Słowa kluczowe
małe miasta
składnia przestrzeni
space syntax
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł zawiera wyniki badań nad konfiguracją przestrzeni małych miast wschodniej Wielkopolski. Postępowanie badawcze oraz wnioskowanie oparte zostało na teorii i narzędziach składni przestrzeni (space syntax). Dotychczasowe badania utrzymane w tym nurcie wskazują, że ujęcie charakterystyczne dla składni przestrzeni wprowadza wartościowe wątki do badań nad funkcjonowaniem społeczeństw miejskich. Dowiedziono m.in. związków pomiędzy konfiguracyjnymi własnościami przestrzeni a ruchem pieszym, segregacją przestrzenną mieszkańców oraz lokalizacją przedsiębiorstw i aktywnością gospodarczą. Na arenie polskiej takie podejście do morfologii osiedli miejskich jest stosunkowo rzadkie. Prezentowany artykuł stanowi próbę wypełnienia tej luki. Przedstawione rozważania koncentrują się na konfiguracji przestrzeni najmniejszych miast wschodniej Wielkopolski oraz ocenie zmian ich rozplanowania w okresie ostatnich 100 lat, w świetle integracji, jednej z kluczowych miar składni przestrzeni. Analizy wykazały, że w rozplanowaniu badanych miast zaszły w analizowanym okresie istotne zmiany. Niemal wszystkie badane ośrodki rozwinęły swoje układy, niezależnie od zmiany stanu ludnościowego. Skala przeobrażeń przestrzennych nawiązuje do sytuacji demograficznej, zwłaszcza w miastach, które powiększyły swój potencjał ludnościowy.
Bibliografia
Ahmed B., Hasan R., Maniruzzaman K.M. 2014. Urban Morphological Change Analysis of Dhaka City, Bangladesh, Using Space Syntax. International Journal of Geo-Information, 3: 1412–1444.
Al-Sayed K., Turner A., Hillier B., Iida S., Penn A. 2014. Space Syntax Methodology. University College of London.
Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego 1919–1939 (http://polski.mapywig.org/).
Autodesk Inc. 2020. AutoCAD Civil 3D. (wersja 2020) [oprogramowanie komputerowe].
Awtuch A. 2009. Spatial Order and Security. Case Study of Two Housing Estates. [W:] D. Koch, L. Marcus J. Steen (red.), Proceedings of the 7th International Space Syntax Symposium. Stockholm, s. 5.1–5.10.
Aydoğan H., Şalgamcioğlu M.E. 2017. Architectural Morphology and User Behavior Relationship in Shopping Malls. [W:] T. Heitor, M. Serra, J.P. Silva, M. Bacharel, L. Cannas da Silva (red.), Proceedings of the 11th International Space Syntax Symposium. Instituto Superior Técnico, Portugal, s. 1.1–1.19.
Azimzadeh M., Bjur H. 2007. The urban palimpsest: the interplay between historical generated layers in the urban spatial system and urban life. [W:] A.S. Kubat, O. Ertekin, Y.I. Guney, E. Eyuboglu (red.), Proceedings of the 6th International Space Syntax Symposium. Istanbul Technical University, s. 012.1–012.14.
Baran P.K., Rodríguez D.A., Khattak A.J. 2008. Space syntax and walking in a new urbanist and suburban neighbourhoods. Journal of Urban Design, 13(1): 5–28.
Dettlaff W. 2014. Space syntax analysis – methodology of understanding the space. PhD Interdisciplinary Journal, 1: 283–291.
Dias C.R., de Arruda Campos M.B. 2015. Urban evolution of the Rio de Janeiro Port. [W:] K. Karimi, L. Vaughan, K. Sailer, G. Palaiologou, T. Bolton (red.), Proceedings of the 10th International Space Syntax Symposium. University College of London, s. 57.1–57.12.
Dudek A. 2016. Social network analysis jako gałąź wielowymiarowej analizy statystycznej. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 426: 42–50.
Environmental Systems Research Institute 2015. ArcGIS Desktop (wersja 10.2) [oprogramowanie komputerowe].
Fathi S., Sajadzadeh H., Mohammadi Sheshkal F., Aram F., Pinter G., Felde I., Mosavi A. 2020. The role of urban morphology design on enhancing physical activity and public health. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(7), 2359.
Freeman L.C. 1977. A set of measures of centrality based on betweenness. Sociometry, s. 35–41.
Fuks K., Kawa A., Pierański B. 2014. Zastosowanie mierników SNA w analizie sieci przedsiębiorstw Marketing i Rynek, 5: 47–53.
Gołdyn P. 2016. Wkład Wielkopolan Wschodnich w rozwój oświaty w Polsce w pierwszej połowie XX wieku. Wybrane przypadki. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 35(4): 161–174.
Graczyk R. 2012. Przestrzeń publiczna małych miast Wielkopolski oraz ich rola w rozwoju miasta (wybrane zagadnienia). Studia KPZK, s. 99–109.
Griffiths S. 2012. The use of space syntax in historical research: current practice and future possibilities. [W:] M. Greene, J. Reyes, A. Castro (red.), Proceedings of the 8th International Space Syntax Symposium. Pontificia Universidad Católica de Chile, s. 8193.1–8193.26.
GUS 1932. Drugi powszechny spis ludności z dnia 9 grudnia 1931 r. Wyniki tymczasowe. Miasta liczące poniżej 10 000 mieszkańców według spisów 1931 i 1921 r.
GUS 2020. Bank Danych Lokalnych (https://bdl.stat.gov.pl/BDL).
Hillier B. 1996. Cities as Movement Economies. Urban Design International, 1(1): 41–60.
Hillier B. 2007. Space is the Machine: A Configurational Theory of Architecture. Space Syntax, London.
Hillier B., Hanson J. 1984. The Social Logic of Space. Bartlett School of Architecture and Planning. University College of London, Cambridge University Press.
Hillier B., Hanson J., Peponis J., Hudson J., Burdett R. 1983. Space Syntax. A Different Urban Perspective. Architectural Journal, 30: 47–63.
Hillier B., Leaman A., Stansall P., Bedford M. 1976. Space Syntax. Environment and Planning, B: Planning and Design, 3(2): 147–185.
IBM Knowledge Center (www.ibm.com).
Jiang B., Axwoman 6.3 Extension for ArcGIS 10.2. User’s Giude (http://giscience.hig.se/binjiang/ Axwoman/).
Jiang B. 2009. Ranking spaces for predicting human movement in an urban environment. International Journal of Geographical Information Science, 23(7): 823–837.
Jiang B., Zhao S., Yin J. 2008. Self-organized natural roads for predicting traffic flow: a sensitivity study. Journal of Statistical Mechanics: Theory and Experiment, 7: 1–27.
Karimi K., Amir A., Shafiei K., Raford N., Abdul E., Zhang J., Mavridou M. 2007. Evidence-Based Spatial Intervention for Regeneration of Informal Settlement: the case of Jeddah central unplanned areas. [W:] A.S. Kubat, Ö. Ertekin, Y.I. Güney, E. Eyüboglu (red.), Proceedings of the 6th International Space Syntax Symposium. Istanbul Technical University, s. 034.01–034.14.
Kawski T. 2006. Inwentarze gmin żydowskich z Pomorza i Wielkopolski wschodniej w okresie międzywojennym (1918/20-1939). Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 54(1): 73–96.
Kocki W., Kwiatkowski B. 2016. Space Syntax w strukturze komunikacyjnej Lublina. [W:] Budownictwo i Architektura, 15(1): 201–211.
Kocki W., Kwiatkowski B. 2017. Space Syntax w strukturze komunikacyjnej dzielnicy Kośminek w Lublinie. Budownictwo i Architektura, 16(1): 153–163.
Konecka-Szydłowska B. 2019. Nowe miasta w systemie osadniczym województwa wielkopolskiego. Space–Society–Economy, 28: 7–27.
Kostakos V. 2010. Space syntax and pervasive systems. [W:] B. Jiang, X. Yao (red.), Geospatial Analysis and Modelling of Urban Structure and Dynamics. Springer, s. 31–52.
Książkiewicz S. 2015. Modelowanie pieszej dostępności przestrzeni miejskiej w teorii Space Syntax”. [W:] Miasto w badaniach geografów. IGiGP UJ, Kraków, s. 183–202.
Marczewska E. 2017. Określenie stopnia dostępności przestrzeni publicznych na kampusie Politechniki Gdańskiej w myśl teorii projektowania uniwersalnego z użyciem metodologii space syntax. [W:] B. Komar (red.), Badania interdyscyplinarne w architekturze. 2. Wydawnictwo Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej, Gliwice, s. 91–103.
Monokrousou K., Giannopoulou M. 2016. Interpreting and Predicting Pedestrian Movement in Public Space through Space Syntax. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 223: 509–514.
Montello D.R. 2007. The contribution of space syntax to a comprehensive theory of environmental psychology. [W:] A.S. Kubat, O. Ertekin, Y.I. Guney, E. Eyuboglu (red.), Proceedings of the 6th International Space Syntax Symposium. Istanbul Technical University, s. 012.1–012.14.
Münch H. 1946. Geneza rozplanowania miast wielkopolskich XIII i XIV wieku. Polska Akademia Umiejętności. Prace Komisji Atlasu Historycznego Polski, 4. Skład Główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa, Kraków.
Nassery F., Dudek M. 2015. Logistyka przepływu ruchu w konfiguracyjnej teorii space syntax. [W:] Logistyka, 2: 626–638.
Netto M.V. 2016. ‘What is space syntax not?’ Reflections on space syntax as sociospatial theory. Urban Design International, 21(1): 25–40.
Nilufar F. 2010. Urban morphology of Dhaka city: Spatial dynamics of growing city and the urban core. [W:] Proceedings of International Seminar Proceedings on the Celebration of 400 Years of the Capital Dhaka. Asiatic Society, Dhaka, Bangladesh.
Önder D.E., Gigi Y. 2010. Reading urban spaces by the space-syntax method. A proposal for the South Haliç Region. Cities, 27: 260–271.
Ozbil A., Peponis J., Stone B. 2011. Understanding the Link Between Street Connectivity. Land Use and Pedestrian Flows. Urban Design International, 16(2): 125–141.
Pafka E., Dovey K. Aschwanden G. 2018. Limits of space syntax for urban design: Axiality, scale and sinuosity. Environment and Planning, B: Urban Analytics and City Science, s. 508–522.
Peponis J., Ross C., Rashid M. 1997. The Structure of Urban Space. Movement and Co-Presence: the Case of Atlanta. Geoforum, 28(3–4): 341–358.
Pont MB., Stavroulaki G., Gil J., Marcus L., Serra M., Hausleitner B., Olsson J., Abshirini E., Dhanani A. 2017. Quantitative comparison of cities: Distribution of street and building types based on density and centrality measures. [W:] T. Heitor, M. Serra, J.P. Silva, M. Bacharel, L. Cannas da Silva (red.), Proceedings of the 11th. International Space Syntax Symposium. Instituto Superior Técnico, Portugal, s. 44.1–44.18.
Raford N., Chiaradia A., Gil J. 2007. Space syntax: the role of urban form in cyclist route choice in central London, UC Berkeley Research Reports, University of California. Safe Transportation Researchand Education Center, UC Berkeley.
Ratajczak W. 2013. Obiekty, struktury i procesy przestrzenne. Analiza fraktalna. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Ratti C. 2004. Space syntax: Some inconsistencies. Environment and Planning, B: Planning and Design, 31(4): 487–499.
Saeid A.A.H., Masztalski R. 2009. Spatial analysis of urban network of Wrocław. Europa XXI, 12: 71–89.
Siudak D., Sankowska A. 2015. Miary analizy sieciowej w ocenie strategii interlockingu – powiązania rad dyrektorów. Nauki o Finansach, 22: 120–136.
Teklenburg J.A.F., Timmermans H.J.P., van Wagenberg A.F. 1993. Space syntax: standardised integration measures and some simulations. Environment and Planning, B: Planning and Design, 20(3): 347–357.
Tłoczek I.F. 1955. Miasteczka rolnicze w Wielkopolsce. Instytut Urbanistyki i Architektury, Warszawa.
UCL Space syntax. (n.d.). UCL Space syntax: Online Training Platform (https://otp.spacesyntax.net).
van Nes A. 2009. Measuring the degree of street vitality in excavated towns: how can macro and micro spatial analyses tools contribute to understandings on the spatial organization of urban life in Pompeii? [W:] D. Koch, L. Marcus, J. Steen (red.), Proceedings of the 7th International Space Syntax Symposium, Stockholm, s. 120.1–120.11.
Wang F., Jiang C., Li W., Li J., Zhu X. 2018. What changes? What remains? The evolution of the street networks in old Beijing city over one century. Journal of Spatial Science, 63(2): 203–223.
Zaborowski Ł. 2016. Próba przebudowy układu województw z wykorzystaniem sieci ośrodków regionalnych. Przegląd Geograficzny, 88(2): 159–182.
Zaniewska H. 2004. Miasteczka Wielkopolski w przededniu przystąpienia do Unii Europejskiej. Przegląd Zachodni, 3: 129–143.