Słowa kluczowe
obrona żywności
bezpieczeństwo żywności
prawo stanowione i prywatne
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 487
Liczba pobrań: 357
Abstrakt
Ze względu na rolę żywności w życiu człowieka i dla gospodarek całego świata, zarówno żywność, jak i cały łańcuch żywnościowy są bardzo podatnym celem ataku terrorystycznego. Terroryzm żywnościowy nie jest zjawiskiem nowym, a bieżące doświadczenia potwierdzają, że jest nadal bardzo groźny. Celem artykułu jest uzyskanie odpowiedzi na dwa pytania badawcze: (1) Czy i w jakim zakresie prawo stanowione wyznacza ramy ochrony żywności przed celowym zanieczyszczeniem? (2) Jaką rolę w zakresie obrony żywności przed terroryzmem pełni prywatne prawo żywnościowe? W wyniku przeprowadzanych analiz prawa, w tym prawa żywnościowego i prywatnego prawa żywnościowego, potwierdzono, że w prawie krajowym oraz europejskim prawie żywnościowym nie ma odniesienia do terroryzmu żywnościowego oraz obrony żywności. Jedyne regulacje, które istnieją, dotyczą ochrony tzw. infrastruktury krytycznej, w tym zapewniającej dostawy żywności i wody. Najbardziej w tym względzie rozwiniętym prawem na świecie jest amerykańskie prawo żywnościowe, w tym tzw. ustawa modernizacyjna, nakładająca obowiązek wdrożenia przez organizacje systemu analizy zagrożeń i opartych na ryzyku środków zapobiegawczych wobec żywności (Hazard Analysis and Risk-Based Preventive Controls, HARPC). Bardzo ważną rolę w temacie obrony przed terroryzmem żywnościowym odgrywa prywatne prawo żywnościowe, a także dobrowolne pod względem ich wdrożenia narzędzia oceny ryzyka (np. system TACCP), wypracowywane przez różne agendy i stowarzyszenia branżowe.
Bibliografia
Ackerman, G., Peterson, H. (2020). Terrorism and COVID-19: actual and potential impacts. Perspectives on Terrorism 14(3): 59–73.
Ackoff, R.L. (1973). Zasady planowania w korporacjach. Tłum. A. Szeworski. Warszawa: PWE.
Benesh, D.L. (2013). The Food Safety Modernization Act – a series on what is essential for a food professional to know. Food Protection Trends, May/June: 158–163.
Binczycka-Anholcer, M., Imiołek, A. (2011). Bioterroryzm jako jedna z form współczesnego terroryzmu. Hygeia Public Health 46(3): 326–333.
Burdziak, K. (2021). Definicja przestępstwa o charakterze terrorystycznym przewidziana w polskim Kodeksie karnym w świetle rozwiązań Unii Europejskiej, Rady Europy i Organizacji Narodów Zjednoczonych – raport z projektu badawczego. Prawo karne i kryminologia. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości.
Dworzecki, J. (2011). Terroryzm jako zagrożenie współczesnego świata. Zeszyt Naukowy Apeiron 5: 171–232.
FAO/WHO (2020). General Principles of Food Hygiene CXC 1-1969 Adopted in 1969. Amended in 1999. Revised in 1997, 2003, 2020. Editorial corrections in 2011. <https://www.fao.org/faowho-codexalimentarius/sh-proxy/en/?lnk=1&url=https%253A%252F%252Fworkspace.fao.org%252Fsites%252Fcodex%252FStandards%252FCXC%2B1-1969%252FCXC_001e.pdf> [dostęp: 23.04.2022].
Global Standard Food Safety. Version 8 (2018). BRC Global Standards. London.
Havinga, T., Hoevenaars, J., Böcker, A. (2017). Private Food Safety Standards in the EU. Nijmegen: Faculty of Law Radboud University Nijmegen.
IFS Food. Wersja 7 (2020). Standard oceny zgodności produktu i procesu produkcyjnego w zakresie bezpieczeństwa i jakości żywności. IFS Office Central & Eastern Europe. Warsaw.
Jurica, K., Vrdoljak, J., Brčić Karačonji, I. (2019). Food defence systems as an answer to food terrorism. Archives of Industrial Hygiene and Toxicology 70: 232–255. https://doi.org/10.2478/aiht-2019-70-3357 DOI: https://doi.org/10.2478/aiht-2019-70-3357
Karbutowicz, T. (2016). Standardy żywności w handlu między państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia 3(81): 131–141. https://doi.org/10.18276/frfu.2016.81-12 DOI: https://doi.org/10.18276/frfu.2016.81-12
Knechtges, P.L. (2011). Food Safety: Theory and Practice. Burlington–Ontario–London: Jones & Bartlett Publishers.
Korzycka, M. (2015). O teorii i praktyce prawa żywnościowego w Europie. Wywiad z profesorem Berndem van der Meulenem. Forum Prawnicze 5(31): 3–11.
Korzycka, M., Wojciechowski, P. (2016). Prawo żywnościowe jako nowa dziedzina prawa. Studia Iuridica Agraria 14: 275–296. https://doi.org/10.15290/sia.2016.14.17 DOI: https://doi.org/10.15290/sia.2016.14.17
Lorenzen, C.L., Weaber, R.L., Hendrickson, M.K., Clarke, A.D., Shannon M.C., Savage-Clarke, K.L. (2008). Food Defense: Protecting the Food Supply from Intentional Harm. University of Missouri Extension. <http://extension.missouri.edu/explorepdf/miscpubs/mp0914.pdf> [dostęp: 23.04.2022].
Malik, S., Krishnaswamy, K., Mustapha, A. (2021). Hazard analysis and risk-based preventive controls (HARPC): current food safety and quality standards for complementary foods. Foods 10(9): 2199. https://doi.org/10.3390/foods10092199 DOI: https://doi.org/10.3390/foods10092199
Malinowska E., Wiśniewska, M. (2016). Obrona żywności w obszarze szkolnego żywienia zbiorowego. Diagnoza i kierunki doskonalenia. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni 93: 167–173.
Manning, L., Smith, R., Soon, J.M. (2016). Developing an organizational typology of criminals in the meat supply chain. Food Policy 59: 44–54. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2015.12.003 DOI: https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2015.12.003
Manning, L., Baines, R.N., Chadd, S.A. (2005). Deliberate contamination of the food supply chain. British Food Journal 107(4): 225–245. https://doi.org/10.1108/00070700510589512 DOI: https://doi.org/10.1108/00070700510589512
Meulen, B.M.J. (ed.) (2011). Private Food Law. Wageningen.
Nwoko, K.C. (2011). Food terrorism in Nigeria: fears, possibilities and action. Journal of Politics and Law 4(1):159–165. https://doi.org/10.5539/jpl.v4n1p159 DOI: https://doi.org/10.5539/jpl.v4n1p159
Pachołek, B., Krzywiak, I. (2011). Powiązania między systemem HACCP i wybranymi standardami zarządzania jakością a bezpieczeństwem żywności. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu 206: 73–81.
Pływaczewski, W. (2015). Zorganizowane formy przestępczości w sektorze żywności – obszary zagrożeń i przeciwdziałanie zjawisku. Szczytno/Olsztyn.
Sekheta, M.A.F., Sahtout, A.H., Sekheta, F.N., Pantovic, N., Al Omari, A.T. (2006). Terrorist threat to food and water supplies and the role of HACCP implementation as one of the major effective and preventive measures. Internet Journal of Food Safety 8: 30–34.
Snider, M. (2021). Butterball recalls more than 14,000 pounds of ground turkey for possible blue plastic bits. <https://www.cbsnews.com/news/butterball-recall-ground-turkey-bjs-kroger/> [dostęp: 23.04.2022].
Soon, J.M., Baines, M.N. (2013). Public and private food safety standards: facilitating or frustrating fresh produce growers. Laws 2(1): 1–19. https://doi.org/10.3390/laws2010001 DOI: https://doi.org/10.3390/laws2010001
Takhistov, P., Bryant, C.M. (2006). Protecting the food supply. International Food Safety & Quality Network – Discussion Forum. Food Technology 60: 34–43.
Tarczyńska, A.S., Kowalik, J. (2012). Analiza systemów zarządzania jakością i bezpieczeństwem żywności w branży mleczarskiej. Zarządzanie i Finanse 3(2): 18–32.
Terrorist Threats to Food (2002). Guidance for Establishing and Strengthening Prevention and Response Systems. Food Safety Issues Series. Geneva: WHO.
Vujkovic, M., Horn, A. (2018). Strawberry recall: disgruntled ex-employee believed to be behind sewing needles in strawberries. <https://www.abc.net.au/news/2018-09-12/strawberry-investigation-after-sewing-needles-found-inside/10237954> [dostęp: 23.04.2022].
Wiśniewska, M.Z. (2016a). System HARPC – nowy oręż w służbie bezpieczeństwa żywności. Problemy Jakości 9: 13–19. https://doi.org/10.15199/47.2016.9.2 DOI: https://doi.org/10.15199/47.2016.9.2
Wiśniewska, M.Z. (2016b). Systemowe zarządzanie obroną żywności przed terroryzmem. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Wiśniewska, M. (2017). „Food crime” jako patologia na rynku żywności – istota, rodzaje i próba klasyfikacji. Zarządzanie i Finanse 15(1): 127–141.
Wiśniewska, M.Z., Wyrwa, J. (2022). Bezpieczeństwo żywności i żywnościowe w okresie pandemii. Ujęcie interdyscyplinarne. Zielona Góra: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.
Zieliński, S. (2015). Koncepcja przestępczości „białych kołnierzyków” w Polsce w kontekście zmowy przetargowej. Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego 12: 271–278.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.