O roli kultury w procesie percepcji, interpretacji i werbalizacji dzieła muzycznego

Abstrakt

Tekst ma na celu przegląd kierunków badań oraz wprowadzenie do problematyki percepcji, interpretacji i werbalizacji dzieła muzycznego w kontekście obszaru kulturowego kompozytora i słuchacza-interpretatora. W pierwszej części artykułu wskazuje się kulturowe determinanty odbioru muzyki z perspektywy socjologicznej, psychologicznej i muzykologicznej. Wyróżnione zostaje dwojakie podejście do analizy materiału muzycznego, procesu kompozycji oraz interpretacji dzieła muzycznego w zależności od postrzegania kultury jako subiektywnej lub uniwersalnej kategorii poznawczej jednostki. Tożsame zróżnicowanie zostaje wprowadzone w ostatniej części tekstu, gdzie, w oparciu o założenia lingwistyki kulturowej, opisuje się elementy językowego obrazu muzyki z podziałem na językowe uniwersalizmy i subiektywizmy. W ostatniej część tekstu nakreśla się także obecny stan badań nad ujęzykowieniem dzieła muzycznego ze wskazaniem potrzeby badań konfrontatywnych jako kluczowych dla odkrycia wpływu kultury w przekładu języka muzyki na język naturalny. Przeprowadzony przegląd nurtów badań prowadzi do wniosku, że interpretacja dzieła muzycznego jest równocześnie zjawiskiem kulturowo uniwersalnym jak i indywidualnym. Podobne zjawisko można zauważyć przy językoznawczej analizie werbalizacji interpretacji dzieła muzycznego – językowy uniwersalizm dotyczy postrzegania i opisu stałych elementów dzieła muzycznego i przeważnie jest zinstytucjonalizowany w postaci terminologii. Subiektywne elementy języka percepcji i interpretacji utworu muzycznego są związane z sytuacją społeczno-kulturową jednostki oraz indywidualnym podejściem emocjonalnym i aksjologicznym.