Ключові слова
дискусія
форма та зміст
письменник
експеримент
концепція
Як цитувати
Анотація
Метою статті є рефлексія над цікавим питанням, яке виникло на зламі ХІХ та ХХ століть в ураїнській літературі, а саме — первинності змісту над формою чи форми над змістом. Автор статті підкреслює, що згадане питання було предметом роздумів та суперечок наприкінці ХІХ століття, коли модерністична література, шукаючи нових способів художнього вираження, надала перевагу формі літературного твору над його змістом. Модерністи почували себе звільненими від обов’язку “моралізувати та вчити” читача, стверджуючи, що обов’язок художника — постійно експериментувати з формою. Автор покликається на Миколу Вороного, Миколу Сріблянського, Якова Можейка, Дмитра Загула та середовища, пов’язані з журналами „Музаґет”, „Літературно-науковий вісник”, „Українська хата”, а також із групою „Молодамуза”. Дискусії зламу століть знову ожили у 1920-і рр. у новоствореній Українській Радянській Республіці. Прихильники соціалістичного реалізму стверджували, що зміст літературного твору важливіший, адже, на їхню думку, обов’язок письменника — “виховувати” суспільство. Спираючись на проведене дослідження, можна також констатувати, що були й письменники, які підкреслювали суттєве значення форми літературного твору. Серед них, між іншим, члени групи „Ґроно”. У статті проаналізовано ідеї, висловлені Валеріаном Поліщуком, який запро-
понував концепцію літературного спіралізму (література як математика). Також згадується цікава теорія вірша, де на перший план письменник висував евфонію. Це була його авторська концепція нового ритму вірша, відомого як “хвиляда”.
Посилання
Korniejenko A., Ukraiński modernizm. Próba periodyzacji procesu historycznoliterackiego [Ukrainian Modernism. Attempts to Periodise the Historical and Literary Proces], Kraków 1998.
Kulawik A., Poetyka. Wstęp do teorii dzieła literackiego [Poetics. Introduction for a Theory of a Literary Work], Kraków 1997.
Matusiak A., W kręgu secesji ukraińskiej. Wybrane problemy poetyki twórczości pisarzy „Młodej Muzy” [In a Circle of Ukrainian Secession. Selected Issues of Writers’ Ouvre in Poetics], Wrocław 2006.
Nowacki A., „Myśli pod prąd”. Twórczość Mykoły Chwylowego w kontekście ukraińskiej dyskusji literackiej lat 1925–1928 [„Upstream Thoughts”. Mykola Khvylovyi’s Ouvre Against Literary Discussions in Ukraine between 1925 and 1928], Lublin 2013.
Nowacki A., Manifesty u początków modernizmu ukraińskiego („List otwarty do pisarzy ukraińskich” Mykoły Woronego) [Manifests at the Beginning of Ukrainian Modernism (Mykola Voronyi’s „Open Letter to Ukrainian Writers”)], [w:] „Slavia Orientalis”, 2017, nr 3, t. LXVI, s. 481–493.
Mayenowa M.R., Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka [Theoretical Poetics. Questions of a Language], Wrocław – Warszawa – Kraków 2000.
Morawski S., O marksistowskiej myśli estetycznej [About a Marxist Esthetical Thought], [w:] Estetyki filozoficzne XX wieku, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2000, s. 133–158.
Bila A., Ukrainskyi literaturnyi avanhard: poshuky, stylovi napriamky [Ukrainian Literary Cutting Edge: Searches and Style’s Lines of Action], Kyiv 2006.
Voronyi M., „Vidkrytyi lyst” [An Open Letter], [v:] „Literaturno-naukovyi vistnyk”, 1901, kn. IX, s. 14.
Desiat rokiv ukrainskoi literatury (1917–1927) [Ten Years of Ukrainian Literature (1917–1927)], t. II: Orhanizatsiini ta ideolohichni shliakhy ukrainskoi radianskoi literatury, Kharkiv 1928, s. 289–292.
Zhulynskyi M., Valerian Polishchuk [Valerian Polishchuk], [v:] Slovo i dolia, Kyiv 2002, s. 361–375.
Ivaniv-Mezhenko Yu., Tvorchist indyviduuma i kolektyv [One Character’s Ouvre and His Group], [v:] „Muzaget”, 1919, № 1/3, s. 9–47.
Kovaliv Yu., Valerian Polishchuk [Valerian Polishchuk], [v:] Istoriia ukrainskoi literatury XX stolittia, red. V. Donchyk, t. 1, Kyiv 1998, s. 297–301.
Kovaliv Yu., Istoriia ukrainskoi literatury. Kinets XX – poch. XXI st., t. 3: U spodivanniakh i trahichnykh zlamakh [History of Ukrainian Literature. The End of 19 Century – the Beginning of 21 Century], Kyiv 2014.
Lutskyi Yu., Literaturna polityka v radianskii Ukraini 1917–1934 [Literary Politics in Soviet Ukraine, 1917–1934], Kyiv 2000.
Maidan I., Shukannia [Searches], [v:] „Literaturno-krytychnyi almanakh”, Kyiv 1918, kn. 1, s. 23.
Mezhenko (Ivanov) Yu., P. Tychyna. „Soniashni klarnety” [P. Tychyna. „Sunny clarinets”], [v:] „Muzahet”, 1919, № 1/3, s. 125–134.
Mozheiko Ya., Tvorchist Chuprynky (krytychnyi narys) [Chuprynka’s Ouvre (the Censourious Essay)], [v:] „Literaturno-krytychnyi almanakh”, Kyiv 1918, s. 46–65.
Pavlychko C., Dyskurs modernizmu v ukrainskii literaturi [Discussions about Modernism in Ukrainian Literature], Kyiv 1999.
Polishchuk V., Verlibr i yoho sotsialna osnova [Free Verse and Its Social Base], [v:], Literaturnyi avanhard. Perspektyvy rozvytku ukrainskoi kultury, polemika i teoriia poezii, Kharkiv 1926, s. 83–88.
Polishchuk V., Zavdannia doby [Tasks of the Epoch], [v:] Literaturnyi avanhard. Perspektyvy rozvytku ukrainskoi kultury, polemika i teoriia poezii, Kharkiv 1926, s. 5–20.
Polishchuk V., Zdvyhy y rozvytok poetychnoi movy ta suchasnist [Challenges and Development of the Poetical Language and Contemporaneity], [v:] Literaturnyi avanhard. Perspektyvy rozvytku ukrainskoi kultury, polemika i teoriia poezii, Kharkiv 1926, s. 73–82.
Polishchuk V., Rytm novitnoi poezii ta yoho ukrainski osoblyvosty (Skhematychnyi nacherk z teorii novoi poezii) [A Rhythm of the Modern Poetry and Its Ukrainian Properties (A Schematic Essay on the Theory of Novel Poetry)], [v:] Literaturnyi avanhard. Perspektyvy rozvytku ukrainskoi kultury, polemika i teoriia poezii, Kharkiv 1926, s. 89–131.
Polishchuk V., Koly zhyty — hordo zhyty! [If You Do Live — Do It Proudly!], [v:] Literaturna spadshchyna. Spohady pro V. Polishchuka. U vinok poetu, uporiadk. Z. Sukhodub, Rivne 1997.
Leites A., Yashek M., Desiat rokiv ukrainskoi literatury (1917–1927) [Ten Years of Ukrainian Literature (1917–1927)], t. II: Orhanizatsiini ta ideolohichni shliakhy ukrainskoi radianskoi literatury, Kharkiv 1928.
Savchenko Ya., Mykhailo Semenko. „Piero zadaietsia” [Mykhailo Semenko. „Pierro Humiliates”], [v:] „Literaturno-krytychnyi almanakh”, Kyiv 1918, s. 28–45.
Criblianskyi M., „Nove slovo” v ukrainskii krytytsi [„A New Word” in Ukrainian Critics], [v:] „Ukrainska khata”, 1910, № 7–8, s. 489–499. Khvylovyi M., „Akhtanabil” suchasnosti, abo Valeriian Polishchuk u roli lektora komunistychnoho universytetu [„Akhtanabil” Modernity, or Valerian Polishchuk as a Lecturer at a Communist University], [v:] Khvylovyi M., Tvory v piatokh tomakh, t. IV, Niu-York – Baltymor – Toronto 1938, s. 203–232.
Ліцензія
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).