Keywords
client rights
ethical decisions
How to Cite
Abstract
The introduction to the article describes the basic ethical problems of the professional role of a psychologist and also indicates what rights the clients of a psychologist have and what people expect in contact with a psychologist. Next, the question of what human rights violate the situation of diagnosis and what are the factors of credibility of the effect of diagnostic procedures was discussed. After analyzing the differences between the problem and the ethical (moral) dilemma, a proposal for a model of making ethical decisions was presented and its elements were discussed.
References
Allan, A., Love, A. (red.). (2010). Ethical Practice in Psychology Reflections from the creators of the APS Code of Ethics. A John Wiley & Sons, Ltd., Publication Anderson, G. (1997). Introduction: Children, Adolescents and Their Powerholders in Therapy Settings. Women & Therapy. 20, 2, 1-6.
Arslan, R. (2018). A review on ethical issues and rules in psychological assessment. Journal of Family, Counseling, and Education, 3(1), 17-29.
Banajski, R. (2006). Analiza decyzji: zastosowania. Prakseologia, 146, 113-122.
de Barbaro, B. (2005). Prawda dla chorych czy prawda dialogu? (uwagi do wprowadzenia prof. Galewicza). Diametros, 4, 103 – 110 .
Beauchamp, T. L. (1990). Promise of the Beneficence Model for Medical Ethics. Journal of Contemporary Health Law & Policy. 6(1), 145-155.
Bidzan M., Bieleninik Ł., Bogucka D., Szulman-Wardal A. (2013). Problemy etyczne w naukach o zdrowiu na przykładzie psychologii klinicznej i psychologii rehabilitacji. Polskie Forum Psychologiczne. 18(3), 363-374.
Biesaga, T. (2004). Dobro pacjenta celem medycyny i podstawą etyki medycznej. Studia Philosophiae Christianae UKSW 40, 153-165.
Biesaga, T. (2005). Autonomia lekarza i pacjenta a cel medycyny. Medycyna Praktyczna, 6, 20-24
Brzeziński, J., Poznaniak, W. (red.). (1994) Etyczne problemy działalności badawczej i praktycznej psychologów. Poznań: Wyd. Fundacji Humaniora.
Bunge, M. (1988). Treatise on Basic Philosophy, V. 8 Ethics. Dordrecht: Reidel.
Bush, S.S., Connell, M.A., Denney, R.L. (2006). Ethical Practice in Forensic Psychology: A
Systematic Model for Decision Making. Washington: American Psychological Association.
Cader, R., Campbell, S., Watson, D. (2005). Cognitive Continuum Theory in nursing decision-making. Journal of Advanced Nursing, 49, 397-405.
Chudzicka-Czupała, A. (2013). Etyczne zachowanie się człowieka w organizacji. Katowice : Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Corey, G., Corey, M. S., Corey, C., Callanan, P. (2015). Issues and ethics in the helping professions (9th ed.). Stamford: Brooks/Cole.
Cottone, R. R. (2004). Displacing the psychology of the individual in ethical decisionmaking: The social constructivism model. Canadian Journal of Counseling, 38(1), 5- 13.
Czerkawska A., Czerkawski A. (2005). Etyczny wymiar poradnictwa zawodowego. Warszawa: Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej.
Dziarnowska, W., Przybysz, P. (2011). Emocje moralne jako podstawa zmysłu moralnego. Defekty zmysłu moralnego. Rocznik Kognitywistyczny, IV, 57-64.
EFPA (2005). Kodeks Modelowy. Pobrano z: http://www.ptp.org.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=446
Florek, S. (2012). Intuicyjne i krytyczne myślenie moralne w kontekście jego filogenezy i neuropsychologii. Słupskie Studia Filozoficzne, 11, 125-136.
Forester-Miller, H., Davis, T. (1996). A practitioner’s guide to ethical decision making. Alexandria: American Counseling Association.
Foxcroft, C. D. (2011). Ethical Issues Related to Psychological Testing in Africa: What I Have Learned (So Far). Online Readings in Psychology and Culture, 2(2).
Gauthier, J. (2008). The Universal Declaration of Ethical Principles for Psychologists: Third Draft. Pobrano z: https://www.researchgate.net/publication/228985261_The_universal_declaration_of_ethical_principles_for_psychologists_Third_draft
Goles, T., White, G. B., Beebe, N., Dorantes, C. A., Hewitt, B. (2006). Moral intensity and ethical decision-making: a contextual extension. SIGMIS Database, 37, 2-3, 86-95.
Haas, L. J., Malouf, J. L. (1989). Keeping up the good work: A practitioner’s guide to mental health ethics. Sarasota: Professional Resource Exchange.
Hornowska, E., Paluchowski, W. J. (2016). Opiniowanie czy formowanie? Z doświadczeń Komisji Etyki ds. Projektów Badawczych przy Instytucie Psychologii UAM. NAUKA, 2, 163-169.
Iverson, G. L. (2006). Ethical Issues Associated With the Assessment of Exaggeration, Poor Effort, and Malingering. Applied Neuropsychology, 13(2), 77–90.
Jay, R. (2007). Podejmowanie trafnych decyzji. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Kitchener, K. S. (1984). Intuition, critical evaluation and ethical principles: The foundation for ethical decisions in counseling psychology. Counseling Psychologist, 12, 43–55.
Knapp, S. J., VandeCreek, L. D. (2012). Practical Ethics for Psychologists: A Positive Approach, Second Edition. Washington: American Psychological Association.
Kocet, M. M., Herlihy, B. J. (2014). Addressing value-based conflicts within the counseling relationship: A decision-making model. Journal of Counseling & Development, 92(2), 180-186.
Koocher, G. P., Rey-Casserly, C. M. (2003).Ethical Issues in Psychological Assessment, W: I. B. Weiner, J. R. Graham, J. A. Naglieri, (red.). Handbook of Psychology: Vol. 10 Assessment Psychology. New York: John Wiley and Sons. 166-180
Koocher, G.P., Keith-Spiegel, P. (2008). Making Ethical Decisions and Taking Action. W: Koocher, G.P., Keith-Spiegel, P. (red.) Ethics in Psychology and the Mental Health Professions: Standards and Cases. (s. 20-40). Oxford University Press: New York.
Kosicka B., Ksykiewicz-Dorota A. (2008). Pielęgniarskie modele podejmowania decyzji. Problemy Pielęgniarstwa, 16, 3, 299–303.
Kostecka, M., Namysłowska, I., Ostoja-Zawadzka, K. (2012). Problemy etyczne w terapii schizofrenii. Psychiatria Polska, XLVI, 3, 421–428.
Kozielecki, J. (1975). Psychologiczna teoria podejmowania decyzji. Warszawa: PWN.
Leach, M. M., Stevens, M. J., Lindsay, G., Ferrero, A., Korkut, Y. (2012). The Oxford Handbook of International Psychological Ethics. Oxford University Press.
Łukaszewski, W. (2004). Złudzenia co do kodeksów etycznych. W: J. Brzeziński, M. Toeplitz-Winiewska (red.), Etyczne dylematy psychologii. Wydanie II. (s. 82-88). Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
Majewska, L. (2016). Możliwość zastosowania teorii decyzji do zagadnień etycznych w ujęciu Klemensa Szaniawskiego. Studia Philosophiae Christianae UKSW, 52, 2, 111-130.
Martin, T.A., Bush, S.S. (2008). Ethical considerations in geriatric neuropsychology. NeuroRehabilitation, 23, 447-454.
McMillan, T.M., Anderson, S., Baker, G., Berger, M., Powell, G.E., Knight, R. (2009).
Assessment of effort in clinical testing of cognitive functioning for adults. British Psychological Society.
Mika, S. (2004). Oj, ciężko, ciężko być psychologiem ... . W: J. Brzeziński, M. ToeplitzWiniewska (red.), Etyczne dylematy psychologii. Wydanie II. (s. 158-175). Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
Muñiz, J., Hernández, A., Ponsoda, V. (2015). New guidelines for test use: research, quality control and security of tests. Papeles del Psicologo; 36(3), 161-173
New Zealand Psychologists Board (2013). Guidelines for the Use of Psychometric Tests. Wellington NZ: New Zealand Psychologist’s Board.
Paluchowski W.J. (2010). Diagnoza oparta na dowodach empirycznych - czy potrzebny jest "polski Buros"?, Roczniki Psychologiczne, 13(2), s. 7-28.
Paluchowski W.J. (2015). Kompetencje diagnostyczne psychologów. [W:] M. Filipiak, W. J. Paluchowski, B. Zalewski, M. Tarnowska (red.) Diagnoza Psychologiczna:
kompetencje i standardy. Wybrane zagadnienia. (s. 35-56). Warszawa: PTP/PTP.
Paluchowski W.J., Tarnowska M., Filipiak M., Zalewski B. (2015). Standardy diagnozy psychologicznej. [W:] M. Filipiak, W. J. Paluchowski, B. Zalewski, M. Tarnowska
(red.) Diagnoza Psychologiczna: kompetencje i standardy. Wybrane zagadnienia. (s. 57-93). Warszawa: PTP/PTP.
Paluchowski, W. J. (2016). Stanowisko Komisji ds. Testów Psychologicznych Komitetu Psychologii PAN w sprawie kryteriów wiarygodności wyników badań
diagnostycznych. KP PAN. Pobrano z: http://www.kompsych.pan.pl/images/Komisja_Test%C3%B3w/Kryteria_wiarygodno%C5%9Bci_wynik%C3%B3w_bada%C5%84_diagnostycnych.pdf
Paluchowski, W. J.. Hornowska, E. (2017). Problemy związane z badaniami testowymi osób niepełnosprawnych. W: W.J. Paluchowski (red.). Diagnozowanie - wyzwania i konteksty. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM
Paluchowski, W.J. (1994). Problemy etyczne zawodu psychologa a wykorzystanie komputerów w praktyce psychologicznej. W: J. Brzeziński, W. Poznaniak (red.),
Etyczne problemy działalności badawczej i praktycznej psychologów. Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 103-110
Paluchowski, W.J. (2008). Diagnoza psychologiczna. Proces, narzędzia, standardy. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne
Parzuchowski, M., Bocian, K. Wojciszke, B., Szuster, A., Gniewek, A i in. (2017). Od skrajności do codzienności: współczesna psychologia ocen moralnych. Psychologia
Społeczna, 39 (4), 388-398.
Pellegrino E. D., Thomasma, D. C. (1987). The Conflict between Autonomy and Beneficence in Medical Ethics: Proposal for a Resolution The Conflict between Autonomy and Beneficence in Medical Ethics: Proposal for a Resolution. Journal of Contemporary Health Law & Policy, 3(1), 23-46.
Polskie Towarzystwo Psychologiczne (2000). Kodeks etyczno-zawodowy psychologa. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 3, s. 837-844). Gdańsk:
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; też: http://ptp.org.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=29 Polskie Towarzystwo Psychologiczne (2018). Kodeks Etyczny Psychologa PTP. Kraków: Oddział Krakowski Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (pobrano z: http://)
Poznaniak W. (1994). Diagnozowanie a etykietowanie stygmatyzowanie) ludzi. W: J. Brzeziński, W. Poznaniak (red.), Etyczne problemy działalności badawczej i praktycznej psychologa. (s. 73–81) Poznań: Wyd. Fundacji Humaniora.
Sokołowska, J. (2005). Psychologia decyzji ryzykownych. Ocena prawdopodobieństwa i modele wyboru w sytuacji ryzykownej. Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Akademica”.
Stadler, H. A. (1986). Making hard choices: Clarifying controversial ethical issues. Counseling and Human Development, 19, 1–10.
Stepulak, M. Z. (2004). Tajemnica zawodowa w działalności badawczej i praktycznej psychologów. W: J. Brzeziński, M. Toeplitz-Winiewska (red.), Etyczne dylematy
psychologii. Wydanie II. (s. 89-117). Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
Stone, C. (2009). School Counseling Principles: Ethics and Law (2nd. ed.). Alexandria: American School Counselor Association
Szaniawski K. (1983). Racjonalność jako wartość. Studia Filozoficzne, 5-6, 7–15.
Szaniawski, K. (1967). Teoria decyzji a etyka. Etyka 2, 7–17.
Tyszka T. (2010). Decyzje. Perspektywa psychologiczna i ekonomiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Tyszka T., Zaleśkiewicz T. (2001). Racjonalność decyzji. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Van Hoose, W. H., Paradise, L. V. (1979). Ethics in counseling and psychotherapy: Perspectives in issues and decision making. Cranston, RI: Carroll.
Wyrzykowska, E. (2008). Głos o gotowości psychologów do refleksji etycznej. Polskie Forum Psychologiczne, 13, 1, 61-65