taking place in Polish education and rehabilitation of people with intellectual disabilities have contributed to the gradual emergence of the relational paradigm, the theoretical basis of which constitute the theory of attachment, theory of intersubjectivity and mentalization. The article will attempt to conceptualize the relational paradigm in the field of education and rehabilitation of people with intellectual disabilities. Subsequently, it will present the concepts essential for the relational paradigm: the conceptual apparatus, theories providing its theoretical basis (attachment theory, theory of intersubjectivity). The article will conclude with a preliminary attempt to conceptualize the relational paradigm.
Bibliografia
Ainsworth M.D.S., Infancy in Uganda. Infant care and the growth of love, John Hopikns Press, Oxford 1967.
Ainsworth M.D.S., Bell S., Stayton D.D.J., Individual differences in Strange Situation behaviour of one-year-olds, [w:] The origins of human relations, red. H.R. Schaffer, Academic Press, London 1971.
Ainsworth M.D.S., Blehar M.C., Waters E., Wall S., Patterns of attachment. A psychological study of the Strange Situation, Hillsdale, New York Lawrence Erlbaum, Kraków Wydawnictwo UJ, 1978.
Allen J.G., Fonagy P., Bateman A.W., Mentalizowanie w praktyce klinicznej, przekł. M. Cierpisz, Wydawnictwo UJ, Kraków 2014.
Babbie E., Podstawy badań społecznych, przekł. W. Betkiewicz, M. Bucholc, P. Gadomski, J. Haman, A. Jasiewicz-Betkiewicz, A. Kloskowska-Dudzińska, M. Kowalski, M. Mozga-Górecka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
Bowlby J., Attachment and loss (Vol. 1). Attachment, Penguin Books, New York 1969.
Bowlby J., Attachment and loss (Vol. 2). Separation. Penguin Books, New York 1973.
Bowlby J., Attachment and loss (Vol. 2). Loss: Sadness and depression, Penguin Books, New York 1980.
Bowlby J., The making and breaking of affectional bonds: etiology and psychopathology in the light of attachment theory, British Journal of Psychiatry” 2007, 130.
Buber M., Ja – Ty: wybór pism filozoficznych, przekł. J. Doktór, Pax, Warszawa 1992.
Buber M., Problem człowieka, przekł. J. Doktór, PWN, Warszawa 1993.
Buber M., Słowa – zasady, przekł. K. Bukowski, Wydawnictwo Znak, Kraków 1974.
Creswell J.W., Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane, przekł. J. Gilewicz, Wydawnictwo UJ, Kraków 2013.
Czownicka A., Zalewska M., Więź emocjonalna dziecka z matką jako przedmiot diagnozy klinicznej, [w:] Studia z psychologii klinicznej dziecka, red. M. Kościelska, WSiP, Warszawa 1988.
Denzin N.K., Lincoln Y.S., Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych, przekł. K. Podemski, [w:] Metody badań jakościowych, t. 1, red. N.K. Denzin, Y.S. Lincoln, PWN, Warszawa 2009.
Dixon W., Twenty studies that revolutionized child psychology (wyd. 2), Saddle River, Person, New York 2016.
Encyklopedyczny słownik rehabilitacji, red. T. Gałkowski, J. Kiwerski, PZWL, Warszawa 1986.
Górska D., Stawicka M., Mentalizacja w kontekście przywiązania, [w:] Mentalizacja z perspektywy rozwojowej i klinicznej, red. L. Cierpiałkowska, D. Górska, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016.
Kępiński A., Lęk, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1977.
Kępiński A., Podstawowe zagadnienia współczesnej psychiatrii, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1978.
Kępiński A., Poznanie chorego, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1978.
Kmita G., Psychoterapia i niemowlęta, [w:] Psychoterapia. Problemy pacjentów, red. L. Grzesiuk, H. Suszek, Wydawnictwo ENETEIA, Warszawa 2011.
Kmita G., Co analiza w triadzie matka-ojciec-dziecko wnosi do rozumienia problemów dzieci zagrożonych
zaburzeniami rozwoju i ich rodziców, [w:] W relacji. Studia z psychologii klinicznej dziecka 30 lat później, red. M. Święcicka, Wydawnictwo Paradygmat, Warszawa 2018.
Kopeć D., Rzeczywistość (nie) edukacyjna osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. Zbiorowe instrumentalne studium przypadku, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013.
Kościelska M., Studia z psychologii klinicznej dziecka, WSiP, Warszawa 1985.
Kościelska M., Oblicza upośledzenia, PWN, Warszawa1995.
Kościelska M., Trudne macierzyństwo, PWN, Warszawa 1998.
Krause A., Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2010.
Kwieciński Z., Mimikra czy sternik? Dramat pedagogiki w sytuacji przesilenia transformacyjnego, [w:] Tropy-ślady-próby. Studia i szkice z pedagogiki pogranicza, red. Z. Kwieciński, Wydawnictwo Edytor, Poznań – Olsztyn 2000.
Levinas, E., Istniejący i istnienie, przekł. J. Margański, Wydawnictwo Homini, Warszawa 2006.
Levinas E., Twarz, przekł. T. Gadacz, Papieska Akademia Teologiczna, Kraków 1985.
Mentalizacja z perspektywy rozwojowej i klinicznej, red. L. Cierpiałkowska, D. Górska, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016.
Michałowska T., Średniowiecze, PWN, Warszawa 1999.
Olechnowicz H., Wyzwalanie aktywności dzieci głębiej upośledzonych umysłowo, WSiP, Warszawa 1994.
Olechnowicz H., Terapia dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, PWN, Warszawa 2010.
Paradygmaty współczesnej dydaktyki, red. L. Hurło, D. Klus-Stańska, M. Łojko, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2009.
Pisula E., Autyzm i przywiązanie. Studia nad interakcjami dzieci z autyzmem i ich matek, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.
Powel B., Cooper G., Hoffman K., Marvin B., Krąg ufności. Interwencja wzmacniająca przywiązanie we wczesnych relacjach rodzic-dziecko, przekł. R. Adnruszko, Wydawnictwo UJ, Kraków 2015.
Schalock R.L., Borhwick-Duffy S.A., Luckasson R. i in., Intellectual Disability. Definition, Classification and Systems of Supports. The AAIDD Ad Hoc Committee on Terminology and Classification. 11th Edition. AAIDD, Washington 2010.
Silverman D., Interpretacja danych jakościowych, przekł. M. Głowacka-Grajper, J. Ostrowska, PWN, Warszawa 2009.
Silverman D., Prowadzenie badań jakościowych, przekł. J. Ostrowska, PWN, Warszawa 2009.
Siegel D.J., Wstęp, przekł. J. Gilewicz, [w:] Neuronauka w psychoterapii. Budowa i przebudowa ludzkiego mózgu, red. L.J. Cozolino, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2004.
Stern N.D., The interpersonal World of the Infant. Basic Books, Inc., Publishers New York 1985.
Stern N.D, Die Mutterschaftskonstelation, Klett-Cotta, Stuttgart 2006.
Stern N.D., Mutter und Kind. Die erste Beziehung, Klett-Cotta, Stuttgart 2006.
Stern N.D., Die Lebenserfahrung des Säuglings, Klett-Cotta, Stuttgart 2007.
Stinkes U., Bildung als Antwort auf die Not und Nötigung, sein Leben zu führen, [w:] Menschen mit komplexer Behinderung, red. B. Fornefeld, Ernst Reinhardt Verlag, München, Basel 2008.
Theunissen G., Schulische Bildung von Schülerinnen und Schüler mit schwerer geistiger und mehrfacher Behinderung aus der Empowerment-Perspektive, [w:] Alle Kinder alles lehren… Grundlagen der Pädagogik für Menschen mit schwerer und mehrfacher Behinderung, red. Th. Klauβ, W. Lamers, Universitätsverlag Winter GmbH, Heidelberg 2003.
Trevarthen C., Postawy intersubiektywności: rozwój rozumienia innych ludzi i rozumienia kooperacyjnego u małych dzieci, [w:] Psychologia języka, red. B. Bokus, G. Shugar, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007.
Wallin D.J., Przywiązanie w psychoterapii, przekł. M. Cierpisz, Wydawnictwo UJ, Kraków 2011.
Stawicka M., Autodestruktywność dziecięca w świetle teorii przywiązania, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2008.
Zalewska M., Autoportret dziecka z zamalowaną twarzą, Jacek Santorski & CO, Warszawa 1998.
Zalewska M., Dziecko i jego rodzice w kontakcie z psychologiem klinicznym, [w:] Problematyka kontaktu w diagnozie i terapii dzieci, red. M. Święcicka, M. Zalewska, Wydawnictwo EMU, Warszawa 2005.
Akty prawne
Ustawa z 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU 1997 r., nr 123, poz. 776, z późn. zm.).
Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych sporządzona w Nowym Jorku 13.12.2006 (DzU 2012 r., poz. 1169).