Abstract
Culture is one of the spheres in which human freedom is realized, and, at the same time, it is one of the main areas of public activity. The Constitution of the Republic of Poland recognizes (in Article 6) culture as the source of the identity of the Polish nation, its duration and development. In Poland, public cultural institutions definitely dominate among the entities operating in the field of culture. These are state and local government organizational units whose primary goal is to conduct cultural activity understood as the creation, dissemination and protection of culture. Cultural activity understood in this way, in accordance with the provisions adopted in Polish law, is not a commercial activity. This study deals with the issue of financing cultural institutions from non-returnable domestic funds. This subject has gained particular importance due to the deepening financial difficulties of cultural institutions as a result of the COVID-19 pandemic underway since 2020. An important argument that justifies considering the above-mentioned topic is the lack of sufficient knowledge of practitioners about the methods (sources) of financing cultural institutions. An analysis of the legal regulations regarding the own revenues of cultural institutions, subsidies, sponsorship and finally, aid instruments related to COVID-19 was performed in individual parts of the study. In order to obtain a credible picture of the financial condition of the Polish culture sector, the amount of public funds allocated in our country for its development and protection in 2011–2021 was also examined. The analysis here shows that a characteristic feature of the financing system for Poland’s culture is a large diversification of the possibilities for cultural institutions to obtain non-returnable domestic funds, which can be considered both an advantage and a disadvantage of this system.
References
Barański R., Finansowanie działalności kulturalnej, Warszawa 2016.
Bożek W., Art. 78a, w: Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, pod red. Z. Ofiarskiego, Warszawa 2020.
Czarnecki K., Art. 126. [Definicja dotacji]; Art. 131 [Dotacje podmiotowe], w: Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, pod red. Z. Ofiarskiego, Warszawa 2020.
Główny Urząd Statystyczny: Działalność centrów kultury, domów kultury, ośrodków kultury, klubów i świetlic w 2017 r., https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5493/20/1/1/dzialalnosc_centrow_kultury_domow_kultury_w_2017_r.pdf (dostęp: 21 VIII 2021); Działalność galerii sztuki w 2017 r., https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5693/37/1/1/dzialalnosc_galerii_sztuki_w_ 2017.pdf (dostęp: 21 VIII 2021); Kultura w 2018 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/kultura-w-2018- roku,20,2.html (dostęp: 21 VIII 2021); Kultura w 2019 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/kultura-w-2019-roku,2,17.html (dostęp: 12 IX 2021); Działalność centrów kultury, domów kultury, ośrodków kultury, klubów i świetlic w 2020 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/dzialalnosc-centrow-kultury-domow-kultury-osrodkow-kultury-klubow-swietlic-w-2020- roku,9,4.html (dostęp: 12 IX 2021); Działalność muzeów w 2020 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/dzialalnosc-muzeow-w-2020-roku,12,4.html (dostęp: 12 IX 2021); Działalność galerii sztuki w 2020 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/dzialalnosc-galerii-sztuki-w-2020-roku,10,4.html (dostęp: 12 IX 2021); Wpływ pandemii COVID-19 na podmioty działające w obszarze kultury w IV kwartale 2020 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/wplyw-pandemii-covid-19-na-podmioty-dzialajace-w-obszarze-kultury-w-czwartym-kwartale- 2020-r-,23,4.html (dostęp: 22 X 2021); Wyniki finansowe instytucji kultury w 2020 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura- turystyka-sport/kultura/wyniki-finansowe-instytucji-kultury-w-2020-roku,18,6.html (dostęp: 22 X 2021); Wyniki finansowe instytucji kultury w pierwszym kwartale 2021 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/wyniki-finansowe-instytucji-kultury-w-pierwszym-kwartale-2021-roku,8,17.html (dostęp: 22 IX 2021).
Grząba M., Stabilność finansowania instytucji kultury ze środków publicznych w Polsce, w: Współczesne problemy ekonomiczne w badaniach młodych naukowców, t. 4 Teoria i praktyka, pod red. E. Gruszewskiej, Białystok 2020, http://hdl.handle.net/11320/9281 (dostęp: 30 VIII 2021).
Ilczuk D., System finansowania instytucji kultury, Kancelaria Senatu, Biuro Analiz, Dokumentacji i Korespondencji, Warszawa 2020, https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatekspertyzy/5730/plik/oe-319.pdf (dostęp: 21 VIII 2021).
Kamiński Ł., Gliński wstrzymuje wypłaty z Funduszu Wsparcia Kultury, „Gazeta Wyborcza” z dnia 15 XI 2020 r., https://wyborcza.pl/7,75410,26511736,glinski-wstrzymuje-wyplaty-z-funduszu-wsparcia-kultury.html (dostęp: 11 X 2021).
Kruszewski A.K., Art. 3 Definicja działalności gospodarczej, w: Prawo przedsiębiorców. Komentarz, pod red. A. Pietrzak, Warszawa 2019, http://lex-1amu-1edu-1pl-1015e98mk3f2a.han.amu.edu.pl/#/commentary/587788765/586205/pietrzak-aldona-red-prawo-przedsiebiorcow-komentarz?cm=URELATIONS (dostęp: 10 X 2021).
Kubiczek J., Wyzwania instytucji kultury w zakresie marketingu i sponsoringu przez biznes, w: Biznes w kulturze – kultura w biznesie. Nowe trendy w otoczeniu jednostek kultury, pod red. B. Reformat, A. Kwiecień, A. Nocoń, Katowice 2019.
Lipiec-Warzecha L., Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, Warszawa 2011, art. 78(a), http://lex-1amu-1edu-1pl-1015e985p12ac.han.amu.edu.pl/#/commentary/ 587300103/97543/lipiec-warzecha-ludmila-ustawa-o-finansach-publicznych-komentarz?cm=URELATIONS (dostęp: 21 VIII 2021).
Liżewski S., Działalność statutowa inna niż kulturalna, w: Vademecum dyrektora instytucji kultury, I. Fischer, M. Kunikowski, T. Krywan, S. Liżewski, M. Mędrala, A. Mituś, E. Ostapowicz, K. Pawlik, E. Perłakowskaz, M. Rotkiewicz, J. Słupski, K. Szocik, S. Tyrakowski, K. Wojciechowska, Warszawa 2021.
Łyżwa A., Małopolskie Forum Kultury – doświadczenia i problemy, w: Samorządowe instytucje kultury: peryferia czy centra aktywności naukowej? Nowe formy uczestnictwa w kulturze na terenie gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Kraków 2009.
Malinowski P., Piotr Gliński: wstrzymujemy wypłaty dla artystów, „Rzeczpospolita” z dnia 15 XI 2020 r., https://www.rp.pl/polityka/art422721-piotr-glinski-wstrzymujemy-wyplaty-dla-artystow (dostęp: 11 X 2021).
Mituś A., Tworzenie i funkcjonowanie instytucji kultury, w: Vademecum dyrektora instytucji kultury, I. Fischer, M. Kunikowski, T. Krywan, S. Liżewski, M. Mędrala, A. Mituś, E. Ostapowicz, K. Pawlik, E. Perłakowskaz, M. Rotkiewicz, J. Słupski, K. Szocik, S. Tyrakowski, K. Wojciechowska, Warszawa 2021.
Ministerstwo Finansów, Tarcza antykryzysowa, https://www.gov.pl/web/finanse/tarcza-antykryzysowa (dostęp: 26 VIII 2021).
Ministerstwo Kultury Dziedzictwa Narodowego i Sportu, Fundusz Wsparcia Kultury, https://www.gov.pl/web/kulturaisport/fundusz-wsparcia-kultury (dostęp: 29 VIII 2021); Instytucje kultury w Polsce, https://www.gov.pl/web/archiwum-kultura/instytucje-kultury-w-polsce (dostęp: 30 VIII 2021); Kultura. Programy ministra. Programy 2020. Budżet programów, https://www.gov.pl/web/kulturaisport/budzet-programow2 (dostęp: 26 VIII 2021); Tarcza Antykryzysowa dla kultury. Voucher dla instytucji kultury, https://www.gov.pl/web/gov/voucher-dla-instytucji-kultury (dostęp: 16 VIII 2021).
Najwyższa Izba Kontroli, Samorządowe instytucje kultury, https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/samorzadowe-instytucje-kultury.html (dostęp: 30 VIII 2021).
Najwyższa Izba Kontroli, Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego, Informacja o wynikach kontroli. Działalność samorządowych instytucji kultury, Warszawa 2018, https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/18/022/LKI/ (dostęp: 30 VIII 2021).
Narodowe Centrum Kultury, Kultura się liczy! Sponsoring Kultury: Kodeks Sponsoringu Kultury, Warszawa 2011; Słownik, hasło Mecenat, hasło Umowa sponsoringu, https://nck.pl/szkolenia-i-rozwoj/projekty/kultura-sie-liczy-/projekty/sponsoring-kultury (dostęp: 24 VIII 2021), Kultura w sieci, https://nck.pl/dotacje-i-stypendia/dotacje/programy-dotacyjne-nck/kultura-w-sieci (dostęp: 29 VIII 2021).
Nocoń A., Źródła finansowania jednostek kultury, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2016, nr 256, https://sbc.org.pl/Content/224857/01.pdf (dostęp: 12 IX 2021).
Ostapowicz E., Organizowanie instytucji kultury; Planowanie finansowe, w: Zarządzanie instytucją kultury, R. Barański, J. Kłos-Łabędowicz, S. Liżewski, E. Ostapowicz, R. Skrzypiec, Warszawa 2015.
Rada Ministrów, Planowanie w układzie zadaniowym na rok 2021. Skonsolidowany plan wydatków w układzie zadaniowym na 2021 rok i dwa kolejne lata, Warszawa wrzesień 2020 r., https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/917EBF408A-48713EC12585F30052D856/%24File/640-planowanie%20w%20uk%C5%82adzie%20zadaniowym%20na%202021%20rok.pdf (dostęp: 22 X 2021).
Suchowian J., Problemy finansowania instytucji kultury w Polsce na przykładzie Teatru im. St. I. Witkiewicza w Zakopanem, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki ubezpieczeniowe, Ubezpieczenia” 2011, nr 38, http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ekon-element-000171243977/ (dostęp: 10 IX 2021).
Tukan D., Finansowe aspekty instytucji kultury w Polsce, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Usług” 2010, nr 61, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Ekonomiczne_Problemy_Uslug/Ekonomiczne_Problemy_Uslug-r2010-t-n61/Ekonomiczne_Problemy_Uslug-r-2010-t-n61-s525-533/Ekonomiczne_Problemy_Uslug-r2010-t-n61-s525-533.pdf (dostęp: 1 IX 2021).
Tyrakowski S., Finansowanie instytucji kultury, w: Vademecum dyrektora instytucji kultury, I. Fischer, M. Kunikowski, T. Krywan, S. Liżewski, M. Mędrala, A. Mituś, E. Ostapowicz, K. Pawlik, E. Perłakowskaz, M. Rotkiewicz, J. Słupski, K. Szocik, S. Tyrakowski, K. Wojciechowska, Warszawa 2021.
License
Copyright (c) 2021 Bartosz Kołaczkowski, Małgorzata Ratajczak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.