Słowa kluczowe
trzecia droga
ziemia
praca
transfer wiedzy
Jak cytować
Abstrakt
Agraryzm powstał w Niemczech w drugiej połowie XIX wieku, jednak największe wpływy osiągnął w przeważnie rolniczych krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Środkowoeuropejski agraryzm był ideologią chłopów i głosił, że ziemia jest największym bogactwem narodu, rolnictwo najważniejszą gałęzią gospodarki, a chłopi najzdrowszą moralnie, a tym samym najcenniejszą częścią społeczeństwa. Agraryzm był ideologią personalistyczną, która głosiła koncepcję człowieka jako podmiotu życia społecznego i gospodarczego. Dlatego krytykował zarówno skrajny liberalizm, jak i totalitarne koncepcje ustrojowe oraz głosił koncepcję “trzeciej drogi rozwoju” pomiędzy kapitalizmem a komunizmem. Głównym celem niniejszego artykułu jest przedstawienie kształtowania się i rozwoju polskiego agraryzmu oraz związanego z tym procesu transferu i recepcji wiedzy. W centrum analizy znajduje się koncepcja ziemi, człowieka i pracy sformułowana przez przedstawicieli głównego nurtu tej ideologii. W latach trzydziestych dwudziestego wieku polscy agraryści opowiadali się za reformą rolną i podziałem gruntów rolnych pomiędzy małe rodzinne gospodarstwa rolne, które ich zdaniem w optymalny sposób wykorzystywały ziemię, kapitał i pracę, czyli najważniejsze zasoby, jakimi dysponowała międzywojenna Polska.
Bibliografia
Bauerngesellschaften auf den Weg in die Moderne. Der Agrarismus in Ostmitteleuropa 1880–1960 (2010), Hrsg. Von H. Schultz, A. Harre, Wiesbaden.
Bełch J. (1939), Katolickie odrodzenie wsi, Poznań.
Bieńkowska H. (1936), Do postępu przez spółdzielczość, “Wici”, nr 39.
Borkowski J. (1966), Wizje społeczne i zmagania wiciarzy w świetle młodzieżowej prasy ludowej 1928–1939. “Wici“, Znicz, Społem, Młoda Myśl Ludowa, Chłopskie Życie Gospodarcze, Warszawa.
Bron-Wojciechowska A. (1986), Grundtvig, Warszawa.
Bujak F. (1919), O naprawie ustroju rolnego w Polsce, Kraków.
Chrobak T. (1998), Filozoficzne przesłanki agraryzmu. Studium wybranych zagadnień, Rzeszów.
Chałasiński J. (1938), Młode pokolenie chłopów. Procesy i zagadnienia kształtowania się warstwy chłopskiej w Polsce, Warszawa.
Dąbrowski S. (1981), Koncepcje przebudowy Polski w programach i publicystyce ruchu ludowego 1939–1945, Warszawa.
Golec A. (1994), Agrarystyczne koncepcje gospodarcze, Lublin.
Gołębiewski E., Jarecka-Klimowska S. (eds.) (1978), Związek Młodzieży Wiejskiej RP “Wici”. W walce o postęp i sprawiedliwość społeczną. Wybór dokumentów 1928–1948, Warszawa.
Grabski W. (1930), Wieś i folwark. Drobne i duże gospodarstwa rolne ze stanowiska ekonomicznego, Warszawa.
Jachymek J. (1993), Neoagraryzm i trzecia droga. Przebudowa i walka o nową Polskę, Lublin.
Jakubiec J. (1937), Jak żyją w Danii, “Zielony Sztandar”, no. 1.
Kubu E., Sousa J. (2010), Die Wiener Grüne Internationale – eine mitteleuropäische Transfergeschichte?, in: Bauerngesellschaften auf den Weg in die Moderne. Agrarismus in Ostmitteleuropa 1880–1960, eds. H. Schultz, A. Harre, Wiesbaden.
Kuncewicz J. (1934), Na nowych drogach. Próba programu z uwzględnieniem potrzeby koniecznej przebudowy życia społecznego i państwowego, Cieszyn.
Kudłaszyk A. (1978), Myśl społeczno-polityczna Bolesława Wysłoucha 1885–1937, Warszawa–Wrocław.
Krawczyk Z. (1965), Socjologia Edwarda Abramowskiego, Warszawa.
Lato S., Stankiewicz W. (1969), Programy stronnictw ludowych, Warszawa.
Laur E. (1938), Wytyczne linie programu Szwajcarskiego Związku Chłopskiego, “Wieś i Państwo”, no. 4.
Lech A. (1991), Agraryzm wiciowy, Łódź.
Lipiński E. (1968), Historia powszechnej myśli ekonomicznej do roku 1870, Warszawa.
Lis J. (1968), Słowiański Związek Młodzieży Wiejskiej, “Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego”, no. 10.
Listowski A. (1938), Uwagi ogólne o zagadnieniach ustroju rolnego, in: Księga Pamiątkowa na 75 lecie Gazety Rolniczej, 1861–1935, Księga wsi polskiej. Źródła, dzieje i kierunek jej kultury, ed. J. Lutosławski, Warszawa, vol. II.
Kowal J. (1964), “Wici”. Powstanie i działalność społeczno-wychowawcza 1927–1939, Warszawa.
Łuczak A. (1986), Związek Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej 1928–1939, in: Przed “Wiciami” i po “Wiciach”, ed. K. Przybysz, Warszawa.
Mieszczankowski M. (1983), Rolnictwo II Rzeczypospolitej, Warszawa.
Mill J. S. (1965), Zasady ekonomii politycznej i niektóre jej zastosowania do filozofii społecznej, Warszawa.
Miłkowski S. (1934), Agraryzm jako forma przebudowy ustroju społecznego, Kraków.
Miłkowski S. (1936), Walka o nową Polskę, Warszawa.
Miłkowski S. (1988), Pisma publicystyczne 1930–1939, zebrał i oprac. W. Piatkowski, Warszawa.
„Młoda Myśl Ludowa” nos. 4, 5, 6, 1932.
Piątkowski W. (1993), Wokół idei agraryzmu, Warszawa.
Russell B. (2000), Dzieje filozofii zachodu, Warszawa.
Simonde de Sismondi J. C. L. (1978), Teoria ekonomiczna, Warszawa.
Stankiewicz W. (1987), Historia myśli ekonomicznej, Warszawa.
Tokarczyk R. (2000), Współczesne doktryny polityczne, Kraków.
Wojas A. (1983), Problematyka agrarna w polskiej myśli politycznej 1918–1948, Warszawa.
Zaleski (Orkacz) A. (1933), Agraryzm. Próba izolacji i syntezy ludowej myśli politycznej, Warszawa.
Ziembiński J. (1960), Z zagadnień genezy i podstawowych założeń ideowo-politycznych agraryzmu w Polsce, “Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego”, no. 2, pp. 106–147.
Związek Młodzieży Wiejskiej RP “Wici”. W walce o postęp i sprawiedliwość społeczną. Wybór dokumentów 1928–1948 (1978), eds. E. Gołębiewski, S. Jarecka-Klimowska, Warszawa.
Żabko-Potopowicz A. 1936), Agraryzm. Encyklopedia nauk politycznych, Warszawa.
Żabko-Potopowicz A., Wieczorek T. (1979), Wiktor Bronikowski o agronomii społecznej. Wybór i komentarze, Warszawa.
Licencja
Teksty opublikowane na łamach czasopisma "Środkowoeuropejskie Studia Polityczne" i udostępniane w formacie PDF objęte są licencją CC BY 4.0 (Creative Commons - Uznanie autorstwa). Kopiowanie i rozpowszechnianie dozwolone jest pod warunkiem uznania autorstwa.