Abstrakt
Bolesław Leśmian’s poem Pszczoły from the volume Napój cienisty (1936), as well as other texts by the poet containing a vision of bees and his autobiographical elegies, are read in this article as literary anamnesis that show the recovery of memory about what is source for existence and for individual identity. The interpretation of the riddle encrypted in the poem (“the charade of flash”, “the buzzing puzzle of flight”) is conducted from the perspective of Gnostic though, Platonism and alchemy, in particular – due to the imagery and symbolism of the poem – the hermetic illuminations and emblems are referred to. In conclusion, it was pointed out that Leśmian’s poetry, as an integrative and polysensory anamnesis, awakens the reader’s memory.
Bibliografia
Aberdeen Bestiary, ed. M. Arnott [i in.], Aberdeen 1996, https://www.abdn.ac.uk/bestiary/ (dostęp 17.09.2004).
Akçay K.N., Porphyry’s „On the Cave of the Nymphs” in its Intellectual Context, Leiden 2019. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004408272
Balcerzan E., Pełno rozwiśleń i udniestrzeń, [w:] idem, Oprócz głosu. Szkice krytyczno-literackie, Warszawa 1971.
Bellew F., The Art of Amusing: Being a Collection of Graceful Arts, Merry Games, Odd Tricks, Curious Puzzles, and New Charades, Bristol 2008.
Boniecki E., Archaiczny świat Bolesława Leśmiana. Studium historycznoliterackie, Warszawa 2008.
Borek B., „Pszczoły” Leopolda Staffa i Bolesława Leśmiana. Paralele i dysonanse, „Śląskie Studia Polonistyczne” 2020, t. 15, nr 1, DOI: https://doi.org/10.31261/SSP.2020.15.01
Burek A., O odpominaniu prawdy u Platona, „Przegląd Filozoficzny” 2004, nr 1.
Călian F.G., Spiritual Alchemy and the Function of Image: Coincidentia Oppositorum in Michael Maier’s „Atalanta Fugiens”, Budapest 2009.
Campbell D.R., Plato’s Theory of Reincarnation: Eschatology and Natural Philosophy, „The Review of Metaphysics” 2022, vol. 75, issue 4. DOI: https://doi.org/10.1353/rvm.2022.0021
Cegielski T., Oświecenie Różokrzyżowców. Z genezy Oświecenia i wolnomularstwa spekulatywnego, cz. 2, „Ars Regia” 1994, nr 3/1(6).
Chaitow S., Atalanta Unveiled: Alchemical Initiation in the Emblems of the „Atalanta Fugiens”, London 2020.
Clark W.B., A Medieval Book of Beasts: The Second-family Bestiary: Commentary, Art,Text and Translation, Martlesham 2006.
Czabanowska-Wróbel A., Baśń w literaturze Młodej Polski, Kraków 1996.
Czabanowska-Wróbel A., „Byłem dzieckiem…” Elegie dzieciństwa Bolesława Leśmiana, „Teksty Drugie” 2003, nr 2/3.
Czaplejewicz E., Adresat w poezji Leśmiana, Wrocław 1973.
Derrida J., Farmakon, przeł. K. Matuszewski, [w:] idem, Pismo filozofii, wybór i przedm. B. Banasiak, Kraków 1993.
Dobrzyńska T., Tajemnicza obecność pszczół. (Wiersz Bolesława Leśmiana o pszczołach w kontekście archetypowych znaczeń symbolicznych tego motywu), [w:] О семиотикеязыка и ее исследователе: Памяти Маргариты Ивановны Лекомцевой, pед. Н. Злыднева i in., Тарту 2019, https://www.ruthenia.ru/lecomceva/dobrzynska. pdf (dostęp: 14.08.2024).
Faivre A., Theosophy, Imagination, Tradition: Studies in Western Esotericism, transl. Ch. Rhone, New York 2000.
Filipek A., Wokół „Legend tęsknoty” Bolesława Leśmiana, „Colloquia Litteraria” 2023, nr 34. DOI: https://doi.org/10.21697/cl.2023.34.1.9
Furnace and Fugue: A Digital Edition of Michael Maier’s „Atalanta fugiens” (1618) with Scholarly Commentary, eds T. Nummedal, D. Bilak, „Studies on Early Modern German History”, ed. H.C.E. Midelfort, Charlottesville 2020,
Głowiński M., Prace wybrane, red. R. Nycz, t. 4: Zaświat przedstawiony. Szkice o poezji Bolesława Leśmiana, Kraków 1998.
Histories of the Hidden God: Concealment and Revelation in Western Gnostic, Esoteric, and Mystical Traditions, eds A.D. DeConick, G. Adamson, New York 2014.
Holmyard E.J., Alchemy, New York 2012.
Jonas H., Religia gnozy, przeł. M. Klimowicz, Kraków 1994.
Jung C.G., współpr. M.-L. von Franz, Mysterium coniunctionis. Studia o dzieleniu i łączeniu przeciwieństw w alchemii, przeł. R. Reszke, Warszawa 2002.
Jung C.G., Psychologia a alchemia, przeł. R. Reszke, Warszawa 2009.
Karwowska M., Prapamięć uśpiona. Świat wyobrażeń Bolesława Leśmiana, Warszawa 2008.
Klossowski de Rola S., The Golden Game: Alchemical Engravings of the Seventeenth Century, New York 1988.
Lembert A., The Heritage of Hermes: Alchemy in Contemporary British Literature, Berlin 2004.
Leonard A., Introduction, [w:] Arabesque without End: Across Music and the Arts, from Faust to Shahrazad, ed. A. Leonard, New York 2022. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003015949
Leśmian B., Dzieła wszystkie: Baśnie i inne utwory prozą, zebrał i oprac. J. Trznadel, Warszawa 2012.
Leśmian B., Dzieła wszystkie: Poezje zebrane, oprac. J. Trznadel, Warszawa 2010.
Leśmian B., Dzieła wszystkie: Szkice literackie, zebrał i oprac. J. Trznadel, Warszawa 2011.
Leśmian B., Dzieła wszystkie: Utwory dramatyczne. Listy, zebrał i oprac. J. Trznadel, Warszawa 2012.
Liebert R.S., Apian Imagery and the Critique of Poetic Sweetness in Plato’s „Republic”, „Transactions of the American Philological Association” 2010, vol. 140, no. 1. DOI: https://doi.org/10.1353/apa.0.0042
Long H.S., Plato’s Doctrine of Metempsychosis and Its Source, „The Classical Weekly” 1948, vol. 41, no. 10. DOI: https://doi.org/10.2307/4342414
Loveridge J., Praise Bee!: Allegory and Interpretation in the „Aberdeen Bestiary”, „Rhetoric Society Quarterly” 2019, vol. 49, issue 4. DOI: https://doi.org/10.1080/02773945.2019.1648852
Luton F., Bees, Honey and the Hive: Circumambulating the Centre: A Jungian Exploration of the Symbolism and Psychology, Toronto 2011.
Lux in Tenebris: The Visual and the Symbolic in Western Esotericism, ed. P.J. Forshaw, Leiden 2017.
Łapiński Z., Metafizyka Leśmiana, [w:] Studia o Leśmianie, red. M. Głowiński, J. Sławiński, Warszawa 1971.
Martin P., Les emblèmes nouveaux d’Andreas Friedrich, Rennes 2013.
McLean A., A Source for Robert Fludd’s Sevenfold Rose, „The Hermetic Journal” 1991, vol. 45.
Melberg A., „Mimesis” Platona, [w:] idem, Teorie mimesis. Repetycja, przeł. J. Balbierz, Kraków 2002.
Millhollen D., Plato’s Theory of Anamnesis: Two Interpretations, Saarbrucken 2011.
Musaeum Hermeticum Reformatum et Amplificatum (wyd. 1678), https://digital.sciencehistory.org/works/5t34sk63f (dostęp: 30.08.2024).
Nalewajk Ż., Leśmian międzynarodowy – relacje kontekstowe. Studia komparatystyczne, Kraków 2015.
Nawrocki M., Wariacje istnieniowe. O ontologii poetyckiej Bolesława Leśmiana, Tarnów 2009.
Nicolas M., Une Alchimie ambigüe, le renouveau de l’or dans l’art contemporain: entre tradition et modernité, [Thesis, Dissertation], Bordeaux 2015.
Nummedal T., Bilak D., Interplay: New Scholarship on „Atalanta Fugiens”, https://furnaceandfugue.org/essays/introduction/ (dostęp: 5.09.2024).
Oleszczyk K., Szarada, Konstancin 2006.
Owczarski W., „Elegie autobiograficzne”, [w:] idem, Miejsca wspólne, miejsca własne. O wyobraźni Leśmiana, Schulza i Kantora, Gdańsk 2006.
Palumbo L., Bee Imagery in Plato’s Dialogues, [w:] Arete in Plato and Aristotle: Selected Essays from the 6th Interdisciplinary Symposium on the Hellenic Heritage of Sicily and Southern Italy, eds R.M. Brown, J.R. Elliott, Sioux City 2022. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv2w8kbjt.6
Papierkowski S.K., Słowotwórcze neologizmy Leśmiana, „Pamiętnik Literacki” 1962, z. 1.
Petzold A., The use of colour in Romanesque manuscript illumination, [w:] Colour and Light in Ancient and Medieval Art, eds Ch.N. Duckworth, A.E. Sassin, New York 2018. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315167435-8
Plaisance Ch.A., Turris Philosophorum: On the Alchemical Iconography of the Tower, [w:] Alchemical Traditions from Antiquity to the Avant-Garde, ed. A. Cheak, Melbourne 2013.
Platon, Dialogi, t. 1–2, przeł., wstępy i objaśnienia W. Witwicki, Kęty 2005.
Platon, Państwo, przeł., wstęp i komentarze W. Witwicki, Kęty 2020.
Porfiriusz z Tyru, Grota nimf, przeł., wstęp i komentarz P. Ashwin-Siejkowski, Kraków 2006.
Prinke R.T., Zwodniczy ogród błędów. Piśmiennictwo alchemiczne do końca XVIII wieku, Warszawa 2014.
Prokop J., Niepochwycień. (Motyw regresu w poezji Leśmiana), [w:] Studia o Leśmianie, red. M. Głowiński, J. Sławiński, Warszawa 1971.
Quispel G., Gnoza, przeł. B. Kita, wprowadzenie i wybór tekstów gnostyckich W. Myszor, Warszawa 1988.
Rijo S., The Mystic Art of Alchemy: Understanding the Symbolism and Practice of Spiritual Transformation, Columbia 2023.
Romanescu L.S.C., The „Ashmole Bestiary”: Symbols and Colors on Fantastic Zoomorphe Representations, „Revista Română de Studii Eurasiatice” 2022, vol. 18, nr 1/2.
Rudolph K., Gnoza, przeł. G. Sowinski, wyd. 2. popr., Kraków 2003.
Rymkiewicz J.M., Leśmian. Encyklopedia, Warszawa 2001.
Rzeczycka M., Wtajemniczenie. Ezoteryczna proza rosyjska końca XIX – początku XX wieku, Gdańsk 2010.
Saunders A., The Seventeenth-century French Emblem: A Study in Diversity, Genève 2000.
Scarry E., Bee Stung: Plato’s Love of the Poets, [w:] Mythogenesis, Interdiscursivity, Ritual: Studies Presented to Demetrios Yatromanolakis, eds B. Fehr, R. Panagiotis, Leiden 2024. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004679740_007
Schaeffer E.R., Image and Meaning in the Floral Borders of the „Hours of Catherine of Clèves”, Illnois 1987.
Schenkel E., Die Elixiere der Schrift: Alchemie und Literatur, Eggingen 2003.
Schuon F., Gnosis: Divine Wisdom: A New Translation with Selected Letters, transl. M. Perry [i in.], Bloomington 2006.
Sidoruk E., Charakter i miejsce groteski w poezji Leśmiana, [w:] Twórczość Bolesława Leśmiana. Studia i szkice, red. T. Cieślak, B. Stelmaszczyk, Kraków 2000.
Sobieska A., Twórczość Leśmiana w kręgu filozoficznej myśli symbolizmu rosyjskiego, Kraków 2005.
Stala M., Jam jest miejsce spotkania. Duch, dusza i ciało w poetyckiej antropologii Bolesława Leśmiana, [w:] idem, Trzy nieskończoności. O poezji Adama Mickiewicza, Bolesława Leśmiana i Czesława Miłosza, Kraków 2001.
Sykley J.-A., The Twilight Symbols: Motifs – Meanings – Messages, Winchester–Washington 2012.
Szarkowska E., Od synestezji do syntezy. O baśniach Bolesława Leśmiana, [w:] W kręgu Młodej Polski. Studia i szkice, red. J. Sztachelska, Białystok 1998.
Szczukowski D., Niepoprawny istnieniowiec. Bolesław Leśmian i doświadczenie literatury, Gdańsk 2019.
Szulakowska U., Alchemy in Contemporary Art, New York 2011.
The Silent Language: The Symbols of Hermetic Philosophy, ed. A. McLean, Amsterdam 1994.
Trznadel J., Twórczość Leśmiana. (Próba przekroju), Warszawa 1964.
Tylak A., Etyczny wymiar metempsychozy w dialogach Platona, „Collectanea Philologica” 2011, nr 14. DOI: https://doi.org/10.18778/1733-0319.14.03
Wojda D., „Dotyk szyby – ustami…” O jednym wierszu Bolesława Leśmiana, [w:] Poezja polska ostatnich dwustu lat. Odczytania i przekroje. Dla Profesora Mariana Stali na jubileusz, red. A. Czabanowska-Wróbel, U.M. Pilch, Kraków 2022.
Wolicka E., Platońskie rozłogi pamięci, „Znak” 2009, nr 647.
Wójcik T., Apis mellifera (Rilke, Leśmian, Valéry, Miłosz), „Tekstualia” 2018, nr 1. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323538899.pp.96-102
Zawadzki A., „Ślad hojny”. O „Śniegu” Leśmiana, [w:] idem, Literatura a myśl słaba, Kraków 2009.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Dorota Wojda
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).