Abstrakt
Autor w artykule porusza zagadnienia związane z problematyką teorii działania w kontekście interdyscyplinarności badań humanistycznych. W tekście przybliżony został tzw. nieewangeliczny model człowieka skonceptualizowany przez polskiego filozofa Leszka Nowaka, który - zdaniem autora - może stać się efektywnym narzędziem eksplanacyjnym w badaniach prowadzonych w sposób interdyscyplinarny.
W tekście podjęto próbę rozjaśnienia pojęcia interdyscyplinarności badań naukowych. Jednym z jej aspektów jest jedność teoretyczna, czyli przyjęcie przez badaczy różnych dyscyplin naukowych jednego zestawu twierdzeń wyjaśniających. Autor wskazuje, że teoria działania racjonalnego odgrywała i nadal odgrywa rolę swoistej podstawy teoretycznej nauk humanistycznych -politologii, ekonomii, socjologii, prawoznawstwa, pedagogiki itp.
Model działania racjonalnego zawiera jednakże dość istotne ograniczenia, m.in. to, że podmiot działający zawsze maksymalizuje własne preferencje, co czasami nie jest prawdą. Omówiony w artykule nieewangeliczny model człowieka przezwycięża to ograniczenie, co sprawia, że może być efektywną poznawczo podstawą prowadzenia badań o charakterze interdyscyplinarnym. W tekście znajduje się również przybliżenie dotychczasowych zastosowań omawianej koncepcji w różnych dyscyplinach wiedzy. To zaś można potraktować jako argument przemawiający za nieewangelicznym modelem człowieka.
Bibliografia
Brzechczyn K., O wielości linii rozwojowych w procesie historycznym. Próba interpretacji ewolucji społeczeństwa meksykańskiego, Poznań 2004.
Ciesielski M., Niewolnictwo z rozsądku? Próba krytyki nie-Ewangelicznego modelu człowieka, Preteksty 5, Poznań 2004.
Ciesielski, M., Zagadnienie ograniczeń racjonalnego modelu działań ludzkich. Próba ujęcia działania nawykowo-racjonalnego, Poznań 2012. Summary in English: idem, Problem of Limits of Rational Model of Human Action. An Attempt to Capture Habitual-Rational Action, Studia Europaea Gnesnensia 4, 2011, p. 393–398.
Gombrowicz W., Ferdydurke, Kraków 1997, p. 12.
Kmita J., Nowak L., O racjonalizującym charakterze badań humanistycznych, Studia filozoficzne 5 (60), Warszawa 1969.
Kmita J., Z metodologicznych problemów interpretacji humanistycznej, Warszawa 1971.
Kmita,J., Nowak,L., Studia nad teoretycznymi podstawami humanistyki, Poznań 1968.
Nowak L., Gombrowicza model świadomości (między)ludzkiej, [in:] Falkiewicz A., Nowak, L., (eds.), Przestrzenie świadomości. Studia z filozofii literatury, Poznańskie Studia z Filozofii Humanistyki 16, 1996, p. 185.
Nowak L., O granicach paradygmatu racjonalistycznego, [in:] Zamiara K., (ed.), Humanistyka jako autorefleksja kultury, Poznań 1993/95; idem, Człowiek i ludzie. Modele z Gombrowicza, Warszawa 2000.
Nowak L., O podwójnej herezji w filozofii społecznej, Twórczość 11, 1987.
Nowak L., Two Inter-Human Limits to the Rationality of Man, [in:] Nowak L., Paprzycki, M., (eds.), Social System, Rationality and Revolution, Poznań Studies in the Philosophy of the Sciences and Humanities 33, Amsterdam–Atlanta 1993. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004457324_012
Nowak L., U podstaw teorii socjalizmu 1: Własność i władza. O konieczności socjalizmu; 2: Droga do socjalizmu. O konieczności socjalizmu w Rosji; 3: Dynamika władzy. O strukturze
Nowak L., U podstaw teorii socjalizmu, 3: Dynamika władzy. O strukturze i konieczności zaniku socjalizmu, Poznań 1991. idem, Człowiek i ludzie, czyli ile utopii społecznej daje się wyprowadzić na obecnym etapie konkretyzacji nie-Marksowskiego materializmu historycznego, Obecność 9, 1985.
Nowak L., Wstęp do idealizacyjnej teorii nauki, Warszawa 1977.
Popper K.R., Mit schematu pojęciowego. W obronie nauki i racjonalności, Warszawa 1997; idem, Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie 2, Warszawa 1993.
Schelling T.C., Racjonalność i jej alternatywy, Kraków 2006, p. 11.
Szaniawski K., O nauce, rozumowaniu i wartościach, Warszawa 1994.
Watkins J., Wyjaśnianie historii. Indywidualizm metodologiczny i teoria decyzji w naukach społecznych, Wrocław 2001.
Weber M., Gospodarka i społeczeństwo, Warszawa 2002, p. 18.
Licencja
Copyright © 2013 by IKE and PTPN