Abstrakt
W artykule badam, jaki zespół przesłanek konstytuuje się w twórczości niemieckojęzycznej noblistki oraz w jaki sposób autorka sprowadza do wiersza zraniony świat. Interpretuję jej utwory związane z wątkiem uchodźczym. Czytam jej neurotyczną poezję także w obrębie współczesnego dyskursu nomadologicznego i postrzegam jako drogowskaz ku językowi solidarności. W twórczości noblistki z 1966 roku można dostrzec zapowiedź stylistyki współczesnych wierszy uchodźców (m.in. Breyten Breytenbach czy Ashur Etwebi), buduje się wspólnota artystyczna osób pozbawionych domu. Artykuł zamykam konkluzją związaną z wykorzystaniem poezji w edukacji na rzecz pokoju.
Bibliografia
Barańczak Stanisław, 2006, Wiersze zebrane, Kraków.
Bierezin Jacek, 1990, Tyle rzeczy, Paris.
Bower Kathrin M., 2000, Ethics and Remembrance in the Poetry of Nelly Sachs and Rose Ausländer, New York.
Buber Martin, 2005, Opowieści chasydów, Hertz P. (przeł.), Poznań-Warszawa.
Buryła Sławomir, 2016, Wokół Zagłady. Szkice o literaturze Holokaustu, Kraków.
Celan Paul, Sachs Nelly, 1994, Listy, Buras J.S. (wybór, przeł.), „Literatura na Świecie”, nr 6.
Celan Paul, 1998, Przemówienie z okazji przyjmowania Nagrody Literackiej Wolnego Hanzeatyckiego Miasta Bremy, Przybylak F. (przeł.), w: Utwory wybrane, Krynicki R. (red.), Kraków.
Dinesen Ruth, 1992, Nelly Sachs. Eine Biographie, aus dem Dänischen von Gabriele Gerecke, Frankfurt am Main.
Elior Rachel, 2009, Mistyczne źródła chasydyzmu, Tomal M. (przeł.), Austeria, Kraków-Budapeszt.
Evelein Johannes F., 2014, Literary Exiles from Nazi Germany: Exemplarity and the Search for Meaning, New York.
Fioretos Aris, 2010, Flucht und Verwandlung. Nelly Sachs, Schriftstellerin, Berlin/Stockholm, aus dem Schwedischen von Paul Berf, Berlin.
Frankel Alona, 2007, Dziewczynka, Kwiatkowski L. (przeł.), Warszawa.
Frenz Horst (ed.), 1969, Nobel Lectures, Literature 1901-1967, Amsterdam.
Garloff Katja, 2005, Words from Abroad: Trauma and Displacement in Postwar German Jewish Writers, Detroit.
Hoyer Jennifer M., 2014, „The Space of Words”. Exile and Diaspora in the Works of Nelly Sachs, New York.
Karpowicz Tymoteusz, 1999, Słoje zadrzewne, Wrocław.
Kersten Paul, 1970, Die Metaphorik in der Lyrik von Nelly Sachs. Mit einer Wortkonkordanz und einer Nelly Sachs-Bibliographie, Hamburg.
Korte Hermann, 2012, Gedichte der deutschen Lyrik. Band 6: Von 1945 bis heute, Stuttgart.
Learning the Way of Peace. A Teacher’s Guide to Peace Education, 2001, United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, New Delhi.
Lyrik nach Auschwitz. Adorno und die Dichter, 2012, hrsg. von Petra Kiedaisch, Stuttgart.
Martin Elaine, 2014, Nelly Sachs: The Poetics of Silence and the Limits of Representation, De Gruyter, Berlin.
Nancy Jean-Luc, 2004, Zakazana reprezentacja, Dziadek A. (przeł.), „Teksty Drugie”, nr 5.
Oz Amos, 2010, Jak uleczyć fanatyka?, Sękalska D. (przeł.), Warszawa.
Patterson David, Berger Alan L. (ed.), 2002, Encyclopedia of Holocaust Literature, ed. Westport and London.
Reardon Betty, Higher Education for Peace. Report, Conference in Tromso, 4-6 May 2000.
Ronne Marta, 2011, A Foreigner to Her Mother Tongue, w: The Invasion of Books in Peripheral Literary Fields: Transmitting, Broomans P., Jiresch E (ed.), Groningen.
Rose Jonathan, 2008, The Holocaust and the Books: Destruction and Perseveration, Massachusetts.
Roszak Joanna, 2016, Umeblujmy sobie pokój, „Uczyć lepiej”, nr 5.
Sachs Nelly, 1988, Fahrt ins Staublose, Frankfurt am Main.
Sachs Nelly, 2006, Glühende Rätsel. Ausgewählte Gedichte. Rozżarzone zagadki. Wiersze wybrane, Krynicki R. (wybór, przeł.), Kraków.
Sartorius Joachim, 2017, Zegar szronu, Krynicki R. (przeł.), Kraków.
Ubertowska Aleksandra, 2002, Aporie, skandale, wyrwy w tekście: etyka opowieści o Zagładzie, „Teksty Drugie”, nr 1/2 (73/74), s. 125-139.
Wójcik-Dudek Małgorzata, 2016, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice.