Reforma procesu w sprawie orzekania nieważności małżeństwa elementem nowej ewangelizacji
PDF

Słowa kluczowe

proces o nieważność małżeństwa
papież Franciszek
motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus
reforma procesu małżeńskiego
nieważność małżeństwa

Jak cytować

Gręźlikowski, J. (2017). Reforma procesu w sprawie orzekania nieważności małżeństwa elementem nowej ewangelizacji. Teologia I Moralność, 11(2(20), 101–119. https://doi.org/10.14746/tim.2016.20.2.6

Abstrakt

Zaprezentowana w najważniejszych elementach reforma procesu w sprawie orzekania nieważności małżeństwa, zawarta w motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus papieża Franciszka, wpisuje się jednoznacznie w nową ewangelizację i stanowi w odniesieniu do małżeństwa i rodziny jej ważny element o charakterze prawnym i prawno-duszpasterskim.

Poprzez reformę kanonicznego procesu małżeńskiego nowa ewangelizacja nabiera jeszcze większej mocy i nowego ducha. Stanowi jednocześnie wyraz troski najwyższego ustawodawcy kościelnego o dobro duchowe małżonków rozwiedzionych i trwających w nowych związkach, którzy pragną uregulować swój status cywilny na forum kościelnym, a tym samym poznać prawdę o swoim małżeństwie kościelnym. To oni – jako ubodzy, czyli rozwiedzeni – zostali postawieni w centrum reformy procesu o orzekanie nieważności małżeństwa. Papież, promulgując nowe kanoniczne prawo procesowe o nieważność małżeństwa, kieruje się zasadą salus animarum suprema lex (por. kan. 1572), która zawsze towarzyszyła Kościołowi i która ma na względzie przede wszystkim zbawienie dusz.

Ta najważniejsza i fundamentalna zasada prawa kościelnego znajduje realizację w konkretnych przepisach zreformowanego procesu, w którym wierny i jego duchowe dobro zdają się być wartościami nadrzędnymi. W tym kierunku idzie reforma i nowe regulacje papieża Franciszka, aby uprościć procedury sądowe, a poprzez to przyspieszyć prowadzenie procesów kościelnych o nieważność małżeństwa i w ten sposób służyć wiernym rozwiedzionym, żyjącym w nowych związkach. Zmiany te mają też ułatwić kontakt wiernych z trybunałami kościelnymi, co w konsekwencji ma się przyczynić do rozwiązania wątpliwości sumienia, które utrudniają życie wielu ludziom. We wprowadzonych zmianach – jak podkreśla papież – nie chodzi o naruszenie zasady nierozerwalności małżeństwa, ale, przeciwnie, o jej zestawienie z konkretnymi przypadkami małżeństw zawieranych w sposób nieważny. Prowadzenie procesu o nieważność małżeństwa ma się dokonywać z całkowitym uwzględnieniem natury małżeństwa, którym jest poszanowanie prawdy. Dążenie do niej gwarantuje sprawiedliwy wyrok, który staje się realizacją prawa miłości. Aby nowe przepisy przyniosły oczekiwane rezultaty i spełniły zakładane cele oraz zostały wprowadzone i zastosowane w prawdzie i sprawiedliwości, wymagają całościowego, krytycznego „zamyślenia” nad dotychczasowym funkcjonowaniem sądownictwa Kościoła oraz otwarcia na novum, jakie przynoszą. Nadto, potrzebują wolności serca i umysłu biskupów, w znaku kolegialności – nie z zasady, lecz faktycznej, a także nowych struktur sądowo-duszpasterskich (poradni prawnych i rodzinnych), również zmiany mentalności w podejściu do spraw i problemów sądownictwa kościelnego biskupów diecezjalnych oraz pracowników samego sądownictwa kościelnego.

https://doi.org/10.14746/tim.2016.20.2.6
PDF

Bibliografia

Benedictus XIV, Constitutio Dei miseratione (03.11.1741), w: Codicis Iuris Canonici Fontes, t. I, ed. P. Gasparri, Romae 1923, s. 695-701.

Canones et Decreta Concilii Tridentini ex editione Romana A. MDCCCXXXIV. Repetiti. Accedunt S. Congr. Card. Conc. Trid. Interpretum Declarationes ac Resolutiones ex ipso resolutionum thesuaro Bullario Romano et Benedicti XIV. S.P. Operibus et Constitutiones Pontificiae Recentiores ad jus commune spectantes e bullario Romano selectae. Assumpto Socio Friderico Schulte J.U.D. Guestphalo edidit Aemilius Ludovicus Richter J.U.D. Et in Lit. Univ. Berol. Prof. Publ. Ord., Lipsiae 1853.

Codex Iuris Canonici. Auctoritate Ioannis Pauli pp. II promulgatus. Kodeks Prawa kanonicznego. Przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Poznań: Pallottinum 1984.

Codex Iuris Canonici. Pii X Pontificis Maximi iussu digestus. Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, red. P. Gasparri, Romae 1934.

Decretalium Collectiones […] editio Lipsiensis secunda post Aemilii Ludouici Richteri curas ad librorum manu scriptorium et editionis Romae fidem recognovit et adnotatione critica instruxit Aemilius Friedberg, Ex Officina Bernhardi Tauchnitz, Lipsiae MDCCCLXXXI.

Komentarz do Instrukcji procesowej „Dignitas connubii”, red. T. Rozkrut, Sandomierz 2007.

Papież Franciszek, bulla ustanawiająca nadzwyczajny Jubileusz Miłosierdzia Misericordiae vultus (11.04.2015), „Miesięcznik Diecezji Włocławskiej – Kronika” 98(2015), nr 5, s. 489-508.

Papież Franciszek, list apostolski motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, reformujący kanony Kodeksu prawa kanonicznego dotyczące spraw o orzeczenie nieważności małżeństwa; List apostolski Mitis et misericors Iesus, reformujący kanony Kodeksu kanonów kościołów wschodnich dotyczące spraw o orzeczenie nieważności małżeństwa (tekst łacińsko-polski), Tarnów 2015.

Paulus VI, Constitutio apostolica Regimini Ecclesiae universae (15.08.1967), AAS 59(1967), s. 885-928.

Paulus VI, Litterae apostolacie motu proprio datae quibus normae quaedam statuuntur ad processus matrimoniales expeditus absolvendos (28.03.1971), AAS 63(1971), s. 441-446.

Pius X, Constitutio apostolica Sapienti Consilio (29.06.1908), AAS 1(1909), s. 9-135.

Pontificium Concilium de Legum Textibus, Instructio servanda a tribunalibus dioecesanis et interdioecesanis in pertractandis causis nullitatis matrimonii “Dignitas connubii”, Libreria Editrice Vaticana 2005.

S. Congregatio pro Sacramentis, Instructio servanda a tribunalibus dioecesanis in pertractandis causis de nullitate matrimoniorum (15.08.1936), AAS 28(1936), s. 313-362.

Literatura

Góralski W., Uprawnienia udzielone trybunałom kościelnym Belgii oraz Anglii i Walii w zakresie procesu małżeńskiego, „Prawo Kanoniczne” 17(1974), nr 3-4, s. 107-115.

Góralski W., Wprowadzenie do motu proprio „Mitis Iudex Dominus Iesus”, w: Proces małżeński według motu proprio Mitis Iudex Dominus Jesus, red. J. Krajczyński, Płock 2015, s. 7-21.

Greszta-Telusiewicz M., Processus brevior, w: Proces małżeński według motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, red. J. Krajczyński, Płock 2015, s. 75-92.

Leszczyński G., Założenia ogólne motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, w: Proces małżeński według motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, red. J. Krajczyński, Płock 2015, s. 23-36.

Pawluk T., Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. IV: Dobra doczesne Kościoła, Sankcje w Kościele, Procesy, Olsztyn 1990.

Pawluk T., Reforma kanonicznego procesu małżeńskiego w świetle motu proprio „Causas matrimoniales”, „Prawo Kanoniczne” 16(1973), nr 3-4, s. 242-254.

Pieronek T., Normy postępowania w sprawach małżeńskich wydane przez Stolicę Apostolską dla diecezji Stanów Zjednoczonych, „Prawo Kanoniczne” 16(1973), nr 1-2, s. 177-204.

Pinto P.V., Reforma procesu w sprawie orzekania nieważności małżeństwa, „L’Osservatore Romano” (ed. polska), 36(2015), nr 11, s. 44-46.

Przybyła A., Prawo kanoniczne w świetle obrad Synodu Biskupów, „Ateneum Kapłańskie” 71(1968), s. 157-168.

Sobański R., Między rygoryzmem a laksyzmem. Kanoniczny proces o nieważność małżeństwa na tle kondycji małżeństw sakramentalnych w Polsce, „Prawo Kanoniczne” 53(2010), nr 3-4, s. 161-169.