Słowa kluczowe
artes liberales
studia międzywydziałowe
studia międzyobszarowe
Jerzy Axer
Jak cytować
Abstrakt
Niniejszy artykuł zawiera analizę studiów MISH jako przypadku edukacji liberalnej we współczesnej Europie. Od 1993 r. Międzywydziałowe Indywidualne Studia Humanistyczne stanowią alternatywną formułę studiów w dziewięciu wybranych uniwersytetach publicznych w Polsce, pozwalającą studentom realizować interdyscyplinarne programy studiów ułożone we współpracy z tutorem w wybranych obszarach wiedzy. Miarą ich międzynarodowego sukcesu było otwarcie podobnych form kształcenia na Ukrainie, Białorusi i w Rosji. Mimo skomplikowanej formuły organizacyjnej zostały one uznane przez badaczy za przykład współczesnej europejskiej edukacji liberalnej, głównie na podstawie autodeklaracji kierownictwa, w szczególności pomysłodawcy Jerzego Axera. Celem tego artykułu jest rekonstrukcja interpretacji pojęcia edukacji liberalnej w formie potrójnego ideału edukacyjnego: autonomii, republikanizmu i zaangażowania. Wykorzystane w nim zostaną wnioski z analizy artykułów naukowych, dokumentów wewnętrznych i częściowo ustrukturyzowanych wywiadów z kierownictwem MISH UW - ośrodka największego, najbardziej autonomicznego i oferującego największą liczbę i najwyższą jakość danych. MISH przedstawiony jest jako wariacja
na temat edukacji liberalnej, w wyjątkowy sposób prezentująca zestaw celów, zasad i wartości wyznawanych przez kierownictwo. Dyskusja dotyczy szerszej roli studiów MISH w polskim systemie szkolnictwa wyższego, specyfiki MISH na tle innych przykładów edukacji liberalnej oraz roli gęstych analiz idei edukacyjnej dla budowy wiarygodnego obrazu jedności i zróżnicowania europejskiej edukacji liberalnej.
Bibliografia
Abraham, S. (2012). Europe is now ready to import what it once had exported. W: H. Tak, B. Oomen (red.). De disciplines voorbij: De colleges van Hans Adriaansens (77-84). Middelburg: De Drukkery.
Adriaansens, H.P.M. (2014). The Dutch Mix: the international university college. St. Petersburg. http://opendekoepel.nl/wp-content/uploads/2015/11/St.-Petersburg-the-Dutch- Mix-kopie-2.pdf [15.11.2016].
Antonowicz, D. (2015a) Między siłą globalnych procesów a lokalna tradycja: polskie szkolnictwo wyższe w dobie przemian. Toruń: Wyd. UMK.
Antonowicz, D. (2015b). Perspektywa neoinstytucjonalna w badaniach nad przemianami szkolnictwa wyższego w Polsce. Nauka i Szkolnictwo Wyższe. 1(45): 75-94. doi: 10.147 46/nsw.2015.1.3.
Antonowicz, D., Jongbloed, B. (2015). Jaki ustrój uniwersytetu? Reforma szkolnictwa wyższego w Holandii, Portugalii i Austrii: wnioski dla Polski. Warszawa: Ernst & Young.
Antonowicz, D., Pinheiro, R., Smużewska, M. (2014). The changing role of students’ representation in Poland: an historical appraisal. Studies in Higher Education. 39(3), 470484. doi: 10.1080/03075079.2014.896182.
Axer, J. (1997). What is liberal education? Can it support both freedom and equality? Is it for everybody? Kritika a Kontext. 4: 116-118.
Axer, J. (1998). How the Classical Tradition Can Serve to Promote Liberal Education in the Twenty-First Century. The East-Central Europe Case Example. Kritika a Kontext. 1: 113-116.
Axer, J. (2010). Autonomia uniwersytetu i innowacyjność. Nauka. 2: 7-10.
Axer, J. (2013). Aktualność/nieaktualność tradycyjnych ideałów uniwersyteckich w Polsce anno Domini 2013. W: J. Woźnicki (red.). Misja i służebność uniwersytetu w XXI wieku (169-178). Warszawa: Instytut Społeczeństwa Wiedzy, Fundacja Rektorów Polskich.
Axer, J. (2015). Kiedy wreszcie Troja zostanie zdobyta? - doniesienia z MISH-owego frontu. W: S. Biliński (red.). Szkolnictwo wyższe w obliczu zmian. Debaty PAU (83-85). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Axer, J. (2016). Autonomia uniwersytecka - zaufanie - biurokracja. PAUza Akademicka, 26 maja, 1-2. http://pauza.krakow.pl/342_2016.pdf [15.11.2016].
Axer, J., Bikont, J. (2000). Komandosi Edukacji. Rozmowa z prof. Jerzym Axerem. Gazeta Wyborcza, 20-22. http://tech.ibi.uw.edu.pl/obta/axer/wywiady/wywiad_gazeta_2.html [15.11.2016].
Axer, J., Wąsowicz, M. (2015). Reguła czy wyjątek? Interdyscyplinarność w polskich uniwersytetach. Warszawa: Wydział „Artes Liberales” UW - MNiSW.
Becker, J., Kortunov, A., Fedchin, P. (2012). Russia: Against the Tide, Liberal Arts Establishes a Foothold in Post-Soviet Russia. W: P.M. Peterson (red.). Confronting Challenges to the Liberal Arts Curriculum: Perspectives o f Developing and Transitional Countries (159-183). New York - Oxon: Routledge.
Bellah, R.N. (2006). On being Catholic and American. W: S.M. Tipton (red.). The Robert Bellah reader (457-473). Durham, NC: Duke University Press.
Borgert, L. (2008). En hogskola fo r hela studenten. Liberal Education och Hogskolan på Gotland. Hogskolan på Gotland. http://www.helagotland.se/start/en-hogskola-for-hela- studenten-3804135.aspx [15.11.2016].
Brinkmann, S. (2013). Qualitative interviewing. Oxford: Oxford University Press.
Castells, M. (2001). Universities as dynamic systems of contradictory functions. W: M. Castells, J. Muller, N. Cloete, S. Badat (red.). Castells, Manuel Muller, Johan. Cloete, Nico. Badat, Shireen (206-224). Pinelands, Cape Town: Maskew Miller Longman.
Collier-Reed, B., Ingerman, Å. (2013). Phenomenography: From Critical Aspects to Knowledge
Claim. W: J. Huisman, M. Tight (red.), Theory and Method in Higher Education Research (International Perspectives on Higher Education Research) (243-260). Emerald Group Publishing. doi:10.1108/S1479-3628(2013)0000009016.
Dahrendorf, R. (2000). Universities After Communism. The Hannah Arendt Prize and the Reform of Higher Education in East Central Europe. Hamburg: Edition Korber-Stiftung.
Detweiler, R.A., Axer, J. (2012a). International Perspectives on Liberal Education: An Assessment in Two Parts. W: D.W. Harward (red.). Transforming Undergraduate Education. Theory that Compels and Practices that Succeed (225-252). Lanham - Boulder - New York - Toronto - Plymouth: Rowman & Littlefield.
Detweiler, R.A., Axer, J. (2012b). International Perspectives on Liberal Education: An Assessment in Two Parts. W: D.W. Harward (red.). Transforming Undergraduate Education. Theory that Compels and Practices that Succeed (225-252). Lanham - Boulder - New York - Toronto - Plymouth: Rowman & Littlefield.
Ferlie, E., Musselin, C., Andresani, G. (2008). The steering of higher education systems: a public management perspective. Higher Education. 56: 325-348. doi:10.1007/s10734-008-9125-5.
Fumasoli, T. (2015). Multi-level Governance in Higher Education Research. W: J. Huisman, H. de Boer, D.D. Dill, M. Souto-Otero (red.). The Palgrave International Handbook of
Higher Education Policy and Governance (76-94). New York: Palgrave Macmillan. doi:9781137456168_06_cha05.
Fundacja Instytut Artes Liberales (2003). Międzynarodowa Szkoła Humanistyczna Europy Środkowo-Wschodniej (MSH). Nowe metodologie w badaniach i nauczaniu. FIAL - Międzynarodowa Szkoła Humanistyczna MSH. http://www.obta.uw.edu.pl/~ptomasze/ial/msh/index.html [24.03.2016].
Gillespie, S. (2001). Opening Minds: The International Liberal Education Movement. World Policy Journal. Winter: 79-89.
Godwin, K.A. (2013). The Global Emergence of Liberal Education: A Comparative and Exploratory Study. Boston: Boston College.
Godwin, K.A. (2015). The Worldwide Emergence of Liberal Education. International Higher Education. 79: 2-4. http://ejournals.bc.edu/ojs/index.php/ihe/article/view/5835/ 5199 [15.11.2016].
Gornitzka, A., Maassen, P. (2012). University Reform and the Nordic Model. W: M. Kwiek, P. Maassen (red.). National Higher Education Reforms in a European Context Comparative Reflections on Poland and Norway. Frankfurt: Peter Lang.
Gornitzka, E., Maassen, P. (2000). Hybrid steering approaches with respect to European higher education. Higher Education Policy. 13(3): 267-285.
Greenwood, D. J. (2009). Are Research Universities Knowledge-Intensive Learning Organizations? W: D. Jemielniak (red.). Handbook o f Research on Knowledge-Intensive Organizations (1-18). Hershey - New York: Information Science Reference.
Harward, D.W. (2007). Why the Effort to Establish Liberal Education in East-Central Europe Might Prove Interesting for American Educators. W: J. Kieniewicz (red.). Autonomia uniwersytetu: je j przyjaciele i wrogowie (123-136). Warszawa: Fundacja Instytut ,Artes Liberales”.
Harward, D.W. (2012). The Theoretical Arguments and Themes. W: D.W. Harward (red.). Transforming Undergraduate Education: Theory that Compels and Practices that Succeed (3-33). Lanham - Boulder - New York - Toronto - Plymouth: Rowman & Littlefield.
Holdsworth, N. (2000). Warsaw conclave backs liberal arts. Times Higher Education Supplement, 13-14.
Jung, I., Nishimura, M., Sasao, T. (2016). Liberal arts education and colleges in East Asia: possibilities and challenges in the global age. Springer Singapore.
Jungblut, J., Vukasovic, M. (2013). And now for something completely different? Re-examining hybrid steering approaches in higher education. Higher Education Policy. 26(4): 447-461. doi: 10.1057/hep.2013.28.
Karsten, S., Majoor, D. (red.) (1994). Education in East-Central Europe. Educational Changes after the Fall o f Communism. Munster - New York: Waxmann Verlag.
Katz, S.N. (1997). Can Liberal Education Cope? (30 October 1997). Philadelphia: PA. https://www.princeton.edu/~snkatz/papers/aglsp.html [15.11.2016].
Kimball, B.A. (1995). Orators & Philosophers: A History of the Idea of Liberal Education. red. R. Orrill. New York: College Entrance Examination Board.
Kirby, W.C., Wende M.C. van der (red.) (2016). Experiences in LiberalArts and Science Education from America, Europe, and Asia. New York: Palgrave Macmillan. doi: 10.1057/978-1-349-94892-5.
Kolegium MISH (b.d.). Kolegium Międzyobszarowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych i Społecznych. http://www.mish.uw.edu.pl/ogolne [7.02.2016].
Kontowski, D. (2016). Recession in Polish Liberal Arts? Shifting Priorities of Students at the MISH, University of Warsaw and their Consequences for the Institution. W: J. Fazlagić, A. Erkol (red.). Images o f Intellectual Capital (88-99). Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
Kontowski, D. (2017). Co niszczy studia międzyobszarowe w Polsce? Fałszywe wyjaśnienia i poczucie wyższości. W: P. Bogalecki, R. Koziołek (red.). Wiedza niezdyscyplinowana - meandry międzyobszarowości. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
Kowalski, E. (2012). Poland: The place of liberal education in post-Soviet higher education. W: P.M. Peterson (red.). Confronting Challenges to the Liberal Arts Curriculum:
Perspectives o f Developing and Transitional Countries (122-150). New York - Oxon: Routledge.
Krajewska, A., Kowalczuk-Waledziak, M. (2014). Possibilities and Limitations of the Application of Academic Tutoring in Poland. Higher Education Studies. 4(3): 9-18. doi:10.5539/hes.v4n3p9.
Kwiek, M. (2015). The unfading power of collegiality? University governance in Poland in a European comparative and quantitative perspective. International Journal o f Educational
Development. 43: 77-89. doi: 10.1016/j.ijedudev.2015.05.002.
Kwiek, M. (2016). Constructing Universities as Organizations: University Reforms in Poland in the Light of Institutional Theory. W: E. Samier (red.). Educational Administration and Leadership. New York: Routledge.
Maassen, P., Stensaker, B. (2010). The knowledge triangle, European higher education policy logics and policy implications. Higher Education. 61(6): 757-769. doi: 10.1007/ s10734-010-9360-4.
Newfield, C. (2016). The great mistake: how we wrecked public universities and how we can f ix them. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
Nixon, J.V (2011). Honors Programs & Honors Colleges: Limits to the Liberal Arts & the Dangers of Elitism. W: M. O’Connor, P. Wilczek (red.). Collegium - College - Kolegium. Kolegium i wspólnota akademicka w tradycji amerykańskiej i europejskiej. Boston - Warszawa: Sub Lupa.
Norgaard, T. (2014). MISH, ECLA and CLAS Comparative Notes on the Organization of Liberal Education in Europe. Warsaw.
Norgaard, T., Hajnal, P. (2014). Value Studies and Democratic Citizenship. W: J.N. Reich (red.). Civic Engagement, Civic Development, and Higher Education. New Perspectives on Transformational Learning (41-46). Washington, DC: Bringing Theory to Practice.
Nybom, T. (2003). The Humboldt Legacy: Reflections on the past, present and future of the European university. Higher Education Policy. 16(2): 141-160.
O’Connor, M., Wilczek, P. (2011). Collegium - College - Kolegium. Kolegium i wspólnota akademicka w tradycji amerykańskiej i europejskiej. Boston - Warszawa: Sub Lupa.
Peterson, P.M. (2012). Confronting challenges to the liberal arts curriculum: perspectives of developing and transitional countries. New York: Routledge.
Polanyi, M. (1962). The Republic of Science: Its Political and Economic Theory. Minerva: A Review of Science, Learning & Policy. I(I): 54-73.
Redden, E. (2009). The Liberal Arts, Abroad. Inside Higher Ed. https://www.insidehighered.com/print/news/2009/02/16/liberalarts [15.11.2016].
Redden, E. (2010). Laying a Liberal Arts Foundation, On Shaky Ground. Inside Higher Ed, 1 września. https://www.insidehighered.com/news/2010/09/01/laying-liberal-arts-foundation-shaky-ground [15.11.2016].
Redden, E. (2013). Liberal Arts Go Dutch. Inside Higher Ed. 8 lutego. https://www.insidehighered.com/news/2013/02/08/netherlands-growth-liberal-arts-colleges-hasinfluenced-higher-ed-sector-whole [15.11.2016].
Rothblatt, S. (2003). The Living Arts: Comparative and Historical Reflections on Liberal Education. Washington, D.C.: Association of American Colleges and Universities.
Sandel, M.J. (2012). What Money Can’t Buy: The Moral Limits of Markets. New York: Farrar, Straus and Giroux.
Seneka (Młodszy) (1998). Listy moralne do Lucyliusza. Tłum. W. Kornatowski. Warszawa: Alfa.
Snow, C.P. (1959). The Two Cultures and the Academic Revolution. New York: Cambridge Univeristy Press.
Sucharski, R. (2013). OBTA UW - wschodnie oblicze. W: K. Marciniak (red.). Antyk i My w Ośrodku Badań nad Tradycją Antyczną (63-82). Warszawa: Wydział „Artes Liberales” UW. http://al.uw.edu.pl/pliki/Antykimy.pdf.
Szadkowski, K. (2015). Uniwersytet jako dobro wspólne: podstawy krytycznych badań nad szkolnictwem wyzszym. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Tak, H., Oomen, B. (2012). De disciplines voorbij. De colleges van Hans Adriaansens. De disciplines voorbij. De colleges van Hans Adriaansens, Middelburg.
Task Force on Higher Education and Society (2000). Higher Education in Developing Countries: Peril and Promise. Washington, D.C.
Taylor, M.C. (2010). Crisis on Campus. A Bold Plan fo r Reforming Our Colleges and Universities. New York: Alfred A. Knopf.
Tight, M. (2003). Researching higher education. Maidenhead: Society for Research into Higher Education & Open University Press. http: //site.ebrary.com/id/10175240 [15.11. 2016].
Tubbs, N. (2015). Philosophy and modern liberal arts education: freedom is to learn. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Tymowski, A.W. (1998). New Trends In East European Higher Education, EES Noon Discussion on November 17, 1998. https://www.wilsoncenter.org/publication/170-newtrends- east-european-higher-education [22.11.2015].
University College Deans Network (2014). Statement on the Role, Characteristics, and Cooperation of Liberal Arts and Sciences Colleges in the Netherlands, University Colleges Deans of the Netherlands. https://www.universitycolleges.info [20.02.2015].
Warsaw University (2002). College o f the Individual Interdepartmental Studies in the Humanities (Collegium MISH). Warsaw.
Wende, M.C. van der (2011). The Emergence of Liberal Arts and Sciences Education in Europe: A Comparative Perspective. Higher Education Policy. 24: 233-253.
Wende, M.C. van der (2013). An Excellence Initiative in Liberal Arts and Science Education: The Case of Amsterdam University College. W: Q. Wang, Y. Cheng, N.C. Liu (red.).Building World-Class Universities. Different Approaches to a Common Goal (89-102). Shanghai: Sense Publishers.
Wilczek, P., Jędral, P. (2012). Wykształcenie ma wyzwalać. Z Piotrem Wilczkiem rozmawia Paweł Jędral. Rzeczy Wspólne, kwiecień: 100-110.
Wolfensberger, D.M.V.C. (2015). Talent Development in European Higher Education. Cham: Springer International Publishing. doi: 10.1007/978-3-319-12919-8.
Woodard, C. (2002). Once-Communist Countries Make Way for the Liberal Arts - Global - The Chronicle of Higher Education. Chronicle o f Higher Education, 26 kwietnia, A45-A46.
Wróblewski, A.K. (2010). Wizja uniwersystetu przyszłości. Nauka. 2: 11-17.
Wróblewski, A.K. (2015). MISMaP - koń trojański w systemie szkolnictwa wyższego w Polsce. W: S. Biliński (red.). Szkolnictwo wyższe w obliczu zmian. Debaty PAU (75-82). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.