Keywords
a state of emergency
a state of natural disaster
population protection
civil defence
How to Cite
Abstract
Article 228, Section 1 of the Constitution of the Republic of Poland provides for three extraordinary states: a state of martial law, a state of emergency, and a state of natural disaster. According to this provision, an extraordinary state may be introduced in situations involving a particular threat if ordinary constitutional measures are insufficient. Among extraordinary states, a state of martial law has the most far-reaching consequences, as it is associated with armed aggression, an international commitment to collective defense, or an external threat to the state. A state of emergency refers to internal threats, while a state of natural disaster applies to natural disasters or technical failures. The Constitution does not regulate the functioning of organs of the public administration during an extraordinary state; it only refers to the act. Therefore, in the acts regulating individual extraordinary states, the legislator has provided specific solutions for the activities of public authorities, including organs of the local self-government. It should be added that the Act on Population Protection and Civil Defence of 5 December 2024 act provides for the specific role the local government administration in the creation of the public security. The article uses the dogmatic-legal method to consider issues related to the three extraordinary states and presents the law regulation refer to the operation of self-government entities in an extraordinary state. It includes solutions from the Act on Population Protection people and Civil Defence concerning extraordinary states. The article concludes with a summary of the research undertaken, with particular emphasis on the de lege ferenda postulates formulated within it.
References
Bełza L., Ćwik D., Dylematy prawne dotyczące realizacji niektórych zadań w ramach przygotowań obronnych państwa, „Wiedza Obronna” 2019, nr 269(4), s. 105–125.
Complak K., Art. 229, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, pod red. M. Haczkowskiej, LexisNexis 2014, LEX/el., nb 1 (dostęp: 22 VII 2025).
Dolny J., Konstytucyjne kompetencje Prezydenta RP w zakresie sił zbrojnych, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2024, nr 1, s. 58–74.
Dolny J., Korpus obrony cywilnej i jego współdziałanie z Siłami Zbrojnymi w świetle ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2025, nr 1, s. 44–59.
Dolny J., Zadania organów samorządu terytorialnego w zakresie podmiotów ochrony ludności (obrony cywilnej) w myśl ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej, „Przegląd Legislacyjny” 2024, nr 2, s. 32–61.
Dzimińska-Mosio M., Instytucja stanów nadzwyczajnych a stan wojenny, „Przegląd Policyjny”, 2017, nr 3(127), s. 167–182.
Gawłowski R., Makowski K., Zarządzanie kryzysowe – „nowe” wyzwanie administracji publicznej, w: Organizacja i zarządzanie w administracji publicznej, 2022, s. 2, nb 1, Legalis (dostęp: 21 VII 2025).
Gołębiowska A., Zientarski P., Organy administracji rządowej i samorządowej w sferze bezpieczeństwa i porządku publicznego, w: A. Gołębiowska, P. Zientarski, Administracja publiczna w systemie bezpieczeństwa państwa, Warszawa 2017, s. 9–28.
Karpiuk M., Działanie organów administracji publicznej w czasie stanów nadzwyczajnych, „Studia Prawnicze i Administracyjne” 2015, nr 4, s. 33–38, LEX/el. (dostęp: 23 VII 2025).
Karpiuk M., Zasady działania samorządu lokalnego w czasie stanu klęski żywiołowej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius)” 2014, nr 61(2), s. 51–60.
Kazimierczuk M., Ograniczenie prawa własności podczas stanu klęski żywiołowej, „Civitas et Lex” 2022, nr 2(34), s. 47–63.
Kazimierczuk M., Ograniczenie wolności i praw człowieka podczas stanu wyjątkowego w polskim prawodawstwie, „Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego” 2018, nr 9, s. 111–124.
Kazimierczuk M., Zasady funkcjonowania państwa podczas stanu wojennego, „Studia Prawnoustrojowe” 2006, nr 6, s. 163–172.
Kołodziejczak M.E., Definicyjno-prawne regulacje wojny oraz terminów pochodnych, „Roczniki Nauk Prawnych” 2018, nr 28(4), s. 51–61.
Korczak J., Współdziałanie organów administracji rządowej i samorządowej w stanach nadzwyczajnych, „Przegląd Prawa i Administracji” 2016, nr 106, s. 83–94, LEX/el. (dostęp: 23 VII 2025).
Liżewski S., Realizacja zadań ochrony ludności i obrony cywilnej, w: Zadania wójta w zakresie ochrony ludności, Legalis (dostęp: 21 VII 2025).
Liżewski S., Sołtys jako kierujący działaniami w czasie klęski żywiołowej, „Kontrola Zarządcza w Jednostkach Sektora Publicznego” 2021, nr 11, s. 1–2, Legalis (dostęp: 21 VII 2025).
Machowicz K., Stany nadzwyczajne jako przesłanka legalnej ingerencji w prawa człowieka w Polsce, „Zeszyty Naukowe SGSP” 2009, nr 38, s. 65–79.
Miemiec M., Stany nadzwyczajne (stan wojenny, stan wyjątkowy, stan klęski żywiołowej) w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Prawa i Administracji” 2016, nr 106, s. 19–27.
Nodżak A., Kania A.A., Zadania powiatu z zakresu bezpieczeństwa, w: System bezpieczeństwa w powiecie. Zagadnienia administracyjnoprawne, 2023, Legalis (dostęp: 16 VII 2025), s. 1–32.
Pachnik K., Majchrzyk M., Bezpieczeństwo i porządek publiczny w czasie stanu wyjątkowego w ujęciu polskim, „Res Politicae” 2020, t. 12, s. 47–58.
Piekło M., Funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego w czasie stanu wyjątkowego i stanu klęski żywiołowej a kompetencje Prezydenta RP, „Studia z Zakresu Nauk Prawnoustrojowych. Miscellanea” 2023, t. 13, s. 152–167.
Prokop K., Stany nadzwyczajne w Konstytucji RP, „Infos” 2020, nr 6(272), s. 1–4.
Prokop K., Stany nadzwyczajne w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Białystok 2005.
Radziewicz P., Art. 228, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, pod red. P. Tulei, Warszawa 2023, wyd. 2, LEX/el. (dostęp: 22 VII 2025).
Radziewicz P., Art. 229, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, pod red. P. Tulei, Warszawa 2023, wyd. 2, LEX/el. (dostęp: 22 VII 2025).
Ruczkowski P., Art. 8, w: Stan klęski żywiołowej. Komentarz, LEX/el. 2002 (dostęp: 23 VII 2025).
Ruczkowski P., Art. 9, w: Stan klęski żywiołowej. Komentarz, LEX/el. 2002 (dostęp: 23 VII 2025).
Ruczkowski P., Art. 10, w: Stan klęski żywiołowej. Komentarz, LEX/el. 2002 (dostęp: 23 VII 2025).
Ruczkowski P., Art. 15, w: Stan klęski żywiołowej. Komentarz, LEX/el. 2002 (dostęp: 23 VII 2025).
Skrzydło W., Art. 229, w: Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2013, s. 303–304.
Strzymiński M., Teoretyczne i praktyczne aspekty obowiązywania stanu wyjątkowego w Polsce, „Przegląd Prawa i Administracji” 2022, t. 129, s. 197–208.
Surmański M., Pojęcie „czas wojny” oraz problemy wynikające z jego niedookreśloności w polskim systemie prawnym, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2014, nr 30(2), s. 95–109.
Trociuk S., Stan wyjątkowy przy granicy z Białorusią – konsekwencje prawne, LEX/el. 2021 (dostęp: 22 VII 2025).
Wilk J., Funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego w okresie stanu wyjątkowego, LEX/el. 2021, nb 2 (dostęp: 22 VII 2025).
Wilk J., Wprowadzanie ograniczeń praw i wolności w stanie klęski żywiołowej, w: Prace prawnicze, pod red. M. Sadowskiego, P. Szymańca, Wrocław 2012, s. 145–161.
Winczorek P., Art. 228, w: Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., Warszawa 2000, s. 289–292.
Winczorek P., Art. 229, w: Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., Warszawa 2000, s. 292.
Winczorek P., Art. 230, w: Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., Warszawa 2000, s. 292–293.
License
Copyright (c) 2025 Jarosław Dolny
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.