Ключові слова
national idea
Soviet history
reflection
intellectual
identity
Як цитувати
Анотація
The article is devoted to assessing the reflections of Belarusian and Ukrainian intellectuals on the dramatic events of 2020–2023 - the 2020 revolutionary uprising in Belarus and Russia’s full-scale invasion on February 24, 2022. Three important aspects are represented in the article: 1) the stance towards the past and the critical revision of the Soviet legacy; 2) the question of the national language, the extent to which it functions, and the prospects for its development; 3) the right to individual expression of one’s views, which is revealed in judgments about the existing situation and in the vision of the future. Some common features are noted in Belarusians’ and Ukrainians’ reflections on these events, as well as differences also being delineated, which are deepening with the passage of time.
Посилання
Агеєва В., За лаштунками імперії. Есеї про українсько-російські культурні відносини, вид. 2-е, випр., Київ: Віхола, 2021.
Алейникова С., „Русский мир”: белорусский взгляд, Минск: РИВШ, 2017. Алексиевич С., Время секонд хенд, Москва: Время, 2014.
Алексиевич С., О проигранной битве. Нобелевская лекция Светланы Алексиевич, [в:] Електронний ресурс: https://arzamas.academy/mag/212-aleksievitch.
„Бум-Бам-Літ”. Антологія білоруської поетичної революції, Київ: Люта справа, 2020. Герасименко Н., Словами очевидців: література від Євромайдану до війни, Тернопіль: Джура, 2019.
Глинский М., Под бело-красно-белым флагом, или Краткая история белорусской литературы, [в:] Електронний ресурс: https://culture.pl/ru/article/pod-belo-krasno-belym-flagom-ili-kratkaya-istoriya-belorusskoy-literatury.
Грицак Я., Подолати минуле. Глобальна історія України, Київ: Портал, 2021.
Дубин Б., Слово – письмо – литература. Очерки по социологии современной культуры, Москва: НЛО, 2001.
Иванова Н., Русский крест. Литература и читатель в начале нового века, Москва: Время, 2011.
Липатов А., Увидеть себя, познав других (Размышление о национальных предубеждениях и стереотипах), [в:] Россия и русский человек в восприятии славянских народов, ред. А. Липатов, Ю. Созина, Москва: ООО „Центр книги Рудомино”, 2014, c. 9–23.
Писатель Альгерд Бахаревич: „Люди хотят истории успеха, но серьезная литература о лузерстве”, „Комсомольская правда. Беларусь”, [в:] Електронний ресурс: https://www. kp.by/daily/26932/3982340/ (25.01.2022).
Плохій С., Остання імперія. Занепад і крах Радянського Союзу, пер. з англ. Я. Лебеденка, А. Сагана, Харків: Книжковий Клуб „Клуб Сімейного Дозвілля”, 2019.
Резанова З. (отв. ред.), Ностальгия по советскому, Томск: Изд. Томского университета, 2011.
Рябчук М., Долання амбівалентності. Дихотомія української національної ідентичності – історичні причини та політичні наслідки, Київ: ІПіЕНД ім. І.Ф. Кураса НАН України, 2019.
Саттер Д., Доба безумства. Занепад і кінець Радянського Союзу, пер. з англ. Н. Комарової, Київ: Дух і Літера, 2017.
Харчук Р., Сучасна українська проза: постмодерний період, Київ: Академія, 2008. Чернявская Ю., Модель этоса современного белоруса: опыт культурологического исследования в интернете, [в:] „Przegląd Wschodnioeuropejski”, 2010, № 1, c. 313–329.
Шор М., Українська ніч. Історія революції зблизька, пер. з англ. О. Буценка, Київ: Дух і Літера, 2018.
Эпштейн М., Постмодерн в русской литературе, Москва: Высшая школа, 2005.
Эткинд А., Кривое горе. Память о непогребенных, авториз. пер. с англ. В. Макарова, Москва: НЛО, 2016.
Gill G., Symbolism and regime change: Russia, Cambridge: Cambridge University Press, 2013.
Gosk H., Wychodzenie z „cienia imperium”. Wątki postzależnościowe w literaturze polskiej XX i XXI wieku, Kraków: Universitas, 2015.
Janka K. (ed.), Belarus inside out. Беларусь знутры i звонку, Минск: Б/изд., 2010.
Kiklewicz A., Pociechina H., Языковая креативность протестных дискурсов в Белоруссии после президентских выборов 2020 года, [в:] „Przegląd Wschodnioeuropejski”, 2021, № XII/I, c. 269–303.
Żak E., Mieszkańcy rosyjskiej świadomości zbiorowej XX i XXI wieku. Bohater kryminałów Aleksandry Marininej i Borysa Akunina, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2014.
Ківа І. (упор.), Ми прокинемось іншими. Розмови з сучасними білоруськими письменниками про минуле, теперішнє і майбутнє Білорусі, Чернівці: Книги – ХХІ, 2021.
Лопата Є., Любка А. (упор.), Воєнний стан: антологія, передмова В. Залужного, Чернівці: Meridian Czernowitz, 2023.
Рафєєнко В. (упор.), Війна 2022: щоденники, есеї, поезія: антологія, Львів: Вид. Старого Лева; Варшава: Нова Польща, 2023.
Слабошпицький М., Велика війна. 2014... Україна: виклики, події, матеріали, Київ: Ярославів Вал, 2015
Aheyeva V., Za lashtunkamy imperiyi. Eseyi pro ukrayinsko-rosiyski kulturni vidnosyny [Behind the Scenes of Empire. Essays on Ukrainian-Russian Cultural Relations], Kyiv: Vilhola, 2021. Aleinikova S., „Russkiy mir”: belorusskiy vzglyad [“Russian world”: The Belarusian view], Minsk: RIVSh, 2017.
Aleksievich S., Vremya second hand [The Time of Second Hand], Moskva: Vremya, 2014. Aleksievich S., O proigrannoy bitve [About the lost battle. Svetlana Alexievich’s Nobel Lecture], [v:] Elektronnyj resurs: https://arzamas.academy/mag/212-aleksievitch.
Bum-Bam-Lit. Antolohiya bilorus’koyi poetychnoyi revoliutsii [Bum-Bam-Lit. Anthology of the Belarusian Poetic Revolution], Kyiv: Lyuta sprava, 2020.
Herasymenko N., Slovamy ochevydtsiv: literatura vid Yevromaydanu do viyny [In the words of witnesses: literature from Euromaidan to war], Termopil : Dzhura, 2019.
Glinsiy M., Pod belo-krasko-belym flagom, ili Kratkaya istoriya belorusskoy literatury [Under the White-Red-White Flag, or A Short History of Belarusian Literature], [в:] Elektronnyj resurs: https://culture.pl/ru/article/pod-belo-krasno-belym-flagom-ili-kratkaya-istoriya-belorusskoy-literatury.
Hrytsak Ya., Podolaty mynule. Hlobalna istoriya Ukrainy [Overcoming the Past. The global history of Ukraine], Kyiv, Portal, 2021.
Dubin B., Slovo – pismo – literatura. Ocherki po sotsiologii sovremennoy kultury [Word – Writing – Literature. Essays on the Sociology of Contemporary Culture], Moskva: NLO, 2001.
Ivanova N., Russkiy krest. Literatura i chitatel v nachale novogo veka [Russian Cross. Literature and the Reader at the Beginning of the New Century], Moskva: Vremya, 2011.
Lipatov A., Uvidet sebya, poznav drugikh (Razmyshlenie o natsionalnykh predubezhdeniyakh I stereotipakh) [Seeing Yourself by Knowing Others (Reflections on National Prejudices and Stereotypes)], [v:] Lipatov А., Sozina Yu. (ed.), Rossiya i russkiy chelovek v vospriyatii slavianskikh narodov [Russia and the Russian man in the perception of the Slavic peoples], Moskva: Rudimino, 2014, p. 9–23.
Pisatel Algerd Bakharevich: „Liudi khotiat uspekha, no serioznaya literature o luzerstve” [Writer Algerd Bakharevich: “People want success stories, but serious literature is about loserism”], „Komsomolskaya pravda. Belarus”, [v:] Elektronnyj resurs: https://www.kp.by/daily/26932/3982340/ (25.01.2022).
Plokhiy S., Ostannya impeiya. Zanepad i krakh Radyanskoho Soyuzu [The last empire. The Decline and Collapse of the Soviet Union], Kharkiv: Klub Simeynoho Dozvillya, 2019.
Rezanova Z. (otw. red.), Nostalgia po sovetskomu [Nostalgia for Soviet times], Tomsk: Izd. Tomskogo univesiteta, 2011.
Riabchuk M., Dolannya ambivalentnosti. Dykhotomiya ukrainskoyi natsionalnoyi identychnosti istorychni prychyny ta politychni naslidky [Overcoming ambivalence. The dichotomy of Ukrainian national identity historical causes and political consequences], Kyiv: IPiEND, 2019.
Sutter D., Doba bezumstva. Zanepad i kinets Radyanskoho Soyuzu [The Age of Madness. The Decline and End of the Soviet Union], Kyiv: Dukh i Litera, 2017.
Kharchuk R., Suchasna ukrainska proza: postmodernyi period [Contemporary Ukrainian prose: the postmodern period], Kyiv: Akademia, 2008.
Cherniavskaya Yu., Model etosa sovremennogo belarusa: opyt kulturologicheskogo issledovaiya v internete [Model of the Ethos of the Modern Belarusian: Experience of Cultural Research on the Internet], [v:] „Przegląd Wschodnioeuropejski”, 2010, no 1, p. 313–329.
Shore M., Ukrainska nich. Istoria revolutsii zblyzka [Ukrainian Night. The history of the revolution up close], Kyiv: Dukh i Litera, 2018.
Epshtein M., Postmodern v russkoy literature [Postmodern in Russian Literature], Moskva:Vysshaya shkola, 2005.
Etkind A., Krivoe gore: Pamiat o nepogrebennykh [Crooked Grief. Memory of the Unburied], Moskva: NLO, 2016.
Gill G., Symbolism and regime change: Russia. Cambridge: Cambridge University Press, 2013. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139381673
Gosk H., Wychodzenie z „cienia imperium”. Wątki postzależnościowe w literaturze polskiej XX i XXI wieku [Emerging from the „shadow of empire”. Post-independence motifs in Polish literature of the 20th and 21st centuries], Kraków: Universitas, 2015.
Janka K. (ed.), Belarus inside out, Minsk 2010.
Kiklewicz A., Pociechina H., Yazykovaya kreativnost protestnykh diskursov posle prezidentskikh vyborov 2020 goda [Linguistic creativity of protest discourses in Belarus after the 2020 presidential election], [v:] „Przegląd Wschodnioeuropejski”, 2021/XII/I, p. 269–303. DOI: https://doi.org/10.31648/pw.6476
Żak E., Mieszkańcy rosyjskiej świadomości zbiorowej XX i XXI wieku. Bohater kryminałów Aleksandry Marininej i Borysa Akunina [Inhabitants of the Russian collective consciousness of the 20th and 21st centuries. The protagonist of detective stories by Alexandra Marinina and Boris Akunin], Kraków: Księgarnia Akademicka, 2014.
Kiva I., (upor.), My prokynemos’ inshymy. Rozmovy z suchasnymy biloruskymy pys’mennykamy pro mynule, teperishnye i maibutnye Bilorusi [We will wake up different. Conversations with contemporary Belarusian writers about the past, present and future of Belarus], Chernivtsi: Knyhy-XXI, 2021.
Lopata Y., Lyubka A. (upor.), Voyennyy stan: antolohiya [Martial law: anthology], Chernivtsi: Meridian Czernowitz, 2023.
Rafeyenko V. (ed.), Viyna 2022. shchodennyky, eseyi, poeziya: atnolohiya [War 2022. Diaries, essays, poetry: anthology], Lviv: Vyd. Staroho Leva; Varshava: Nova Polshcha, 2023.
Slaboshpytskyi M., Velyka viyna. 2014... Ukraina: vyklyky, podiyi, materialy [The Great War. 2014... Ukraine: challenges, events, materials], Kyiv: Yaroslaviv Val, 2015.
Ліцензія
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).