Abstrakt
The popularity of Jerzy Lewczyński (1924-2014) coincided with the academic interest in the problem of archive, corresponding to Lewczyński’s program of the “archeology of photography,” developed in the 1970s. Lewczyński’s idea consisted in restoring Kantor’s “reality of the lowest rank,” i.e. the rejected microhistories hidden in the anonymous and the forgotten or taken out of an ashtray at the Warsaw Central train station. Today, however, one tends to forget that Lewczyński’s gesture of artistic legitimization did not aim at giving new meanings, but above all at blurring the boundary between everyday items and those which emerged from some kind of “aesthetic situation” (Maria Gołaszewska). This aspect of his art can be seen, e. g, in his visual journal, where the artist included objects of particular importance – next to Xerox copies of his own works or works of other artists, he placed also shopping receipts. Lewczyński equaled the value of cheap receipt paper with the noble velvety quality of bromine. He did not reduce his collected items to their aesthetic function, having rejected the institutionalized idea of the artifact as a work of art to enjoy by the audience. Anticipating the postulates of Bruno Latour, instead of showing objects appropriated by the power of the gaze, he presented actors: things that asked questions on their own.
Bibliografia
Batchen G., Each wild idea. Writing, photography, history, London 2000
Calhoon K.S., Personal effects. Rilke, Barthes, and the matter of photography, „MLN” (German Is-sue), 1998, 3(113), s. 612–634
Chéroux C., Wernakularne. Eseje z historii fotografii, tłum. T. Swoboda, Warszawa 2014
Czartoryska U., Ikonosfera Zbigniewa Dłubaka, „Fotografia” 1967, 5, s. 101
Dąbrowska D., „Żeby się ukazało życie, które kiedyś było” – o znaczeniu materialności fotografii, w: Rzecz w kulturze, red. B. Pawłowska-Jądrzyk, D. Dąbrowska, Warszawa 2016, s. 33–47
Derrida J., Gorączka archiwum. Impresja freudowska, tłum. J. Momro, Warszawa 2016
Domańska E., Humanistyka nie-antropocentryczna a studia nad rzeczami, „Kultura Współczesna” 2008, 3, s. 9–21
Drozdowski R., Krajewski M., Za fotografię! W stronę radykalnego programu socjologii wizualnej, Warszawa 2010
Edwards E., Hart J., Introduction. Photographs as objects, w: On the Materiality of Images, red. E. Edwards, J. Hart, New York 2004, s. 1–15
Edwards E., Photography and the material performance of the past, „History and Theory” 2009, 4(48), s. 130–150
Edwards E., Objects of affect. Photography beyond the image, „Annual Review of Anthropology” 2012, 41, s. 221–234
Foucault M., Archeologia wiedzy, tłum. A. Siemek, Warszawa 1977
Garztecki J., Prowokacje, „Kultura” 1967, 18(248), s. 10
Gell A., Wrapping in images. Tattooing in Polynesia, Oxford 1999
Gilbert Z., Networking regionalism. Long-distance performativity in the International Mail Art Net-work, „TAREA” 2017, 4(4), s. 84–96
Gołaszewska M., Zarys estetyki. Problematyka, metody, teorie, Warszawa 1984
Janczyk M., Święch I., Otwieram i zamykam oczy. Prezentacja twórczości Jerzego Lewczyńskiego, Kraków 2006–2007
Kantor T., Teatr śmierci. Teksty z lat 1975–1984, Wrocław 2005
Kobylińska-Bunsch W., Utrwalić to, co niematerialne. Fotografia jako (s)chronienie pamięci w pol-skich strategiach artystycznych XX i XXI wieku, w: Konserwacja zapobiegawcza środowiska 3. Dziedzictwo niematerialne i pamięć, red. J. Wysocki et al., Warszawa–Zielona Góra 2015, s. 165–172
Kobylińska-Bunsch W., „Fotografia egzystencjalna” Zdzisława Beksińskiego, „Miejsce. Studia nad sztuką i architekturą polską XX i XXI wieku” 2016, 2, s. 59–83
Kordjak-Piotrowska (Kordjak) J., Polska fotografia awangardowa 2. połowy lat 50., w: Egzystencje, red. R. Szwander, Warszawa 2005, s. 5–17
Krajewski M., Guma do żucia i papierosy. Dwa przedmioty, które lubię, w: W stronę socjologii przedmiotów, red. M. Krajewski, Poznań 2005, s. 129–135
Krajewski M., Przedmiot, który uczłowiecza..., „Kultura Współczesna” 2008, 3, s. 43–54
Krajewski M., Są w życiu rzeczy. Szkice z socjologii przedmiotów, Warszawa 2013
Kuryluk J., O mistrzach obiektywu – obiektywnie, „Kamena” 1962, 15(253), s. 7–8
Lachowski M., Awangarda wobec instytucji. O sposobach prezentacji sztuki w PRL-u, Lublin 2006
Latour B., When things strike back. A possible contribution of ‘science studies’ to the social sciences, „British Journal of Sociology” 2000, 1(51), s. 107–123
Lewczyński J., Feliks Łukowski – zapomniany fotograf ziemi tomaszowsko-lubelskiej, w: Fotografia artystyczna na terenach pogranicza w latach 1945–1987. Materiały z III Sympozjum w Szczecinie 13– 15.11.1987, red. K. Łuczywek, Szczecin 1988, s. 91–107
Łubowicz E., Autoportret w negatywie. Oryginalność koncepcji fotografii w ujęciu Jerzego Lewczyńskiego, w: Archeologia fotografii. Prace z lat 1941–2005, red. K. Jurecki, I. Zjeżdżałka, Września 2005, s. 21–24
Marek Piasecki. With care, red. E. Chorzępa, M. Piłakowska, Poznań 2017
Morton Ch., Photography and the comparative method. The construction of an anthropological ar-chive, „Journal of the Royal Anthropological Institute” 2012, 2(18), s. 369–396
Muzeum faktów odczutych. Z Barbarą Kirshenblatt-Gimblett rozmawiają Jan Śpiewak, Zofia Waślicka i Artur Żmijewski, „Krytyka Polityczna” 2014, 40–41, s. 262–275
Nowicki W., Dno oka. Eseje o fotografii, Wołowiec 2010
Nowicki W., Jerzy Lewczyński. Pamięć obrazu, Gliwice 2012
Nowicki W., Odbicie, Warszawa 2015
Olsen B., W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia przedmiotów, tłum. B. Shallcross, Warszawa 2013
Olsen B., Z. Dziuban, Wszyscy jesteśmy archeologami, „Znak” 2015, wrzesień, dostępny w Internecie: http://www.miesiecznik.znak.com.pl/wszyscy-jestesmy-archeologami [dostęp: 5 lutego 2018]
Pijarski K., Archeologia fotografii. Czy można zarchiwizować gest?, „Kultura Współczesna” 2011, 4, s. 121–135
Pomian K., Zbieracze i osobliwości. Paryż–Wenecja. XVI–XVIII wiek, tłum. A. Pieńkos, Warszawa 1996
Przybyło-Ibadullajev M., Srebro w żelatynie, w: Emulsja, red. M. Przybyło-Ibadullajev, Warszawa 2015, s. 157–160
Ptak O., Jerzozwierz. Portrety i autoportrety Jerzego Lewczyńskiego, Gliwice 2012
Scruton R., Fotografia i reprezentacja, w: Fotografia i filozofia. Szkice o pędzlu natury, red. S. Wal-den, tłum. I. Zwiech, Kraków 2013, s. 166–198
Sibum O., Reworking the mechanical value of heat. Instruments of precision and gestures of accuracy in early Victorian England, „Studies in History and Philosophy of Science” 1995, 1(26), s. 73–106
Sobota A., Impulsy i pęknięcia, w: Stefan Wojnecki – pęknięcia. Ku symulacji, oprac. W. Makowiecki, M. Michałowska, M. Pawłowski, Poznań 1999, s. 10–15
Sobota A., Nowe horyzonty w nowych mediach. Zjawiska sztuki polskiej w latach 1945–1981, Wro-cław 2017
Szczypiorska-Mutor M., Praktyki fotograficzne i teksty kultury. Inwersja, metamorfoza, montaż, War-szawa 2016
Szyjkowska-Piotrowska A., Po-twarz. Przekraczanie widzialności w sztuce i filozofii, Warszawa 2011
Wróblewska M., Fotografie ruin, ruiny fotografii 1944–2014, Warszawa 2014
Zagrodzka A., Fotografia subiektywna w sztuce polskiej 1956–1969, Lublin 2016
Zborowska A., Przedmioty w działaniu, „Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej” 2014, 6, dostęp-ny w Internecie: http://pismowidok.org/index.php/one/article/view/200/330 [dostęp: 5 lutego 2018]
Ziębińska (Ziębińska-Lewandowska) K., „Praktyka widzenia. Twórczość fotograficzna Zbigniewa Dłubaka w latach 1947–2000”, praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. Marii Poprzęckiej, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2001
Licencja
Prawo autorskie regulowane jest oświadczeniem autora przygotowanym przez Wydawnictwo Naukowe UAM a od nr XXVIII także umową licencyjną na publikację online zawartą pomiędzy Autorem i Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza. Autorzy ponoszą odpowiedzialność za oryginalność zamieszczanego materiału tekstowego oraz regulację praw autorskich dotyczących materiałów ilustracyjnych. W przypadku, gdy materiały pochodzą od redakcji – odpowiedzialność ponosi redakcja czasopisma.
Ten utwór dostepny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.