Литовский путь к демократии

Abstrakt

W 2004 roku kraje bałtyckie zostaną pełnoprawnymi członkami Unii Europejskiej. Ich „powrót do Europy” rozpoczął się w 1991, jednakże początkowo, inaczej niż w krajach Europy Środkowej, towarzyszyło mu nasilenie nastrojów nacjonalistycznych związanych z obawami przed utraceniem dopiero co narodzonej niepodległości. W Estonii i na Łotwie lęki te związane były przede wszystkim z obecnością znaczącej mniejszości rosyjskiej, natomiast na Litwie wynikały głównie z podejrzliwości i wrogości nowej  prawicowej  elity  politycznej  wobec  dawnych  komunistów. Litewski ruch narodowościowy był najbardziej radykalnym ruchem w państwach nadbałtyckich.Wynikało to z nacjonalistycznych nastrojów okresu międzywojennego oraz autorytarnych tendencji, których kulminacją był reżim Smetonów. Tendencje takie zaprzeczały idei „powrotu do Europy”, nierozerwalnie związanego z pełną demokratyzacją życia politycznego. W celu osiągnięcia pełnej integracji z nową Europą Litwini musieli przezwyciężyć te tendencje swoich elit rządzących, co pozwoliło im wywalczyć niepodległość. Stanowi to w wielu aspektach wyjaśnienie triumfalnego zwycięstwa, jakie w 1992 roku odniosła Demokratyczna Partia Pracy (późniejsza Partia Socjaldemokratyczna), której przewodził dawny komunista, oraz porażki narodowych demokratów (pierwszej z serii demokratycznych zmian u sterów Litwy) będących ważnym krokiem w kierunku stworzenia dojrzałej i stabilnej demokracji wiodącej do Europy.