Abstrakt
The subject under discussion in this article is string quartets by three Polish composers from the same generation: Krzysztof Penderecki (1933–2020), Zbigniew Bujarski (1933–2018) and Marek Stachowski (1936–2004). The author defines the fundamental topoi of the quartet genre: conversationality, the “speech” style and the “singing” style, and then finds their manifestations both in works from the 1960s and 1970s, which lay within the circle of sonorism, and in later works composed using more traditional means. Among other historical conventions, the pastoral style, which gained original updates through the sonorist technique, was taken into account, as well as topics characteristic of the composers’ individual styles. A special feature of Bujarski’s music are the voices of birds, appearing both in works with religious themes (Quartet for Advent), as well as compositions in which the composer engages in reflections of an existential nature (Quartet for a House-Warming, Quartet for Autumn). Marek Stachowski’s quartet technique is distinguished by the use of fugato to achieve the effect of “unravelling” the music, highlighting the expression of movement. This composer’s Musica festeggiante offers an example of introducing an extended fugue into the form of the piece. The article concludes with an attempt to interpret the meanings carried by music featuring folk intonations. In Bujarski’s works, this is part of his strategy of punctuating quartets with non-musical titles, while in Penderecki’s late works the period of childhood is introduced – in a similar way to quotation – giving Quartet No. 3 “Leaves From an Unwritten Diary” and String Quartet No. 4 an autobiographical touch.
Bibliografia
Agawu Kofi, Music as Discourse. Semiotic Adventures in Romantic Music, Oxford University Press, Oxford–New York 2009. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195370249.001.0001
Bujarski Zbigniew, Kwartet na Adwent, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1992.
Bujarski Zbigniew, Kwartet na Adwent, w: Książka programowa XXVIII Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, Warszawa 1985, s. 32.
Bujarski Zbigniew, Kwartet na jesień, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2002.
Bujarski Zbigniew, Kwartet na jesień, w: Książka programowa 15. Dni Muzyki Kompozytorów Krakowskich, Kraków 8–15 czerwca 2003, s. 57.
Bujarski Zbigniew, Kwartet na otwarcie domu, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1985.
Bujarski Zbigniew, Kwartet na Wielkanoc, w: Książka programowa 9. Dni Muzyki Kompozytorów Krakowskich, Kraków 18–27 maja 1997, s. 134.
Bujarski Zbigniew, Orniphania, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2005.
Day-O’Connell Sarah, The Singing Style, w: The Oxford Handbook of Topic Theory, ed. Danuta Mirka, Oxford University Press, New York 2014, s. 238–258. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199841578.013.0010
Draus Agnieszka, Brzmienie i sens. Studia nad twórczością Marka Stachowskiego, Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 2016.
Gwizdalanka Danuta, Brzmienie kwartetów smyczkowych Ludwika van Beethovena, Wydawnictwo Nakom, Poznań 1991.
Hatten Robert, Musical Meaning in Beethoven. Markedness, Correlation, and Interpretation, Indiana University Press, Bloomington–Indianapolis 1994.
Kania Jadwiga, Kartki z nienapisanego dziennika… (1), https://penderecki-center.pl/hommage#55927 (dostęp: 30.05.2023).
Kowalska-Zając Ewa, XX-wieczny kwartet smyczkowy w twórczości kompozytorów polskich – przemiany, nurty, idee, Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi, Łódź 2005.
Lissa Zofia, O cytacie w muzyce, w: eadem, Szkice z estetyki muzycznej, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1965, s. 269–315.
Malecka Teresa, Zbigniew Bujarski. Twórczość i osobowość, Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 2006.
Messiaen Olivier, Technika mojego języka muzycznego, tłum. Józef Świder, „Res Facta” 1973, t. 7, s. 135–242.
Messiaen’s Language of Mystical Love, ed. Siglind Bruhn, Routledge, New York–London 2012.
Parker Mara, The String Quartet, 1750-1797. Four Types of Musical Conversation, Routledge, London–New York 2016. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315085166
Pawłowska Małgorzata, Muzyczne narracje o kochankach z Werony. Wprowadzenie do narratologii muzycznej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2016. DOI: https://doi.org/10.12775/978-83-231-5707-6
Penderecki Krzysztof, III Kwartet smyczkowy „Kartki z nienapisanego dziennika”, Schott Music, Mainz 2011.
Penderecki Krzysztof, IV Kwartet smyczkowy, Schott Music, Mainz 2016.
Penderecki Krzysztof, Quartetto per archi No. 2, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1971.
Stachowski Marek, II Kwartet smyczkowy, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1975.
Stachowski Marek, III Kwartet smyczkowy, rękopis.
Stachowski Marek, IV Kwartet smyczkowy „Quando resta l’estate”, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2002.
Stachowski Marek, Musica festeggiante, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1998.
Stachowski Marek, Musica per quartetto d’archi, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1974.
Świstak Aleksandra, Zbigniew Bujarski. Katalog tematyczny utworów, Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 2005.
Tomaszewski Mieczysław, W zadziwieniu i zadumie nad „pokoleniem 33”, „Teoria Muzyki. Studia, Interpretacje, Dokumentacje” 2013, t. 3, s. 9-31.
Walaciński Adam, Kwartety smyczkowe z „Divertimentem” i „Sinfoniettą” w tle, w: Marek Stachowski i jego muzyka, red. Leszek Polony, Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 2007.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Ewa Wójtowicz

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.