Abstrakt
Przypadek Polski doskonale pokazuje skalę rozbieżności pomiędzy badaczami, którzy z jednej strony krytykują specyficzny charakter polskiej wersji podziału lewica–prawica, a z drugiej strony dostrzegają jednak jego ważną rolę w procesie samoidentyfikacji aktorów politycznych i społecznych oraz zdolność do porządkowania życia politycznego – partie definiują się w określony sposób, a wyborcy trafnie owo pozycjonowanie rozpoznają i w oparciu o nie podejmują decyzje wyborcze.
Celem niniejszego artykułu jest sproblematyzowanie owych rozbieżności w dwojaki sposób. Po pierwsze, poprzez ukazanie, iż u genezy tego „problemu” tkwią założenia związane z teorią racjonalnego wyboru. To pozytywistyczna ontologia oraz epistemologia leżące u podstaw paradygmatu racjonalnego wyboru pozwoliły na sformułowanie problemu, który z perspektywy podejść interpretatywnych byłby raczej nieodłączną częścią życia politycznego. Po wtóre, poprzez zastosowanie do badania
podziału lewicowo-prawicowego założeń konstruktywizmu w celu zbadania roli, jakie pełni omawiana dychotomia w procesach komunikowania i konstruowania porządku politycznego.
Bibliografia
Gawkowski K. (2013), Thatcheryści od Palikota, „Rzeczpospolita”, 2 stycznia.
Kaczyński J. (2006), Rozmowy niedokończone, z Jarosławem Kaczyńskim z dn. 24 lipca 2006, http://www.radiomaryja.pl/multimedia/rozmowy-z-jaroslawemkaczynskim-prezesem-rady-ministrow/, 24.05.2017.
Komorowski B. (2006), Platforma Obywatelska nie zamierza wchodzić w sojusz z nową lewicą, „Dziennik”, 19 kwietnia.
Olejniczak W. (2014), Lewica to nie celebryci, „Rzeczpospolita”, 12 marca.
Platforma Obywatelska (2011), Następny krok. Razem. Program wyborczy 2011, Warszawa.
Sellin J. (2012), PO – lewica czy prawica?, http://niezalezna.pl/32205-po-lewica-czyprawica, 12.05.2017.
Szydło B. (2011), To reakcja na obraźliwe słowa na temat L. Kaczyńskiego, http://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/szydlo-to-reakcja-na-obrazliwe-slowana-temat-l-kaczynskiego/n1t7z, 23.05.2017.
Tusk D. (2010), Tam gdzie strach, tam PiS, „Polityka”, 3 lipca.
Tusk D. (2013), Jestem trochę socjaldemokratą, „Polityka”, 5 czerwca.
Opracowania:
Antoszewski A., Herbut R., Sroka J. (2003), System partyjny w Polsce, w: Partie i systemy partyjne Europy Środkowej, red. A. Antoszewski, P. Fiali, R. Herbut, J. Sroka, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Bamberg M., Fina A. D., Schiffrin D. (2011), Discourse and Identity Construction, w: Handbook of Identity Theory and Research, red. S. J. Schwartz, K. Luyckx, V. L. Vignoles, Springer, New York.
Bevir M., Rhodes R. A. W. (2015), Interpretive Political Science, w: Routledge International Handbook of Interpretive Political Science, red. M. Bevir, R. A. W. Rhodes, Routledge, London–New York.
Blyth M. (2003), Structures do Not Come with an Instruction Sheet: Interests, Ideas, and Progress in political science, „Perspectives on Politics”, t. 1, nr 4.
Bobbio N. (1996), Prawica i lewica, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Bukowska X., Cześnik M. (2002), Analiza treści programów wyborczych polskich partii politycznych 1991–2001, w: System partyjny i zachowania wyborcze. Dekada polskich doświadczeń, red. R. Markowski, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa.
Buras P. (2006), Polish Social Democracy, Policy Transfer and Programmatic Change, w: Learning from the West? Policy Transfer and Programmatic Change in the Communist Successor Parties of Eastern and Central Europe, red. D. Hough, W. E. Paterson, J. Sloam, Routledge, London–New York.
Burr V. (2015), Social Constructionism, Routledge, London–New York.
Chilton P. A. (2008), Political Terminology, w: Handbook of Communication in the Public Sphere, red. R. Wodak, V. Koller, Mouton de Gruyter, Berlin.
Dalton R. J. (1998), Citizen politics in Western democracies: Public opinion and political parties in the United States, Great Britain, West Germany and France, Chatham House, Chatham, NJ.
De Velasco A. (2010), Centrist rhetoric. The Production of political transcendence in the Clinton presidency, Lexington Books, Lanham, MD.
Drozda Ł. (2015), Lewactwo. Historia dyskursu o polskiej lewicy radykalnej, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa.
Dudek A. (2002), Pierwsze lata III Rzeczypospolitej, Arcana, Kraków.
Dyrberg T. B. (2009), What is beyond right/left? The case of New Labour, „Journal of Political Ideologies”, t. 14, nr 2.
Dziemidok B. (1998), Partie polityczne a wybory prezydenckie 1995 roku w Polsce, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Eatwell R. (1992), The nature of the right, 1: Is there an „essentialist” philosophical core?, w: The nature of the right. European and American politics and political thought since 1979, red. R. Eatwell, N. O’Sullivan, Pinter, Londyn.
Eisenstadt S., Giesen B. (1995), The Construction of Collective Identity, „European Journal of Sociology”, t. 36, nr 1.
Elder Ch. D., Cobb R. W. (1983), The Political Uses of Symbols, Routledge, London–New York.
Enyedi Z. (2005), The Role of Agency in Cleavage Formation, „European Journal of Political Research”, t. 44, nr 5.
Evans G., Whitefield S. (1993), Identifying the Bases of party Competition in Eastern Europe, „British Journal of Political Science”, t. 23.
Figiel A. (2009), Języki IV RP. Podziały społeczno-polityczne w dyskursie polskiej polityki, Wydawnictwo Naukowe WNS, Poznań.
Fuchs D., Klingemann H. D. (1990), The Left-Right Schema, w: Continuities in Political Action. A Longitudinal Study of Political Orientations in Three Western Democracies, red. M. K. Jennings, J. W. van Deth, De Gruyter, Berlin.
Geisen T. (2008), The Notion of Ambivalence: Human Action and Social Change Beyond Analytical Individualism, w: Qualitative Research and Social Change: European contexts, red. P. Cox, T. Geisen, R. Green, Palgrave, Houndmills–New York.
Gupta S. (2007), Social Constructionist Identity Politics and Literary Studies, Palgrave, Houndmills–New York.
Hay C. (2002), Political Analysis. A Critical Introduction, Palgrave, Houndmills–New York.
Hay C. (2011), Ideas and the Construction of Interests, w: Ideas and Politics in Social Science Research, red. D. Béland, R. H. Cox, Oxford University Press, Oxford.
Herbut R. (1998), Systemy partyjne krajów Europy Centralnej i Wschodniej oraz wzorce rywalizacji politycznej, w: Demokracje Europy Środkowo-Wschodniej w perspektywie porównawczej, red. A. Antoszewski, R. Herbut, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Hindmoor A. (2010), Rational Choice, w: Theory and Methods in Political Science, red. D. Marsh, G. Stoker, Palgrave, Houndmills–New York.
Hindmoor A. (2014), New Labour at the Centre. Constructing the Political Space, Oxford.
Jahn D. (2011), Conceptualizing Left and Right in Comparative Politics: Towards a Deductive Approach, „Party Politics”, t. 17, nr 6.
Jahn D. (2014), What is Left and Right in Comparative Politics? A Response to Simon Franzmann, „Party Politics”, t. 20, nr 2.
Jasiewicz K. (1992), From Solidarity to Fragmentation, „Journal of Democracy”, t. 3, nr 2.
Jednaka W. (1995), Proces kształtowania się systemu partyjnego w Polsce po 1989 r., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Kitschelt H. (1992), The Formation of Party Systems in East Central Europe, „Politics & Society”, t. 20, nr 2.
Knutsen O. (1995), Value orientations, Political Conflicts and Left-Right Identification: A Comparative Study, „European Journal of Political Research”, t. 28, nr 1.
Knutsen O., Scarbrough E. (1995), Cleavage Politics, w: The Impact of Values, red. J. van Deth, E. Scarbrough, Oxford University Press, Oxford.
Kostelecky T. (2002), Political Parties After Communism. Developments In East-Central Europe, Woodrow Wilson Center Press, The John Hopkins University Press, Washington DC.
Kwiatkowska A., Cześnik M., Żerkowska-Balas M., Stanley B. (2016), Ideologiczna treść wymiaru lewica-prawica w Polsce w latach 1997–2015, „Studia Socjologiczne”, nr 4.
Lipiński A. (2016), Prawica na polskiej scenie politycznej w latach 1989–2011. Historia, organizacja, tożsamość, Elipsa, Warszawa.
Lukes S. (2003), Epilogue: the Grand Dichotomy of the Twentieth century, w: The Cambridge history of twentieth-century political thought, red. T. Ball, R. Bellamy, Cambridge University Press, Cambridge.
Lynch C. (2014), Interpreting International Politics, Routledge, London–New York.
Mach B. W., Wesołowski W. (1998), Transformacyjna poprawność? Polscy politycy w okresie zmiany systemowej, w: Polityka i Sejm: formowanie się elity politycznej, red. W. Wesołowski, B. Post, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
Mair P. (2010), Orientacje lewicowe i prawicowe, w: Zachowania polityczne, t. 1, red. R. J. Dalton, H.-D. Klingemann, PWN, Warszawa.
Markowski R. (2007), System partyjny, w: Demokracja w Polsce 2005–2007, red. L. Kolarska-Bobińska, K. Kucharczyk, J. Zbieranek, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
Marttila T. (2015), Post-Foundational Discourse Analysis. From Political Difference to Empirical Research, Palgrave, Houndmills–New York.
Noël A., Thérien J.-P. (2008), Left and Right in Global Politics, Cambridge University Press, Cambridge.
Ost D. (2007), Klęska „Solidarności”. Gniew i polityka w postkomunistycznej Europie, Wydawnictwo MUZA, Warszawa.
Sadurski W. (1993), Prawica zrzędząca, „Rzeczpospolita”, 23 czerwca.
Schaffer F. C. (2016), Elucidating Social Science Concepts. An Interpretivist Guide, Routledge, London–New York.
Schwartz-Shea P., Yanow D. (2012), Interpretive Research Design. Concepts and Processes, Routledge, London–New York.
Sobolewska-Myślik K. (1999), Partie i systemy partyjne Europy Środkowej po 1989 r., Księgarnia Akademicka, Kraków.
Stone D. (1997), Policy Paradox. The Art of Political Decision Making, WW Norton & Company, New York–London.
Szawiel T. (2002), Podział na lewicę i prawicę w Polsce po 1989 roku – jego sens i trwałość, w: System partyjny i zachowania wyborcze. Dekada polskich doświadczeń, red. R. Markowski, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa.
Słomka T. (1997), Ruch Odbudowy Polski – od opcji narodowo-radykalnej do umiarkowanej prawicy, w: Wybory ’97. Partie i programy wyborcze, red. S. Gebethner, Elipsa, Warszawa.
Tavits M., Letki N. (2009), When Left Is Right: Party Ideology and Policy in Post-Communist Europe, „American Political Science Review”, t. 103, nr 4.
Tavits M., Letki N. (2014), From Values to Interests? The Evolution of Party Competition in New Democracies, „The Journal of Politics”, t. 76, nr 1.
Titscher S., Meyer M., Wodak R., Vetter E. (2000), Methods of Text and Discourse Analysis. In Search of Meaning, Sage, London–Thousand Oaks–New Delhi.
Tomczak Ł. (2009), Lewica i prawica w polskim systemie partyjnym 1989–2009, w: Transformacja systemowa w Polsce 1989–2009: próba bilansu, red. R. Glajcar, W. Wojtasik, Remar, Sosnowiec–Katowice.
Triandafyllidou A., Wodak R. (2003), Conceptual and Methodological Questions in The Study of Collective Identity, „Journal of Language and Politics”, t. 2, nr 2.
Walicki A. (2002), Polskie zmagania z wolnością. Widziane z boku, Universitas, Kraków.
Wesołowski W. (1994), Partie i protopartie polityczne w Polsce, w: Społeczne konsekwencje transformacji ustrojowej, red. M. Grabowska, K. Pankowski, E. Wnuk-Lipiński, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa.
Wetherell M. (2001), Themes in Discourse Research. The Case of Diana, w: Discourse Theory and Practice, red. M. Wetherell, S. Taylor, S. J. Yates, Sage.
White J. (2011), Left and Right as Political Resources, „Journal of Political Ideologies”, t. 16, nr 2.
White J. (2012), Community, Transnationalism and the Left-Right Metaphor, „European Journal of Social Theory”, t. 15, nr 2.
Widdicombe S. (1998), Identity as an Analysts’ and a Participants’ Resource, w: Identities in Talk, red. C. Antaki, S. Widdicombe, Sage, London–Thousand Oaks–New Delhi.
Wojtasik W. (2011), Lewica i prawica w Polsce. Aspekty ekonomiczno-społeczne, Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec.
Żuk P. (2015), Kultura i polityka. Socjologiczne refleksje o powstawaniu orientacji politycznych w Polsce, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Licencja
Teksty opublikowane na łamach czasopisma "Środkowoeuropejskie Studia Polityczne" i udostępniane w formacie PDF objęte są licencją CC BY 4.0 (Creative Commons - Uznanie autorstwa). Kopiowanie i rozpowszechnianie dozwolone jest pod warunkiem uznania autorstwa.