Słowa kluczowe
granica
interpretacja
różnica
inwencja
nierozstrzygalność
Jak cytować
Abstrakt
The author of this article attempts to redefine the category of transgression. By preparing a preliminary typology of the existing uses of this concept, he puts forward the hypothesis that, on the one hand, transgression can be identified with (is synonymous with) going beyond the limit of something, and on the other hand, it can be equated with the constant conflict between its empirical and linguistic dimensions as well as its thematization and formalization. The author proposes to define transgression as the act of setting/removing a certain limit. This definition overcomes the above-mentioned difficulties because it not only has an ambiguous aspect (undecidability), i.e. both a positive (construction) and a negative (destruction) dimension, but it also pushes the issues related to transgression into the domain of negotiations, i.e. interactions with the reader (reception, tradition and criticism), from which it derives its inventive potential.Bibliografia
M. Janion. Transe – traumy – transgresje. 1. Niedobre dziecię, rozmawia Kazimiera Szczuka, Warszawa 2012, s. 145–146.
Galernicy wrażliwości, wybór, oprac. i red. M. Janion, S. Rosiek, Gdańsk 1981
Odmieńcy, wybór, oprac. i red. M. Janion, Z. Majchrowski, Gdańsk 1982
Osoby, wybór, oprac. i red. M. Janion, S. Rosiek, Gdańsk 1984
Maski, wybór, oprac. i red. M. Janion, S. Rosiek, t. 1–2, Gdańsk 1986
Dzieci, wybór, oprac. i red. M. Janion, S. Chwin, t. 1–2, Gdańsk 1988.
R. Kolarzowa, Przekroczyć estetykę. Tragiczność jako kategoria transgresyjna w poezji muzyce początku XX wieku, Kraków 2000, s. 89.
Skandal w kulturze europejskiej i amerykańskiej, red. B. Płonka-Syroka, M. Dąbrowska, J. Nadolna, M. Skibińska, Warszawa 2013 oraz: Skandal w tekstach kultury, red. M. Ursel, M. Dąbrowska, J. Nadolna, M. Skibińska, Warszawa 2013.
A. Skrendo, Tadeusz Różewicz i granice literatury. Poetyka i etyka transgresji, Kraków 2002, s. 15.
R. Nycz, Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura, Warszawa 2012, s. 135,
J. Kozielecki, Koncepcja transgresyjna człowieka: analiza psychologiczna, Warszawa 1987
J. Kozielecki, Psychotransgresjonizm. Nowy kierunek w psychologii, Warszawa 2001
J. Kozielecki,Transgresja i kultura, Warszawa 2002
P. Możdżyński, Inicjacje i transgresje. Antystrukturalność sztuki XX i XXI wieku w oczach socjologa, Warszawa 2011.
A. Pawliszyn, Transgresywne aspekty dzieła sztuki, „Estetyka i Krytyka” 2008, nr 2 / 2009, nr 1, s. 120–131.
A. Dziuban, Doświadczenie religijne jako doświadczenie transgresyjne, „Nomos” 2008, nr 61/62, s. 49–60.
S. Sztajer, Dyskurs religijny jako forma transgresji językowej, „Zeszyty Filozoficzne” 2003, z. 10/11, s. 179–189.
M. Tański, Asceza jako jedno z działań transgresyjnych w świetle myśli chrześcijańskiej, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Philosophica” 2006, nr 3, s. 118–133.
M. Tański, O racjonalności i irracjonalności myślenia transgresyjnego, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 2008, z. 3/4, s. 451–458.
M. Tański, Transgresje psychopatologiczne: refleksja aksjologiczna, „Estetyka i Krytyka” 2004, nr 2 / 2005, nr 1, s. 188–198.
G. Ernst, Śmierć jako temat opowiadania: „Dianus” Georges’a Bataille’a, przeł. M.L. Kalinowski, [w:] Wymiary śmierci, wybór i słowo wstępne S. Rosiek,Gdańsk 2002, s. 227–242
G. Bataille, Teoria religii, przeł. K. Matuszewski, Warszawa 1996, s. 38.
P. Rams w tekście: Transgresja jako metafora. Przypiski do myśli Richarda Rorty’ego, [w:] Pęknięcia, granice, przemiany. Tożsamościowe transgresje w literaturze XX i XXI wieku, pod red. J. Wróbla, Kraków 2013, s. 1915.
P. Pieniążek, Suwerenność a nowoczesność. Z dziejów poststrukturalistycznej recepcji myśli Nietzschego, Łódź 2006, s. 22.
J. Durançon, Transgresja u Bataille’a, [w:] Transgresje 3. Osoby, wybór, oprac., red. M. Janion, S. Rosiek, Gdańsk 1984, s. 321.
A. Arnaud, G. Excoffon-Lafarge, Transgresja i doświadczenie granic, [w:] Transgresje 3. Osoby…, s. 324.
S. Sawicki, O poezji, czyli o przekraczaniu granic, „Ethos” 1997, nr 4, s. 86.
G. Bataille, Część przeklęta oraz Ekonomia na miarę wszechświata. Granica użytecznego, przeł. K. Jarosz, Warszawa 2002, s. 20.
J. Sławiński, Wokół teorii języka poetyckiego, [w:] tegoż, Dzieło, język, tradycja, Warszawa 1974, s. 84, 87.
M. Foucault, Przedmowa do transgresji, [w:] tegoż, Powiedziane, napisane. Szaleństwoi literatura, wybrał i oprac. T. Komendant, przekład zbiorowy, posłowie M.P. Markowski, Warszawa 1999, s. 52.
J. Derrida, Ousia i gramme. Przypis do przypisu z „Sein und Zeit”, przeł. A. Dziadek, przekład poprawił J. Margański, [w:] tegoż, Marginesy filozofii, przeł. A. Dziadek, J. Margański, P. Pieniążek, Warszawa 2002, s. 67–75.
A. Ubertowska, Różewicz transgresywny, „Teksty Drugie” 2003, nr 2/3, s. 155.
Cz. Miłosz, Wiersze wszystkie, Kraków 2011, s. 611.
G. Deleuze, Negocjacje: 1972–1990, przeł. M. Herer, Wrocław 2007, s. 56.
J. Derrida, Od ekonomii ograniczonej do ekonomii ogólnej. Heglizm bez reszty, [w:] tegoż, Pismo i różnica, przeł. K. Kłosiński, Warszawa 2004, s. 450
G. Deleuze, Logika sensu, przeł. G. Wilczyński, przekład przejrzał M. Herer, Warszawa 2011, s. 15, 46.
R. Barthes, From Work to Text, s. 75–76.
W. Kalaga, Granice tekstu – mgławice tekstu, „Teksty Drugie” 1998, nr 4, s. 22.
R. Barthes, Przyjemność tekstu, przeł. A. Lewańska, Warszawa 1997.
M. Blanchot, Literatura i prawo do śmierci, [w:] tegoż, Wokół Kafki, przeł. K. Kocjan, Warszawa 1996, s. 8.
F. La Rochefoucauld, Maksymy i rozważania moralne, przeł., wstępem i objaśnieniami opatrzył T. Żeleński (Boy), Warszawa 1977, s. 62.
M. Kostyszak, Tolerancja tolerancji nierówna – odcienie znaczenia w filozofii Spinozy, Heideggera i Derridy, [w:] Literatura – kultura – tolerancja, red. G. Gazda, I. Hübner, J. Płuciennik, Kraków 2008, s. 243.
M. Bielecki, Kłopoty z innością, Kraków 2012, s. 9.
J. Derrida, Przemoc i metafizyka. Szkic na temat myśli Emmanuela Lévinasa, [w:] tegoż, Pismo i różnica..., s. 133–266.
J. Derrida, Teoria krytyczna i prawo rozumu, przeł. A. Przybysławski, Kraków 2001, s. 44–47.
V. Descombes, To samo i inne. Czterdzieści pięć lat filozofii francuskiej (1933–1978), przeł. B. Banasiak, K. Matuszewski, Warszawa 1997, s. 19.
M. Foucault, Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura, wybór i oprac. T. Komendant, przekład zbiorowy, posł. M.P. Markowski, Warszawa 1999, s. 25.
B. Banasiak, Filozofia „końca filozofii”. Dekonstrukcja Jacques’a Derridy, Warszawa 1995, s. 169.
B. Banasiak, Bez różnicy, [w:] G. Deleuze, Różnica i powtórzenie, przeł. B. Banasiak i K. Matuszewski, Warszawa 1997, s. 7.
M. Kowalska, Dialektyka poza dialektyką. Od Bataille’a do Derridy, Warszawa 2000, s. 328–330.
M. Foucault, Przedmowa, [w:] tegoż, Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych, przeł. T. Komendant, Gdańsk 2006, s. 5–13.
E. Kuźma, Dekonstruowanie i rekonstruowanie granicy. Jacques Derrida: La dissémination, Niklas Luhmann: Die Kunst der Gesellschaft, [w:] Granica w literaturze. Tekst – świat – egzystencja, pod red. S. Zabierowskiego, L. Zwierzyńskiego, Katowice 2004, s. 169.
G.W.F. Hegel, Fenomenologia ducha, przeł. A. Landman, Warszawa 2010, t. 1, s. 44–45
M. Kwietniewska, Rzecz w ujęciu Hegla, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica” 2007, nr 19/20, s. 222
J. Derrida, Tympanum, przeł. J. Margański, [w:] tegoż, Marginesy filozofii…, s. 5–27.
J. Derrida, Pozycje. Rozmowy z Henri Ronsem, Julią Kristevą, Jean-Louis Houdebinem i Guy Scarpettą, przeł. A. Dziadek, Katowice 2007, s. 15.
M. Jay, Granice doświadczenia granicznego: Bataille i Foucault, przeł. M. Kwiek, [w:] „Nie pytajcie mnie, kim jestem…” Michel Foucault dzisiaj, pod red. M. Kwieka, Poznań 1998, s.
J. Derrida, Psyché. Odkrywanie innego, przeł. M.P. Markowski, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, wybrał, oprac. i przedmową opatrzył R. Nycz, Kraków 1997, s. 83–84,
J. Derrida, Od ekonomii ograniczonej do ekonomii ogólnej. Heglizm bez reszty, [w:] tegoż, Pismo i różnica, przeł. K. Kłosiński, Warszawa 2004, s. 472.
G. Bataille, Doświadczenie wewnętrzne, przeł. O. Hedemann, Warszawa 1998
M. Herer, Na granicy wytrzymałości (szkic o transgresjach), „Principia” 1999, nr 24/25, s. 91
T. Komendant, Władze dyskursu. Michel Foucault w poszukiwaniu samego siebie, Warszawa 1995, s. 95.
J. Sławiński, Koncepcja języka poetyckiego Awangardy Krakowskiej, Kraków 1998, s. 5–43.
R. Nycz, Kulturowa natura, słaby profesjonalizm. Kilka uwag o przedmiocie poznania literackiego i statusie dyskursu literaturoznawczego, [w:] Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M.P. Markowski, R. Nycz, Kraków 2012, s. 35.
S. Fish: Interpretacja, retoryka, polityka, Kraków 2002, s. 17.
T. Różewicz, Poezja 4, Wrocław 2006, s. 76.
G. Bataille, Erotyzm, przeł. M. Ochab, Gdańsk 1999, s. 42.
M. Kruszelnicki, Derridy krytyka Bataille’a w „Od ekonomii ograniczonej do ekonomii ogólnej”, [w:] tegoż, Drogi francuskiej heterologii, Wrocław 2008, s. 290.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).