Abstract
The article raises the question of the causes of the public education crisis, both the crisis in recent past and that conditioned by several centuries of Poland’s past. The position of Adam Podgórecki on the subject of comprehensive analyses of Polish society is particularly important. It combines two positions. He believes that Polish systemic crises can be put down to the experiences of post-totalitarianism and Polish unique defects persisting for several centuries. The author of the article negatively assesses the possibility of overcoming the crisis of public education by academic elites, which are responsible for the collapse of universities and the crisis of higher education. Common beliefs about public education have turned out to be illusions. The author sees the hopes of improving the state of public education in resistance to the destruction of democracy and to the strong ideological and political pressure. Openness to Europe and the world, which Poles do not give away, inspires hope, too.
References
Archer M., Social origins of educational systems, Sage, Beverly Hills 1979.
Bauman Z., Retrotopia. Jak rządzi nami przeszłość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
Benda J., Zdrada klerków, przekł. M. Mossakowski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2014.
Cybal-Michalska A., Tożsamość młodzieży w perspektywie globalnego świata, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2006.
Czapliński P., Polska do wymiany. Późna nowoczesność i nasze wielkie narracje, Wydawnictwo WAB, Warszawa 2009.
Czerepaniak-Walczak M., Fabryki dyplomów czy universitas? Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2013.
Dudzikowa M., O trudnej sztuce tworzenia samego siebie, Nasza Księgarnia, Warszawa 1995.
Dybaś M., Peryferie europejskiego szkolnictwa wyższego, Wydział Nauk Pedagogicznych UMK, Toruń 2008 [recenzja książki pod redakcją V. Tomuska (2007)], maszynopis udostępniony przez autorkę.
Einstein A., On education, „Ideas and Opinions”, Random House, New York 1954 [fragment wystąpienia wobec społeczności Uniwersytetu Stanu New York w Albany, wygłoszonego na okoliczność trzechsetlecia edukacji wyższej w USA 15 października 1931 roku]; tłumaczył i udostępnił Marek Budajczak.
Gadacz T., Uniwersalne prawdy i prawa życia dla mądrych ludzi na trudne czasy, Wydawnictwo Nieoczywiste, Kraków 2018.
[Głowacki J.], Wywiad Donaty Subbotko z Januszem Głowackim, „Gazeta Wyborcza – Magazyn Świąteczny” z 31 marca 2017 roku.
Gromkowska-Melosik A., Ściągi, plagiaty, fałszywe dyplomy. Studium z socjopatologii edukacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006.
Jasińska-Kania A., Socjalizacja i rozwój jednostki a rozwój społeczny w teorii krytycznej Jurgena Habermasa, Colloquia Comunnia, 1983, 4-5.
Kielar M.B., Integralna wizja Kena Wilbera i jej zastosowanie w edukacji, Wydawnictwo APS, Warszawa 2012.
Kopińska V., Edukacja obywatelska w szkole. Krytyczna analiza dyskursu podręczników w polskiej szkole, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2017.
Kwaśnica R., Dyskurs edukacyjny po inwazji rozumu instrumentalnego. O potrzebie refleksyjności. Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław 2014.
Kwiecińska-Zdrenka M., Pokolenie (nie)obecne. Styl obecności młodych dorosłych w sferze publicznej, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń (w druku); maszynopis udostępniony przez autorkę.
Kwieciński Z., Edukacja publiczna w chybotliwej demokracji. Perspektywa pedagogiki krytycznej, Nauka, 2017, 3 [dostęp on-line].
Kwiek M., Uniwersytet w dobie przemian, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2016.
Leśmian B., Do siostry, [w:] Poezje wybrane, oprac. J. Trznadel, Ossolineum, Wrocław 1965.
Margalit A., The decent society, Harvard University Press, Cambridge 1996.
[Masłowska D.], Prawdziwe życie jest w busie do Lublina – wywiad Zofii Król z Dorotą Masłowską, „Gazeta Wyborcza – Magazyn Świąteczny” z 28 lipca 2018.
Melosik Z., Uniwersytet i społeczeństwo. Dyskursy wolności, wiedzy i władzy, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002.
Melosik Z., Tożsamość, ciało i władza w kulturze instant, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2010.
Mendel M., Pamięć, ideologia, władza. Uczenie się zapominania, Referat wygłoszony na konferencji w 20-lecie Dolnośląskiej Szkoły Wyższej w kwietniu 2017 roku, Forum Oświatowe (w druku); maszynopis udostępniony przez autorkę.
Nawroczyński B., Polska myśl pedagogiczna, [w:] Bogdan Nawroczyński. Oddech myśli. Archiwalia główne, wybór, opracowanie, wstęp L. Witkowski, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków (w druku); maszynopis udostępniony przez Lecha Witkowskiego.
Nussbaum M.C., Nie dla zysku. Dlaczego demokracja potrzebuje humanistów, przekł. Ł. Pawłowski, Biblioteka Kultury Liberalnej, Warszawa 2016.
Ogburn F., Opóźnienie kulturowe, [w:] Elementy teorii socjologicznych, red. W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978.
Podgórecki A., Całościowa analiza społeczeństwa polskiego, [w:] Prace Kongresu Kultury Polskiej na Obczyźnie, t. II, Londyn 1985.
Podgórecki A., Społeczeństwo polskie, przekł. Z. Pucek, Wydawnictwo WSP, Rzeszów 1995.
Raport Polska 2050, red. M. Kleiber i in., Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus” PAN, Warszawa 2011 [dostęp on-line].
Riemann F., Oblicza lęku. Studium z psychologii lęku, przekł. U. Popławska, Wydawnictwo WAM, Kraków 2005.
Stachowicz J., Patologie organizacyjne w szkolnictwie wyższym w Polsce w latach 1990-2007, Wydawnictwo Adam Marszałek, 2015.
Szkudlarek T., Pedagogika wstydu i bezwstydna polityka, Referat na konferencji w 20-lecie Dolnośląskiej Szkoły Wyższej w kwietniu 2017 roku, Forum Oświatowe (w druku); maszynopis udostępniony przez autora.
Sztompka P., Po Kongresie Kultury Akademickiej, Nauka, 2014, 2 [dostęp on-line].
Śliwerski B., Problemy współczesnej edukacji. Dekonstrukcja polityki oświatowej III RP, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.
Środa M., Obywatel Kaliban się nudzi, „Gazeta Wyborcza – Magazyn Świąteczny” z 8 maja 2018.
Tomusk V. (red.), Creating the European Area of Higher Education. Voices from the periphery, Springer, Dordrecht 2007.
Wilber K., Trump and post-truth. An evolutionary self-correction, Seria: Integral Life+, e-book, 2017 [dostęp on-line].
Wiłkomirska A., Wiedzieć i rozumieć, aby być obywatelem. Studium empiryczne, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013.
Witkowski L., Tożsamość i zmiana. Wstęp do epistemologicznej analizy kontekstów edukacyjnych, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 1988 (drugie wydanie: Wydawnictwo DSW, Wrocław 2010).
Znaniecki F., Upadek cywilizacji zachodniej. Szkic z pogranicza filozofii kultury socjologii, Gebethner i Wolf, Poznań 1921.