Słowa kluczowe
doktorant
elity społeczne
kształcenie elitarne
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł prezentuje wnioski z badań dotyczących studiów doktoranckich w Polsce, będących częścią szerzej zakrojonego projektu badawczego na temat kreowania elit społecznych. Celem poznawczym przytaczanych badań był próba opisania i wyjaśnienia faktu społecznego, jakim jest kształcenie elitarne na poziomie wyższym. Z tego powodu należy naszkicować obraz ważneg i dotąd nieopisanego zjawiska na gruncie polskiej edukacji, czyli studiów doktoranckich w ich nowym kształcie. Nieobowiązująca już ustawa o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. w Dziale IV, w Rozdziale 4 precyzyjnie przedstawiała sposób funkcjonowania studiów doktoranckich, ze szczególnym uwzględnieniem praw i obowiązków doktoranta. Dzięki tym regulacjom przypominały one formalnie studia pierwszego i drugiego stopnia. Różnicowało je zaś coś, co można byłoby nazwać ich „misją”. Doktorant bowiem był potencjalnym kandydatem na pracownika naukowego, mającego być w przyszłości członkiem elity intelektualnej. Posiadał on predyspozycje (intelektualne, interpersonalne, społeczne, emocjonalne, a nawet fizyczne) umożliwiające pracę naukową, będące częścią jego kapitałów – społecznego, kulturowego czy finansowego. Od nich, według badaczy problemu stratyfikacji społecznej, zależał sukces życiowy i uniwersytecki, silnie związany z determinacją, motywacjami, ale też wsparciem osób trzecich (głównie promotora). Od 2011 r., a zatem wraz ze zmianą ustawodawstwa, forma kształcenia na poziomie studiów doktoranckich uległa zmianie. By jak najlepiej scharakteryzować fenomen studiów trzeciego stopnia, biorąc pod uwagę ich wartość i zadania, ale też praktykę uniwersytecką, i – być może – wskazać sposoby udoskonalenia tego modelu studiów, należy zasięgnąć opinii tych, którym analizowana forma kształcenia jest oferowana. Z tego powodu przedmiotem badań zostały identyfikacje i orientacje życiowe grupy 31 doktorantów z różnych polskich uniwersytetów, przedstawiane w wywiadach narracyjnych. Całość wniosków z badań zawiera oddana do druku monografia pt. Kształcenie elit społecznych? Studia doktoranckie w Polsce jako forma i potrzeba konstruowania zapoznanego mitu.
Bibliografia
Auriol, L., Misu, M., Freeman, R.A. (2013). Careers of Doctorate Holders: Analysis of Labour Market and Mobility Indicators. OECD. Science, Technology and Industry Working Papers. 4.
Bourdieu, P., Passeron, J.-C. (1990). Reprodukcja. Elementy teorii system nauczania. Tłum. E. Neyman. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Davenport, T.H. (2007). Zarządzanie pracownikami wiedzy. Tłum. M. Lany. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Dominicé, P. (2006). Uczyć się z życia. Biografia edukacyjna w edukacji dorosłych. Wstęp O. Czerniawska. Tłum. M. Kopytowska. Łódź: Wyd. Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej.
Eliade, M. (1997). Inicjacja, obrzędy, stowarzyszenia tajemne: narodziny mistyczne. Tłum. K. Kocjan. Kraków: Znak.
Fukuyama, F. (2009). Koniec historii. Tłum. T. Bieroń, M. Wichrowski. Kraków: Znak.
GUS (2016). Szkoły wyższe i ich finanse w 2015 roku. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Kola, A.M., Dudzikowa, M., Bochno, E., Grzybowski, P., Korzeniecka-Bondar, A., Wiśniewska-Kin, M. (2013). Młodzi badacze o swoim doświadczeniu związanym z doskonaleniem warsztatu naukowego i pisarskiego (panel dyskusyjny). Przegląd Badań Edukacyjnych. 1(16): 113-147.
Kola, A.M. Kształcenie elit społecznych? Studia doktoranckie w Polsce jako forma i potrzeba konstruowania zapoznanego mitu (oddany do druku).
Kwiek, M., Antonowicz, D. (2015). The Changing Paths in Academic Careers in European Universities: Minor Steps and Major Milestones. W: T. Fumasoli, G. Goastellec, B.M. Kehm (red.). Academic Work and Careers in Europe: Trends, Challenges, Perspectives (41-68). London: Springer International Publishing.
Mills Ch.W. (1961). Elita władzy. Warszawa: Książka i Wiedza.
NIK (2015). Kształcenie na studiach doktoranckich. Warszawa: Najwyższa Izba Kontroli.
Pareto, V. (1994). Uczucia i działania: fragmenty socjologiczne. Tłum. M. Dobrowolska, M. Rozpędowska, A. Zinserling. Wybór, wstęp i red. nauk. A. Kojder. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Putnam, R. (2008). Samotna gra w kręgle: upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych. Tłum. P. Sadura i S. Szymański. Przedmowa M. Ziółkowski. Warszawa: Wyd. Akademickie i Profesjonalne.
Rubacha, K. (2008). Metodologia badań nad edukacją. Warszawa: Wyd. Akademickie i Profesjonalne.
Schütze, F. (1997). Trajektorie cierpienia jako przedmiot badań socjologii interptetatywnej. Studia Socjologiczne. 1: 11-56.
Szkudlarek, T. (2012). Robotnicy wiedzy i edukacja akademicka. W: P. Żuk (red.). Wiedza, ideologia, władza: o społecznej funkcji uniwersytetu w społeczeństwie rynkowym (215-237). Warszawa: Scholar.
Żyromski, M. (2007). Teorie elit a systemy polityczne. Poznań: Wyd. Naukowe UAM.