Abstrakt
The text concerns the situation of culturally different children in the environment of Polish schools. The first part presents selected regulations of international and domestic law referring to the education of foreign children. The second and third parts present the challenges of a multicultural Polish school; the cited statistical data illustrate the insignificant presence of foreign children in Polish schools. The text is based on the analysis of academic literature, reports from non-governmental organizations and various legal regulations referring to the functioning of migrant children in Poland. It also draws on fragments of the Author’s research conducted within the project ‘A culturally different child in Poland. A pedagogical study of “rooting”’, realised in the years 2011–2014 in the Mazovian voivodeship and the capital city of Warsaw.
Bibliografia
„Aslan i jego uczniowie”, film zrealizowany przez Fundację na rzecz Różnorodności Społecznej, powstały w ramach serii „Narracje Migrantów”, rok produkcji 2014 (film w posiadaniu autorki).
Barkinhoeva Z., Doświadczenia i refleksje pomocy nauczyciela w warszawskim gimnazjum, [w:] Innowacyjne rozwiązania w pracy z dziećmi cudzoziemskimi w systemie edukacji. Przykłady praktyczne, red. N. Klorek, K. Kubin, Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej, Warszawa 2012.
Bernacka-Langier A., Brzezicka E., Doroszuk S., Gębal P., Janik-Płocińska B., Marcinkie-wicz A., Pawlic-Rafałowska E., Wasilewska-Łaszczuk J., Zasuńska M., Ku wielokultu-rowej szkole w Polsce. Pakiet edukacyjny z programem nauczania języka polskiego jako dru-giego dla I, II i III etapu kształcenia (w szkołach m.st. Warszawy), Biuro Edukacji Urzędu m.st. Warszawy, Warszawa 2010.
Bernacka-Langier A., Kosowicz A., Prawo cudzoziemców do edukacji, [w:] Inny w polskiej szkole. Poradnik dla nauczycieli pracujących z uczniami cudzoziemskimi, red. E. Pawlic-Rafałowska, Biuro Edukacji Urzędu m.st. Warszawy, Warszawa 2010.
Bińczycka J., Nowe modele i stare prawdy, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 1994, 6.
Błeszyńska K.M., Uczniowie odmienni kulturowo jako zadanie i wyzwanie, Nowa Szkoła, 2006, 5(643).
Błeszyńska K.M., Dzieci obcokrajowców w polskich placówkach oświatowych – perspektywa szkoły, raport z badań, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2010.
Chrzanowska A., Asystent kulturowy – innowacyjny model pracy w szkołach przyjmujących dzieci cudzoziemców, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Analizy, Raporty, Ekspertyzy, 2009, 5.
Chrzanowska A., Asystent kulturowy – innowacyjny model pracy w szkołach przyjmujących dzieci cudzoziemców, [w:] Edukacja dla integracji. O doświadczeniach, pomysłach, działaniach praktycznych w wielokulturowych klasach, red. D. Cieślikowska, Stowarzyszenie Willa Decjusza, Kraków 2011.
Czerniejewska I., Cudzoziemiec jako uczeń i student. Integracja w obszarze poznańskiej edukacji, [w:] Od gości do sąsiadów. Integracja cudzoziemców spoza Unii Europejskiej w Poznaniu w edukacji, na rynku pracy i w opiece zdrowotnej, red. N. Bloch, E.M. Goździak, Centrum Badań Migracyjnych UAM, Poznań 2010.
Czerniejewska, Edukacja wielokulturowa. Działania podejmowane w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2013.
Dernowska U., Kompetencja globalna w szkole, Przegląd Pedagogiczny, 2013, 2.
Dobrowolska B., Kulturowy kontekst funkcjonowania podmiotów życia szkolnego. Dziecko i kultura szkoły w warunkach różnorodności kulturowej, Rozprawy Społeczne, 2010, 2(IV).
Dwukrotnie więcej dzieci uchodźców w polskich szkołach, „Gazeta Wyborcza” z 1.09.2013, http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35241,14530481,Dwukrotnie_wiecej_dzieci_uchodzcow_w_polskich_szkolach.html, [dostęp: 22.02.2015].
Działania skierowane do polskich i czeczeńskich dzieci rozpoczynających naukę w szkole podsta-wowej, wywiad z U. Jędrzejczyk przeprowadzony przez N. Klorek, Seria: „Rozmowy o Różnorodności...” 2014, 1.
Dzieci cudzoziemskie w warszawskich szkołach, https://cudzoziemcywaw.files.wordpress. com/2014/06/mapa-2-dzieci-cudzoziemskie-w-warszawskich-szkoc582ach.pdf, [do-stęp: 22.04.2015].
Filus A., Nowakowska A., Młodzi ludzie a akulturacja – zrozumienie sytuacji młodzieży w warunkach imigracyjnych, [w:] Oblicza współczesności w perspektywie pedagogiki społecznej, red. W. Danilewicz, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2009.
Frindt-Bajson A., Animacja społeczno – kulturalna w perspektywie stawania się społeczeństwa wielokulturowego – problemy w polskiej szkole, [w:] TransAnima – między edukacją a animacją międzykulturową, red. A. Frindt-Bajson, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2012.
Gmaj K., Educational Challenges Posed by Migration to Poland, raport opracowany w ramach projektu EMILIE: A European approach to multicultural citizenship: legal, political and educational challenges, (CIT5-028205), 2009.
Gmaj K., Iglicka K., Walczak B., Dzieci uchodźcze w polskiej szkole. Wyzwania systemu eduka-cji dla integracji i rynku pracy, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2013.
Górska M., Dziecko odmienne kulturowo w szkole, Meritum, 2011, 1(20).
Gwóźdź B., Nauczanie języka polskiego dzieci cudzoziemskich – działalność wolontariuszy i wolontariuszek w projekcie , [w:] Innowacyjne rozwiązania w pracy z dziećmi cudzoziemskimi w systemie edukacji. Przykłady praktyczne, red. N. Klorek, K. Kubin, Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej, Warszawa 2012.
http://udsc.gov.pl/statystyki/raporty-okresowe/zestawienia-roczne/, [dostęp: 25.09. 2015].
Integracja – wydarzenia, Z Obcej Ziemi, 2005, 22.
Jakubczak M., „Kompetencje nauczycieli w pracy z uczniami imigranckimi” – prezentacja w czasie seminarium „Potrzeby imigrantów a system edukacji i instytucji publicz-nych w Polsce”, 29.03.2010, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
Janik S., Procesy migracyjne – nowe wyzwanie dla szkół i spójności społecznej, Nowa Szkoła, 2010, 7.
Januszewska E., Autorska metoda pracy dydaktyczno-wychowawczej z dzieckiem z ADHD z Czeczenii. Studium przypadku, Studia z Teorii Wychowania, 2014, V, 2(9).
Januszewska E., Dziecko czeczeńskie w Polsce. Między traumą wojenną a doświadczeniem uchodźstwa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2014.
Januszewska E., Uczeń cudzoziemski w polskiej szkole. Założenia teoretyczno-badawcze, Journal of Modern Science, 2015, 4.
Jasiakiewicz A., Klaus W., Realizacja obowiązku szkolnego przez małoletnich cudzoziemców, przebywających w ośrodkach dla uchodźców. Raport z monitoringu, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Analizy, Raporty, Ekspertyzy, 2006, 2.
Jędrzejczyk U., Program edukacyjny „Przygotowanie do życia w społeczeństwie wielokulturowym”, [w:] Edukacja dla integracji. O doświadczeniach, pomysłach, działaniach praktycznych w wielokulturowych klasach, red. D. Cieślikowska, Stowarzyszenie Willa Decjusza, Kraków 2011.
Jędrzejczyk U., Działania skierowane do polskich rodziców i opiekunów – razem na rzecz wielo-kulturowej społeczności szkolnej, [w:] Innowacyjne rozwiązania w pracy z dziećmi cudzoziemskimi w systemie edukacji. Przykłady praktyczne, red. N. Klorek, K. Kubin, Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej, Warszawa 2012.
Jurczykowska U., Myszkowska A., Edukacja wczesnoszkolna. Przykład wsparcia dzieci cze-czeńskich, [w:] Innowacyjne rozwiązania w pracy z dziećmi cudzoziemskimi w systemie edukacji. Przykłady praktyczne, red. N. Klorek, K. Kubin, Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej, Warszawa 2012.
Klorek N., Pomoc nauczyciela – szczególna forma wsparcia udzielana szkołom przez organ pro-wadzący. Przykład warszawskiego Targówka, [w:] Innowacyjne rozwiązania w pracy z dziećmi cudzoziemskimi w systemie edukacji. Przykłady praktyczne, red. N. Klorek, K. Kubin, Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej, Warszawa 2012.
Kołodziejska A., Uchodźcy w szkolnej ławie, Z Obcej Ziemi, 2005, 23.
Kosowicz A., Access to Quality Education by Asylum-Seeking and Refugee Children. Poland Country Report, Situational Analysis, Polskie Forum Migracyjne, 2007, http:// www.forummigracyjne.org/pl/aktualnosci.php?news=91&wid=22, [dostęp: 22.04. 2015].
Krzyżanowska A., Ukleja M., Pobyt dzieci koreańskich w Polsce w latach 1951-1959, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 1993, 2.
Lachowicz B., Asystent międzykulturowy – nowe rozwiązania starych problemów. Przykład z Coniewa, [w:] Innowacyjne rozwiązania w pracy z dziećmi cudzoziemskimi w systemie edukacji. Przykłady praktyczne, red. N. Klorek, K. Kubin, Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej, Warszawa 2012.
Nikitorowicz J., Edukacja międzykulturowa wobec dylematów kształtowania tożsamości w społeczeństwach wielokulturowych, [w:] Pedagogika i edukacja wobec nowych wspólnot i różnic w jednoczącej się Europie, red. E. Malewska, B. Śliwerski, materiały z IV Ogólnopol-skiego Zjazdu Pedagogicznego w Olsztynie, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2002.
Oddział zerowy dla czeczeńskich maluchów, http://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/ 1,90711,6977942,Oddzial_zerowy_dla_czeczenskich_maluchow.html, [dostęp: 29.09. 2015].
Potoniec K., Świat dzieci uchodźców, [w:] Między kulturami. Edukacja w wielokulturowej rze-czywistości, red. E. Dąbrowa, U. Markowska-Manista, Instytut Technologii Eksploatacji-PIB w Radomiu, Warszawa 2009.
Pudło K., Uchodźcy polityczni z Grecji w Polsce (1948-1995), [w:] Mniejszości narodowe w Polsce, red. Z. Kurcz, Wrocław 1997.
Rabczuk W., Zwalczanie nierówności oraz wykluczenia edukacyjnego i społecznego w polityce szkolnej, [w:] Pedagogika międzykulturowa wobec wykluczenia społecznego i edukacyjnego, red. T. Lewowicki, A. Szczurek-Boruta, J. Suchodolska, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji UŚ w Katowicach, WSP ZNP Warszawa, Stowarzyszenie Wspierania Edukacji Międzykulturowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2011.
Realizacja prawa małoletnich cudzoziemców do edukacji, raport Rzecznika Praw Obywatel-skich, „Zasada równego traktowania. Prawo i praktyka” 2013, 12.
Rękawek A., Czy w naszej szkole jest miejsce dla dzieci uchodźców?, Dyrektor Szkoły, 2007, 4.
Roman M., Polska szkoła wielu kultur, www.wiadomosci.ngo.pl, [dostęp: 20.06.2010].
Rzecznik Praw Dziecka, Prawo dzieci cudzoziemskich do nauki w świetle praw dziecka, http://www.kuratorium.lublin.pl/gsok/include/pliki.php?cl=pliki&akc=dl&id=1546, [dostęp: 12.05.2015].
Sałabun D., Rola szkolnego opiekuna dzieci cudzoziemskich – doświadczenia szkolnego koordyna-tora ds. cudzoziemców w ZSO nr 4 w Bytomiu, [w:] Specyfika pracy z uczniem cudzoziemskim i uchodźcą na podstawie doświadczeń polskich i walijskich, red. M. Zabiegała, J. So-botnik, Kuratorium Oświaty w Katowicach, Katowice 2011.
Sałabun D., Szkolny koordynator ds. cudzoziemców – o roli, kompetencjach, metodach pracy i doświadczeniach opiekuna/ki dzieci cudzoziemskich, [w:] Edukacja dla integracji. O doświadczeniach, pomysłach, działaniach praktycznych w wielokulturowych klasach, red. D. Cieślikowska, Stowarzyszenie Willa Decjusza, Kraków 2011.
Szelewa D., Polityka edukacyjna a integracja społeczna imigrantów, [w:] Polityka (dez)integracji. Zarządzanie integracją obywateli państw trzecich w Polsce, red. P. Pawlak, D. Szelewa, M. Polakowski, M. Fijałkowska, I. Bąbiak, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2010.
Todorovska-Sokolovska V., Integracja i edukacja dzieci imigrantów w krajach Unii Europej-skiej, Instytut Spraw Publicznych, http://www.isp.org.pl/files/17880708880897304 001270035288.pdf, [dostęp: 11.08.2015].
Uchodźcy w polskiej szkole, http://www.wirtualnafinlandia.pl/uchodzcy-polskiej-szkole/, [dostęp: 22.02.2015].
Wyszyńska M., Bobaj A., Nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej wobec edukacji dzieci imigran-tów, [w:] Wspólnoty z perspektywy edukacji międzykulturowej, red. J. Nikitorowicz, J. Muszyńska, M. Sobecki, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, Białystok 2009.