Słowa kluczowe
regional language
Roman lexicon
linguistic identity
Zerocalcare
Jak cytować
Abstrakt
Regional language varieties and dialects are experiencing a period of enormous diffusion and of affirmation of the individuality of human beings: they are a comfort zone used to talk about everyday life, about one’s own intimacy, but also to build around oneself an identity fortress to be used in relationships with others. The close link between Roman dialect, territory and identity emerges in the two series Strappare lungo i bordi and Questo mondo non mi renderà cattivo, created by Zerocalcare. The contribution aims to analyze its language (above all, lexicon) and culture, to confirm how Roman dialect is a vehicle for representing identity.
Bibliografia
Baglioni, D. (2010). Romanesco ‘ingarellasse’. Studi linguistici italiani, 36, 260-268.
Bernhard, G. (1998). Das Romanesco des ausgehenden 20. Jahrhunderts. Variationlinguistiche Untersuchungen. Tübingen: Niemeyer. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110936841
D’Achille, P. (1995). L’italiano de Roma. Italiano & oltre, 10, 38-43.
D’Achille, P. (2011). Roma, italiano di, Enciclopedia dell’italiano. https://www.treccani.it/enciclopedia/italiano-di-roma_(Enciclopedia-dell’Italiano).
D’Achille, P. & Giovanardi, C. (2001a). Verso il ‘Vocabolario del romanesco contemporaneo’: proposte per la costituzione del lemmario. In P. D’Achille, C. Giovanardi (a cura di). Dal Belli ar Cipolla. Conservazione e innovazione nel romanesco contemporaneo. Roma: Carocci.
D’Achille, P. & Giovanardi, C. (2001b). Dal Belli ar Cipolla. Conservazione e innovazione nel romanesco contemporaneo. Roma: Carocci.
De Mauro, T. (1989). Per una storia linguistica della città di Roma. In T. De Mauro (a cura di). Il romanesco ieri e oggi. Atti del Convegno del Centro Romanesco Trilussa e del Dipartimento di Scienze del Linguaggio dell’Università di Roma “La Sapienza” (pp. XIII-XXXVII). Roma: Bulzoni.
De Mauro, T. & Camilleri, A. (2019). La lingua batte dove il dente duole. Roma-Bari: Laterza.
Giovanardi, C. (2019). Sulla vitalità del romanesco nella prosa letteraria contemporanea: a proposito di Eraldo Affinati e Zerocalcare. Studi linguistici italiani, 45, 84-106.
Loporcaro, M. (2007). Osservazioni sul romanesco contemporaneo. In C. Giovanardi & F. Onorati (a cura di). Le lingue der monno (pp. 181-196). Roma: Aracne.
Palermo, M. (2012). Tra ipercorrezione e parodia: aspetti della deformazione comica del romanesco dal Belli a bombolo. In M. Loporcaro, V. Faraoni, P.A. Di Pretoro (a cura di). Vicende storiche della lingua di Roma (pp. 315-334). Alessandria: Edizioni dell’Orso.
Palermo, M. (2021). Sul romanesco di Zerocalcare (Le parole e le cose). https://www.leparoleelecose.it/?p=42883.
Serianni, L. (1996). La letteratura dialettale romanesca. In Lingua e dialetto nella tradizione letteraria italiana. Atti del Convegno (Salerno, 5-6 novembre 1993) (pp. 233-253). Roma: Salerno Ed.
Trifone, P. (1992). Roma e il Lazio. Torino: UTET.
Trifone, P. (2008). Storia linguistica della città di Roma. Roma: Carocci.
Vaccaro, G. (2012). Posso fare un unico vocabolarione romanesco? Per un Dizionario del romanesco letterario. il 996, 12/3, 65-85.
Vaccaro, G. (2020). Il romanesco ai tempi del COVID-19. La serie ‘Rebibbia quarantine’. il 996, 18/2, 115-128.
Vignuzzi, U. (1994). Il dialetto perduto e ritrovato. In T. De Mauro (a cura di). Come parlavano gli italiani (pp. 25-33). Firenze: La Nuova Italia.
ANR2 = Abatantuono, M., Navigli, M. & Rocca, F. (2000). Come t’antitoli 2 Ovvero si le sai dille! Anacaponzio?. Roma: Gremese.
C = Chiappini, F. (1945). Vocabolario romanesco. Seconda edizione con aggiunte e postille di Ulderico Rolandi. B. Migliorini (a cura di). Roma: Leonardo Da Vinci.
DO = Devoto, G., Oli, G.C., Serianni, L. & Trifone, M. (2022). Il Nuovo Devoto -Oli. Il vocabolario dell’italiano contemporaneo. Firenze: Le Monnier.
G = Galli, V. (1982). Vocabolario & rimario in dialetto romanesco. Roma: Rugantino.
GDLI = Grande Dizionario della Lingua italiana (1961-2002). Fondato da S. Battaglia, poi diretto da G. Bàrberi Squarotti. Torino: UTET.
GRADIT = De Mauro, T. (1999-2007). Grande dizionario italiano dell’uso. Torino: UTET.
R = Ravaro, F. (1994). Dizionario romanesco. Da “abbacchià” a “zurugnone” i vocaboli noti e meno noti del linguaggio popolare di Roma. Roma: Newton Compton.
SG = Ambrogio, R. & Casalegno, G. (2004). Scrostati gaggio! Dizionario storico dei linguaggi giovanili. Torino: UTET.
TB = Tommaseo, N. & Bellini, B. (1861). Dizionario della lingua italiana. Torino: UTET.
VRC-A = Giovanardi, C. (2020). Sui neologismi della lettera “A” del Vocabolario del romanesco contemporaneo. In V. Faraoni, M. Loporcaro M. (a cura di). “’E parole de Roma”. Studi di etimologia e lessicologia romanesche (pp. 215-226). Berlin, Boston: De Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110677492-012
VRC-B = D’Achille, P. & Giovanardi, C. (2018). Vocabolario del romanesco contemporaneo. Lettera B. Canterano: Aracne (VRC-B).
VRC-I, J = D’Achille, P. & Giovanardi, C. (2016). Vocabolario del romanesco contemporaneo. Lettera I, J. Ariccia: Aracne.
Z = Zingarelli, N., Cannella, M., Lazzarini, B. & Zaninello, A. (2022), lo Zingarelli. Vocabolario della
lingua italiana. Bologna: Zanichelli.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Silvia Tolusso
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).