Abstrakt
The analysis presented in the paper consists in juxtaposition of the listing of the entries from the New Testament of Brześć Bible (1563) and the New Testament of the Bible of Jakub Wujek (1599), two sixteen-century translations of the Bible, distinguished by their great social influence, with the index of the entries of hitherto published volumes of the Dictionary of the Polish Language of the 16th Century, the wordbook which presents the condition of the vocabulary of the sixteen-century Polish. The two biblical translations provided 14 lexemes unrecorded as entries in the Dictionary.Firstly, there are morphological variants among them of the entries of the Dictionary – 4 lexemes, (e.g., huf); secondly, derivatives from the entries of the Dictionary – 3 lexemes (e.g., potaić się); thirdly, the lexemes being grammatical forms stemming from the entries in the Dictionary – 5 lexemes (e.g., gardzony), the meaning of some of them departs from the meaning of their basic grammatical form; fourthly, the lexemes which are not morphological variants of the entries of the Dictionary – 2 lexemes of foreign origin (e.g., afryk).
All of the mentioned lexemes are marginal with respect to typical lexical resources of the sixteenth-century Polish. Some of them, however, (e.g., pomorze), became popular in the seventeenth-century Polish, which attests to the transformations of the Polish lexis in that century.
Bibliografia
M. Białoskórska, Staropolskie semantyczne dublety słowotwórcze rzeczowników i ich kontynuacje w polszczyźnie XVI oraz XX wieku, w: Studia historycznojęzykowe, t. 1, red. M. Kucała, Z. Krążyńska, Kraków 1994.
Biblia Sacra Latina ex Biblia Sacra Vulgatae Editionis Sixti V. et Clementis VIII, London 1977.
Biblia Święta, to jest Księgi Starego i Nowego Przymierza z żydowskiego i greckiego języka na polski pilnie i wiernie przetłumaczone. Gdańsk 1632.
Biblia, to jest Księgi Starego i Nowego Testamentu, według łacińskiego przekładu starego, w Kościele powszechnym przyjętego, na polski język znowu z pilnością przełożone, z dokładaniem tekstu żydowskiego i greckiego i z wykładaniem katolickim trudniejszych miejsc do obrony wiary świętej powszechnej przeciw kacerztwom tych czasow należących [...]. Tłum Jakub Wujek. Kraków 1599.
Brester Bibel 1563, oprac. H. Rothe, F. Scholz, Padeborn–München–Wien–Zürich 2001.
Grecko-polski Nowy Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, przeł. R. Popowski, M. Wojciechowski, Warszawa 1995.
W. Kuraszkiewicz, J. Łukaszewicz, Ilość różnych wyrazów w zależności od długości tekstu, „Pamiętnik Literacki” XLII, 1951.
W. Kuraszkiewicz, Statystyczne badanie słownictwa polskich tekstów XVI wieku, w: Z polskich studiów slawistycznych. Prace językoznawcze i etnogenetyczne na IV Międzynarodowy Kongres Slawistów w Moskwie w 1958 roku, red. W. Taszycki, Warszawa 1958.
W. Kuraszkiewicz, Uwagi o statystyce w Słowniku, w: Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 1, red. M.R. Mayenowa, Wrocław–Warszawa 1966.
I. Kwilecka, Die Brester Bibel. Kulturgeschichtliche und sprachliche Fragen der Überzetzung, w: Brester Bibel 1563,t. 2: Księgi Nowego Testamentu. Kommentare, oprac. H. Rothe, F. Scholz, Padeborn–München–Wien–Zürich 2001.
T. Lisowski, Rzeczownikowe hapaks legomena swoiste „Nowego Testamentu” „Biblii gdańskiej” (1632) – tradycja i nowoczesność. Ujęcie statystyczne, w: Tradycja a nowoczesność. Materiały z konferencji 14-16 maja 2007 r., red. E. Woźniak, Łódź 2007.
T. Lisowski,Dwa protestanckie przekłady „Nowego Testamentu” z 1606 i 1632 roku, autorstwa ks. Daniela Mikołajewskiego, wobec „Biblii brzeskiej” i „Biblii” Jakuba Wujka. Wybrane parametry kwantytatywne charakteryzujące leksykę, w: Język doświadczenia religijnego, t. 2, red. G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska, Szczecin 2009.
M.R. Mayenowa, Charakterystyka „Słownika”, w: Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 1, red. M.R. Mayenowa, Wrocław–Warszawa 1966.
E. Nida, Zasady przekładu na przykładzie tłumaczenia Biblii, „Pamiętnik Literacki” LXXII, 1981.
Nowy Testament Pana naszego Jezusa Chrystusa z greckiego na polski język z pilnością przełożony. A teraz znowu przejźrzany i z dozwoleniem Starszych wydany. Gdańsk 1606.
F. Pepłowski, O zasobie leksykalnym „Słownika polszczyzny XVI wieku”, w: W służbie nauce i szkole. Księga pamiątkowa poświęcona Profesorowi Doktorowi Zenonowi Klemensiewiczowi, red. M. Szymczak, Warszawa 1970.
A. Pihan, Leksykalne wpływy wschodniosłowiańskie w języku „Dziesięciorocznej powieści” Andrzeja Rymszy (1585 r.), „Studia Polonistyczne”VI, 1979.
R. Popowski, Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wydanie z pełną lokalizacją greckich haseł, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych, Warszawa 1995.
W.R. Rzepka, Przedmowa, w: Słownik języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku. Zeszyt próbny, oprac. zespół Pracowni Historii Języka Polskiego XVII/XVIII w. pod kierunkiem K. Siekierskiej, Kraków 1996.
M. Sipayłło, W sprawie genezy Biblii gdańskiej, „Reformacja w Polsce” 6, 1934.
Słownik języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku, red. K. Siekierska, W. Gruszczyński. Wersja internetowa dostępna pod adresem http://xvii-wiek.ijp-pan.krakow.pl/pan_klient/index.php.
Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 1-32, red. M.R. Mayenowa, Wrocław–Warszawa 1966—2004.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).