Ключові слова
ukrainizm
znaczenie leksykalne
leksykografia
ekwiwalent
język ukraiński
język rosyjski
Як цитувати
Анотація
W artykule wyznaczono na podstawie analizy słownika żywego języka rosyjskiego W. Dala typy zapożyczeń z języka ukraińskiego na rosyjski. Wyróżniono zapożyczenia pośrednie i bezpośrednie, kognaty, zapożyczenia leksykalno-semantyczne oraz semantyczne, zapożyczenia będące faktami rosyjskiego języka literackiego oraz te, które weszły w skład języka narodowego jako dialektyzmy. Ukrainizmy uzupełniły pasywną leksykę języka rosyjskiego w postaci archaizmów oraz historyzmów, jak również jego aktywną leksykę, z uwzględnieniem stylistycznej oraz stylowej różnorodności, reprezentując nominacje językowe właściwe i przenośne. Nie wszystkie fakty zapożyczeń z języka ukraińskiego odnotowane w słowniku W. Dala zostały formalnie potwierdzone we współczesnych słownikach języka rosyjskiego. Do ukrainizmów w języku rosyjskim należą przede wszystkim nominacje faktów ukraińskiej kultury i historii, leksemy, które „ujęzykowiają” kluczowe koncepty ukraińskiej mentalności, egzotyzmy oraz etnografizmy.Посилання
Даль В. И., Толковый словарь живого великорусского языка, в 4 томах, Москва 1981.
Космеда Т., Заборона української мови і унікальність її запозичувального потенціалу, [в:] Украjинистика и словенски свет, зборник научних радова: поводом 25 година украјинистике на Универзитету у Београду, главни уредник Људмила Поповић, Београд 2017, с. 159–166.
Космеда Т., Ego і Alter Ego Тараса Шевченка в комунікативному просторі щоденникового дискурсу, Дрогобич 2012.
Космеда Т., Лингвокалейдоскоп: живые речевые процессы (на материале русского и укра инского языков), Саарбрюккен 2017.
Лингвистический энциклопедический словарь, гл. ред. В. Н. Ярцева, Москва 1990.
Намачинська Г. Я., Підґрунтя лексикографічної концепції В. Даля : етнокультурний аспект, [в:] „Наукові праці Чорноморського державного університету імені Петра Могили комплексу «Києво-Могилянська академія». Серія «Філологія. Мово знавство»”, гол. ред. проф. Л. П. Клименко, Миколаїв 2016, вип. 266, т. 278, с. 88–91.
Ожегов С. И., Словарь русского языка, под ред. Н. Ю. Шведовой, 22-е изд., стер., Москва 1990.
Селігей П., Мовна свідомість : структура, типологія, виховання, Київ 2012.
Словарь современного русского литературного языка, в 17 томах, под ред. В. И. Чернышёва, Москва-Ленинград 1950–1965.
Словник української мови, в 11 томах, за ред. І. К. Білодіда, Київ 1970–1980.
References
Dal V. I., Tolkovyj slovar zhivogo velikorusskogo jazyka [Explanatory Dictionary of Live Great Russian Language], v 4 tomah, Moskva 1981.
Kosmeda T., Zaborona ukrainskoi movy i unikalnist yii zapozychuvalnoho potentsialu [The Ukrainian Language Prohibition and the Unique Features of its Borrowing Potential], [v:] Ukrajynystyka y slovensky svet, zbornyk nauchnykh radova: povodom 25 hodyna ukraјynystyke na Unyverzytetu u Bielhradі, hlavny urednyk L. Popovych, Bielhrad 2017, s. 159–166.
Kosmeda T., Ego i Alter Ego Tarasa Shevchenka v komunikatyvnomu prostori shchodennykovoho dyskursu [Ego and Alter Ego of Taras Shevchenko in Communicative Space of Diary Discourse], Drohobych 2012.
Kosmeda T., Lingvokalejdoskop: zhivye rechevye processy (na materiale russkogo i ukrainskogo yazykov) [Linguo-Kaleidoscope : Processes of Live Speech (on the Material of Russian and English)], Saarbrjukken 2017.
Lingvisticheskij e`ntsiklopedicheskij slovar’ [Linguistic Encyclopedic Dictionary], gl. red. V. N. Yаrсeva, Moskva 1990.
Namachynska H. Ya., Pidgruntia leksykohrafi chnoi kontseptsii V. Dalia : etnokulturnyi aspekt [Fundamentals of Lexicographic Conception of V. Dahl: Ethno-Cultural Aspect], [v:] „Naukovi pratsi” Chornomorskoho derzhavnoho universytetu imeni Petra Mohyly kompleksu “Kyievo-Mohylianska akademiia”, seriia “Filolohiia. Movoznavstvo”, hol. red. prof. L. P. Klymenko, Mykolaiv 2016, vyp. 266, t. 278, s. 88–91.
Ozhegov S. I., Slovar russkogo jazyka [Dictionary of the Russian Language], pod red. N. Ju. Shvedovoj, 22-e izd., ster., Moskva 1990.
Selihei P., Movna svidomist : struktura, typolohiia, vykhovannia [Language Consciousness : Structure, Typology, Education], Kyiv 2012.
Slovar sovremennogo russkogo literaturnogo jazyka [Dictionary of Modern Literary Russian Language], v 17 tomah, pod red. V. I. Chernyshjova, Moskva Leningrad 1950–1965.
Slovnyk ukrainskoi movy [The Ukrainian Language Dictionary], v 11 tomakh, za red. I. K. Bilodida, Kyiv 1970–1980.
Ліцензія
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).