Keywords
intellectual skills of people on the autism spectrum
study of intellectual development
cognitive functions of people on the autism spectrum
How to Cite
Abstract
Autism is a specific neurodevelopmental disorder that mainly involves abnormalities in social interaction, difficulties with communication and social communication, and limited, repetitive patterns of behavior, interests, or activities. These abnormalities can be described on a continuum, specifying different degrees of their severity. The development of intellectual abilities of people with autism spectrum disorders is disharmonious and highly differentiated both in the entire population and in individual cases. There is no clear profile of intellectual abilities typical of autism. Moreover, the accurate measurement of intellectual abilities and their adequate assessment of development in this group of people is quite challenging. In addition to many deficits in specific areas, some people exhibit exceptional skills in other areas. The results of many studies indicate profile differences in the cognitive abilities of people on the autism spectrum. The article offers the characteristics of cognitive difficulties and the presentation of research on intellectual abilities in this group of disorders. Recognizing the specific cognitive functions and intellectual capabilities of people on the autism spectrum is a key element in the diagnostic process which enables prediction of educational opportunities and determines the selection of appropriate methods and therapeutic agents.
References
Ballaban-Gil, K., Tuchman, R. (2000). Epilepsy and epileptiform EEG: Association with autism and language disorders. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 6, 300-308 DOI: https://doi.org/10.1002/1098-2779(2000)6:4<300::AID-MRDD9>3.0.CO;2-R
Baron-Cohen, S., Bolton, P. (1999). Autyzm. Fakty. Kraków: Krajowe Towarzystwo Autyzmu
Baron-Cohen, S., Wheelwright, S., Burtenshaw, A., Hobson, E. (2007). Mathematical talent is linked to autism. Human Nature, 18, 125-131 DOI: https://doi.org/10.1007/s12110-007-9014-0
Bedyńska, S., Campfield, D., Kaczan, R., Kaczmarek, M., Knopik, T., Kochańska, M., Krasowicz-Kupis, G., Krejtz, I., Orylska, A., Papuda-Dolińska, B., Rycielski, P., Rydzewska, K., Sędek, G., Smoczyńska, M., Wiejak, K. (2021). Narzędzia diagnostyczne do oceny zdolności poznawczych dzieci i młodzieży – projekt wdrożeniowy. Przegląd Psychologiczny, 64(2), 9-23 DOI: https://doi.org/10.31648/pp.7323
Bobkowicz-Lewartowska, L. (2011). Autyzm dziecięcy. Zagadnienia diagnozy i terapii. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls
Bogdashina, O. (2019) Trudności w percepcji sensorycznej w autyzmie i zespole Aspergera. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis
Bombińska-Domżał, A., Kossewska, J. (2016). Nieprzewidywalny mózg i nieprzewidywalny świat – zaburzenia ze spektrum autyzmu w ujęciu neuronauk a możliwości terapii. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Paedagogica, VII, Folia 220, 87-104
Bull, R., Scerif, G. (2001). Executive functioning as a predictor of children’s mathematics ability: Inhibition, swiching, and working memory. Developmental Neuropsychology, 19, 273-293 DOI: https://doi.org/10.1207/S15326942DN1903_3
Cieszyńska, J. (2011), Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych. Kraków: Wydawnictwo Centrum Metody Krakowskiej, Metoda Krakowska
Cieszyńska-Rożek, J., Nallur, A. (2019). Rola diagnozy funkcji poznawczych testem SON-R w budowaniu oddziaływań stymulujących rozwój mowy dzieci bilingwalnych. Logopedia, 48(2), 293-306
Coolican, J., Bryson, S.E., Zwaigenbaum, L. (2008). Brief report: Data on the Stanford – Binet intelligence scales in children with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 38(1), 190-197 DOI: https://doi.org/10.1007/s10803-007-0368-2
Corno, L., Anderman, E.M. (2016). Handbook of educational psychology, 3rd ed, (L. Corno, E.M. Anderman (Eds.)). Routledge/Taylor and Francis Group DOI: https://doi.org/10.4324/9781315688244
Czarnocka, M., Perek, N., Revkovych, S. (2022). Uczeń w spektrum autyzmu. Aspekty prawne i praktyczne. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth edition, DSM-5 (2013). Washinghton – DC London: England American Psychiatric Association
Drabata, A. (2021). (Re)definicja myślenia na temat procesów kognitywnych w autyzmie – zwrot w postrzeganiu osób z ASD. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 41, 11-32
Edelson, M.G. (2006). Are the majority of children with autism mentally retarded? A systematic evaluation of the data. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 21, 66-83 DOI: https://doi.org/10.1177/10883576060210020301
Elliot, C. (2006). Differential Ability Scales – Second Edition. Introductory and Technical Handbook. Minneapolis: Pearson DOI: https://doi.org/10.1037/t15074-000
Fombonne, E. (2003). Epidemiological surveys of autism and other pervasive developmental disorders: an update. Journal of Autism and Developmental Disorders, 33, 365-382 DOI: https://doi.org/10.1023/A:1025054610557
Frith, U. (2008). Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
Gałecki, P., Święcicki, Ł. (2019). Kryteria diagnostyczne z DSM-5 Desk Reference. American Psychiatric Association. Edra Urban & Partner
Goldstein, G., Beers, S.R., Siegel, D.J., Minshew, N.J. (2001). A comparison of WAIS-R profiles in adult a with high-functioning autism or differing subtypes of learning disability. Applied Neuropsychology, 8, 148-154 DOI: https://doi.org/10.1207/S15324826AN0803_3
Grandin, T. (2023). Piękne umysły. Kraków: Wydawnictwo Copernicus Center Press Izdebski, P., Bąk, A., Żbikowska, K. (2014). Empatyzowanie – systematyzowanie. Teoria Simona Barona-Cohena. Studia Psychologica, 14(1), 5-14
Jankowski, P. (2012). Funkcje wykonawcze a osiągnięcia dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Edukacja, 1(17), 75-86
Kapinos-Gorczyca, A., Dorczak, A., Włodarczyk-Skórzak, B. (2022). Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu. W: E. Emich-Widera, B. Kazek, J. Paprocka (red.), Autyzm u dzieci. Wiedza kliniczna, Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie
Komender, J., Wolańczyk, T. (red.). (2017). Zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dzieci. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie
Kelly, B., Perkins, D.F. (2012). Handbook of Implementation Science for Psychology in Education. Cambridge: Cambridge University Press DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139013949
Klinger, L.G., O’Kelley, S.E., Mussey, J.L. (2017). Diagnoza funkcjonowania intelektualnego w zaburzeniach ze spektrum autyzmu. W: S. Goldstein, J.A. Naglieri, S. Ozonoff (red.), Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Mayes, S.D., Calhoun, S.L. (2003). Analysis of WISC-III, Stanford-Binet: IV, and academic achievement test scores in children with autism. Journal of Autism Developmental Disorders, 33(3), 329-341 DOI: https://doi.org/10.1023/A:1024462719081
Mazur, A., Chojnowska-Ćwiąkała, I. (2008). Funkcjonowanie poznawcze u 15-letniego chłopca z zaburzeniami autystycznymi. Studia Pedagogiczne Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego, 17, 199-206
Morrison, J. (2016). DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Mottron, L. (2004). Matching strategies in cognitive research with individuals with high functioning autism: Current practices, instrument biases, and recommendations. Journal of Autism and Developmental Disorders, 34(1), 19-27 DOI: https://doi.org/10.1023/B:JADD.0000018070.88380.83
Olechnowicz, H. (1983). Wczesny autyzm dziecięcy – symptomologia, diagnostyka, etiologia i terapia. W: E. Czownicka (red.), Psychologiczne problemy wczesnego autyzmu dziecięcego. Warszawa: Wydawnictwo WSPS
Pietras, T., Witusik, A. (2010). Autyzm – pozycja nozologiczna, charakterystyka kliniczna i diagnoza. W: T. Pietras, A. Witusik, P. Gałecki (red.), Autyzm – epidemiologia, diagnoza i terapia. Wrocław: Wydawnictwo Continuo
Pisula, E. (2000). Autyzm u dzieci. Diagnoza, klasyfikacja, etiologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Pisula, E. (2012). Autyzm. Od badań mózgu do praktyki psychologicznej. Seria: Cognitive Neuroscience, A. Grabowska (red). Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
Pisula, E. (2018). Autyzm: przyczyny, symptomy, terapia. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Pufund, D. (2020). Funkcje wykonawcze u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w świetle wybranych badań. Edukacja, 2(153), 43-58 DOI: https://doi.org/10.24131/3724.200203
Rozetti, A., Czaplij, M., Przyrowska, P. (2012). Uwaga i jej atrybuty. Zaburzenia koncentracji uwagi u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. W: A. Rozetti (red.), Zaburzenia ze spektrum autyzmu – mózg, plastyczność, stymulacja. Łódź: Wydawnictwo KTA Oddział w Łodzi
Rozetti, A., Remberk, B. (2022). Zaburzenia ze spektrum autyzmu – istota i epidemiologia objawów osiowych oraz współwystępowanie innych zaburzeń neurorozwojowych i psychicznych. W: E. Pisula, J.J. Błeszyński, D. Podgórska-Jachnik (red.), Poszukiwanie dróg zagubionych w rzeczywistości. Księga poświęcona Profesorowi Tadeuszowi Gałkowskiemu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar
Rudziński, G., Pożarowska, K., Brzuszkiewicz, K., Soroka, E. (2023). Zespół sawanta w zarysie. Psychiatria Polska, 317, 1-11 DOI: https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/157104
Rybka, A., Kielar-Turska, M. (2014). Problemy metodologiczne w badaniach funkcji intelektualnych osób z autyzmem. W: J. Kossewska (red.), Osoba ze stanami ze spektrum autyzmu. Możliwości aktywnego życia. Kraków: Wydawnictwo JAK
Siemiątkowska-Sujka, J. (2019). Model SCERTS w terapii i edukacji dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Psychiatria, 16(4), 247-254
Shah, A., Frith, U. (1993). Why do autistic individuals show superion performance on the block design task? Journal of Child Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines, 34, 1351-136 DOI: https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.1993.tb02095.x
Sipowicz, K., Podlecka, M. (2022). Spektrum autyzmu a niepełnosprawność intelektualna. W: T. Pietras, D. Podgórska-Jachnik, K. Sipowicz, A. Witusik (red.), Spektrum autyzmu – od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji, Wrocław: Wydawnictwo Continuo
Stypuła, A. (2017). Psychologiczne aspekty dojrzewania i wczesnej dorosłości osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. W: K. Patyk, M. Panasiuk (red.), Wsparcie młodzieży i dorosłych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Teoria i praktyka. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
Szafrańska, A. (2017). Uczeń z autyzmem wysokofunkcjonującym w szkole – studium przypadku. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 3(24), 118-134
Talarowska, M. (2022). Rys historyczny pojęcia autyzmu – koncepcje psychologiczne. W: T. Pietras, D. Podgórska-Jachnik, K. Sipowicz, A. Witusik (red.), Spektrum autyzmu – od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji. Wrocław: Wydawnictwo Continuo
Treffert, D.A., Wallace, G.L. (2004). Wyspy geniuszu. Świat Nauki, 1(4), 80-89
Wujcik, R. (2022). Zastosowanie testów psychologicznych w diagnozie pacjentów z zaburzeniem ze spektrum autyzmu. W: T. Pietras, D. Podgórska-Jachnik, K. Sipowicz, A. Witusik (red.), Spektrum autyzmu – od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji. Wrocław: Wydawnictwo Continuo
Volkmar, F., Klin, A., Paul, R., Pelphrey, K. (red.). (2014). Handbook of autism and pervasive developmental disorders. Vol. 2: Assessment, intervention, and policy (wyd. 4). New Jersey: John Wiley and Sons DOI: https://doi.org/10.1002/9781118911389
Zajączkowska, K. (2018). Specyfika autystycznej ścieżki poznawczej w kontekście jej wpływu na strategie rozwijania kompetencji komunikacyjnych. Neurolingwistyka Praktyczna, 4, 129-147
Zdziechowska-Dzierzgwa, K. (2019). Ograniczenia i możliwości osób ze spektrum autyzmu w zakresie umiejętności matematycznych w świetle dostępnych badań naukowych. Szkoła Specjalna, 2, 85-94
International Classification of Diseases 11th Revision – ICD- 11 (2018), World Health Organization, https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en#821852937, [pobrano: 22.03. 2024]
South, M., Rodgers, J. (2017). Sensory, emotional and cognitive contributions to anxiety in autism spectrum disorders. Frontiers in Human Neuroscience, 11, Article 20. DOI: https://doi.org/10.3389/fnhum.2017.00020
License
Copyright (c) 2024 Barbara Winczura
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.