Słowa kluczowe
social rehabilitation
law
ethical problems
criminal code
researcher’s code of ethics
Jak cytować
Abstrakt
The aim of this article is to present and analyze the legal problems and ethical dilemmas of researchers studying difficult ways of life. There are a lot of questions about the ethical, acceptable and legal ways of research and in relation to the participants of the research. The practical aim of this article is to answer
the question what we should do when we face different ethical dilemmas in our studies. A special difficult situation occurs to the researcher – pedagogue of social rehabilitation, because by conducting research on the phenomena of social exclusion or social pathology they describe and analyze situations related to crime, para-criminal behaviors, addictions, and provide profound diagnosis of disorders or therapy. During scientific research, the scholar penetrates the difficult situations, faces ethical dilemmas and encounters legal problems. Legal awareness and ethical responsibility are the guarantees of the pedagogue’s safety but above all the safety of the respondents. Although the article is not a complete and comprehensive study, it responds to the needs of researchers who themselves have to answer many questions about legal issues and solve many ethical dilemmas in the process of collecting and developing data.
Bibliografia
Banasiak M., Górski A., Słowikowa. O więzieniach dla kobiet, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2018.
Becker H.S., Outsiderzy. Studia z socjologii dewiacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Bednarz-Łuczewska P., Łuczewski M., Podejście biograficzne, [w:] Badania jakościowe, tom 2 – Metody i narzędzia, red. D. Jemielniak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
Bernasiewicz M., Yuppie oraz squatter. Globalne style życia w lokalnych środowiskach wychowawczych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013.
Bielecka-Prus J., Po co nam autoetnografia? Krytyczna analiza autoetnografii jako metody badawczej, Przegląd Socjologii Jakościowej, 2014, 3.
Campbell E., Exploring autoetnography as a method in legal education research, Asian Journal of Legal Education, 2015, 243.
Chang H., Wambura F., Ngnjiri F.W., Hernandez K.C., Collaborative autoethnography, Coast Press, Walnut Creek 2013.
Channg H., Individual and collaborative autoetnography as method, [w:] Handbook of autoethnography, red. S. Holman Jones, T.E. Adams, C. Ellis, Routledge, London – New York 2013.
Chomczyński P., Działania wychowanków schronisk dla nieletnich i zakładów poprawczych. Socjologiczna analiza interakcji grupowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014.
Christians C.G., Etyka i polityka w badaniach jakościowych, przekł. P. Pluciński, [w:] Metody badań jakościowych, tom I, red. N.K. Denzin, Y.S. Lincoln, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Ciechowska M., Autoetnografia w badaniach pedagogicznych, [w:] Wybrane metody jakościowe w badaniach pedagogicznych, red. M. Ciechowska, M. Szymańska, wyd. II, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, Kraków 2018.
Ciuk S., Latusek-Jurczak D., Etyka w badaniach jakościowych, [w:] Badania jakościowe. Podejścia i teorie, tom 1, red. D. Jemielniak Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
Clegg J.W., Slife B.D., Research ethic in the postmodern context, [w:] The handbook of social research ethic, red. D.M. Materns, P.E. Ginsberg, Sage, London 2009.
Demel R., Sergiusz Piasecki 1901-1964. Życie i twórczość, Wydawnictwo LTW, Warszawa 2001.
Douglas K., Carless D., Learn by going. Autoethnographic modes of inquiry, [w:] Handbook of autoethnography, red. S. Holman Jones, T.E. Adams, C. Ellis, Routledge, London – New York 2013.
Ellis C., Final negotiations: a story of love, and chronic iuess, Temple University Press, Philadelphia 1995.
Ellis C., Grave tending: with mom at the cementary, Forum Qualitative Social Research, 2003, 2, art. 28, [on-line:] http://www .qualitative-research .net/index. php/fqs/article/view/701/1520 [dostęp: 18.12. 2019].
Ellis C., Telling secrets, revealing lives. Relational ethics in researchwith intimate others, Qualitative Inquiry, 2007, 1.
Ellis C., The etnographic I: a methodological novel about autoetnography, Alta Mirra Press, Walnut Creek 2004.
Ferell J., Hamm M.S., Etnography at the edge: Crime, deviance and filed research, Northeasetrn University Press, Boston 1998.
Frąckowiak P., Kapitał resocjalizacyjny zakładu poprawczego, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2017.
Goffman E., Instytucje totalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
Golczyńska-Grondas A., Wychowało nas państwo. Rzecz o tożsamości dorosłych wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2013.
Grzybowski P.P., Od tożsamości osobowej po zawodową. Etyczne dylematy badaczy zróżnicowania kulturowego, [w:] Z teorii i praktyki badań międzykulturowych. Dylematy metodologiczne,
red. T. Lewowicki, A. Różańska, U. Klajmon-Lech, Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn – Toruń 2016.
Heider K., What do people do? Dani auto-etnography, Journal of Antropological Research, 1975, 1.
Holman Jones S., Adams T.E., Ellis C. (red.), Handbook of autoethnography, Routledge, London – New York 2013.
http://www.ptp.org.pl/teksty/NOWY_KODEKS_PTP.pdf, [dostęp: 9.12.2019].
Irwin J., Preface, [w:] Convict Criminology, red. J.I. Ross, S.C. Richards, Wadsworth, Belmont 2003.
Jakubowska-Malicka L., Trajektoria autobiografii badacza, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 2010, 52(4).
Kacperczyk A., Autoetnografia – technika, metoda, nowy paradygmat? O metodologicznym statusie autoetnografii, Przegląd Socjologii Jakościowej, 2014, 3.
Kamiński M., Gry więzienne. Tragikomiczny świat polskiego więzienia, Oficyna Naukowa, Warszawa 2006.
Kaźmierska K., Wywiad narracyjny jako jedna z metod w badaniach biograficznych, Przegląd Socjologiczny, 2004, 53(1).
Lapadat J.C., Ethics in Autoetnography and Collaborative Autoetnography, Qualitative Inquiry, 2017, 23(8).
Lejeune F., Pakt autobiograficzny, [w:] Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, red. R. Lubas-Bartoszyńska, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2001.
Lofland J., Snow D.A., Anderson L., Lofland L.H., Analiza układów społecznych. Przewodnik metodologiczny po badaniach jakościowych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009.
Machel H., Rodzina skazanego jako współuczestnik jego resocjalizacji penitencjarnej, readaptacji i reintegracji społecznej, Resocjalizacja Polska, 2014, 7.
Maguire M.H., Autoethnography: Answerability/Responsibility in Authoring Self and Others in the Social Sciences/Humanities, Forum: Qualitative Social Research, 2006, 2, [on-line:] http://www .qualitative-research.net/index .php/fqs/ article/view/106/221 [dostęp: 18.12.2019].
Matysiak P., Na marginesie życia. Zapiski kuratora sądowego, Wydawnictwo Nakom, Poznań 2014.
Nachalnik U., Życiorys własny przestępcy, Wydawnictwo Replika, Poznań 2018.
Nachalnik U., Żywe grobowce, Wydawnictwo Replika, Poznań 2019.
Newbold G., Ross J.I., Jones R.S., Richards S.C., Lenza M., Prison research form the inside: the role of convict autoetnography, Qualitative Inquiry, 2014, 20(4).
Norris J., Sawyer R.D., Lund D. (red.), Douetnography. Dialogic method for social, health and educational research, Routledge, London 2016.
Opfer H., Kato-tata. Nie-pamiętnik, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2016.
Opfer H., Monidło. Życie po Kato-tacie, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2017.
Polechoński K., Żywot człowieka uzbrojonego: biografia, twórczość i legenda literacka Sergiusza Piaseckiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Wrocław 2008.
Ptak K., Ptak C., Formy i metody pracy w zakładach poprawczych dla dziewcząt, [w:] Adekwatność polskiego systemu penitencjarnego i resocjalizacyjnego do współczesnych rozmiarów i rodzajów przestępczości, red. B. Urban, Wydawnictwo Górnośląskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Kardynała Augusta Hlonda w Mysłowicach, Mysłowice 2004.
Pytka L. (red.), Służyć ludziom. Księga jubileuszowa w 80-lecie urodzin Profesora Stanisława Jedlewskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1990.
Rambo Ronai C., Multiple reflections of child sex abuse. An argument for a layered account, Journal of Contemporary Ethnography, 1995, 23(4), https://www.researchgate.net/publication/238276722_Multiple_reflections_of_child_sex_abuse_An_argument_for_a_layered_account [dostęp: 25.12.2019].
Riessman C., Narrative analysis, Sage Publications, Newbury Park 1993.
Severski V.V., Nielegalni, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2011.
Sikora S., Gruca R., Osadzony, Wydawnictwo Albatros, Warszawa 2009.
Silberman M., A world of violence: corrections in America, Wadsworth Publishing, Belmont 1995.
Sokołowski MASA J., Szostak J., Chyła B., Masa. Jak stałem się bestią. Od pakera do gangstera, Wydawnictwo Harde, Warszawa 2018.
Szczepanik R., Stawanie się recydywistą. Kariery instytucjonalne osób powracających do przestępczości, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2017.
Szczepanik R., Śliwerski A., Obietnice bez pokrycia. Etyczne i prawne granice (nie)ujawniania informacji o przestępstwie w badaniach naukowych i psychoterapii, Przegląd Badań Edukacyjnych, 2017, 24(1).
Tolich M., A critique of current practice: Ten foundational guidelines for autoethnographers, Qualitative Health Research, 2010. XX(X).
Toyosaki S., Pensoneau-Conway S.L., Wendt N.A., Leathers K., Community autoetnography: compiling the personal and resituating whitness, Cultural Studies. Critical Methodologies, 2009, 1.
Van der Maren J.M., La recherche appliquée en pedagogie. Des modeles pour lenseignement, De Boeck Université, Paris – Bruxeles 1999.
Verella D., Ostatni krąg. Najniebezpieczniejsze więzienie w Brazylii, Wydawnictwo Czarne, Warszawa 2014.
Wyatt J., Psychic distance, consents and other ethical issues, Qualitative Inquiry, 2006, 4. Kodeks Etyki Pracownika Naukowego Polskiej Akademii Nauk, Komisja do spraw etyki w nauce, Warszawa 2016.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (DzU z 16 lipca 1997 r.), art. 47, art. 266, §1, §2, §3.
Ustawa z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (tj. DzU z 2018 r., poz. 1878, z 2019 r., poz. 73), art. 51.
Ustawa z 6 czerwca 1997 r. (tj. DzU 2018 r., poz. 1600, 2077), Kodeks karny, art. 240, §1, §2, §2a, §3.
Ustawa z 6 czerwca 1997 r. (tj. DzU 2018 r., poz. 1600, 2077), Kodeks karny, art. 101, §1, §2, §3, §4.
Ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (tj. DzU z 2015 r., poz. 1390), art. 12.