Pasek boczny artykułu

Przesłane
2023 września 18
Opublikowane
2023 września 19
Pobieranie
PDF (English)
Statystyczny
Read Counter : 66 Pobieranie : 44

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Treść głównego artykułu

Abstrakt

In this article, I raise issues connected with the history of Polish diary writing since the Middle Ages until the early 20th century. I discuss the process and directions of establishing diary writing a separate branch of historical literature. Texts of historical nature (memoirs or diaries) were referred to by their authors as stories, notes of events, diaries or a course of life. Their origin can be traced back to medieval chronicles describing events that involved the Polish nation, in which the authors shyly included scattered and miniscule autobiographical mentions. Diary writing in Poland began to assume shape as a genre at the turn of the 15th and 16th centuries. There was a growing number of diaries in which the reality was described with a bias. This was a manifestation of the specific ‘zeitgeist’: the commonplace belief in the historical importance and meaning of the events witnessed or attended by the author, making them worth describing for future generations. Owing to vivid and expressive historical accounts, the 17th century expansive growth of diary writing entered the realm of fine literature. The 18th century brought changes in the methodology of historical sciences, as reflected by the prevalence of memoirs over diaries, and the perception of a memoir as a form of autobiography. The development of diary writing at the turn of the 18th and 19th centuries was associated with surmounting the limitations of the class system and the emergence of a modern nation as a socio-cultural structure. In this historical setting, plebeian diaries, authored by ordinary people, were gaining in popularity. Diaries were written by representatives of all classes and social strata, be it aristocracy, urban-based intelligentsia originating from nobility, peasants or workers. In the first half of the 20th century, in addition to diaries written by individuals, practised for centuries, the way was paved for mass diary writing. Writing plebeian diaries was encouraged by scholars and editors of journals. At the same time, an institution of collective and competition diary writing emerged, in which the attitude to history was similar to that advocated by representatives of the Annales schools, namely history seen in connection with everyday life.

Słowa kluczowe

diary memoire diary writing history methodology of historical sciences diary memoire diary writing history

Szczegóły artykułu

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować
Garbula, J. M. (2023). History of Polish Diarism – Selected Contexts. Biuletyn Historii Wychowania, 46, 7–21. https://doi.org/10.14746/bhw.2022.46.1
Pobierz cytowania
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

Referencje

  1. Antologia pamiętników polskich XVI wieku, ed. R. Pollak, Zakład Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków 1966.
  2. Boy-Żeleński T., Wstęp, in: J.J. Rousseau, Wyznania, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław
  3. .
  4. Chałasiński J., Pamiętnikarstwo XIX i XX w. jako świadectwo przeobrażeń narodu polskiego, „Pamiętnikarstwo Polskie” 1971, No. 1.
  5. Cieński A., Pamiętnikarstwo polskie XVIII wieku, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1981.
  6. Cieński A., Z dziejów pamiętników w Polsce, Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2002. Deczyński K., Opis życia wieśniaka polskiego, Wyd. Jakuba Mortkowicza, Warszawa 1907. Dernałowicz M., entry: Pamiętnik, in: Słownik literatury polskiej XIX wieku, eds J. Bachórz,
  7. A. Kowalczykowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków 2002. Długosz J., Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 11 i 12, Warszawa 2004. Dunin-Wąsowicz K., „Pamiętnikarstwo Polskie”, „Dzieje Najnowsze” 1974, 6, 1.
  8. Dziechcińska H., Miejsce przekazu pamiętnikarskiego w kulturze dawnej, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 1993, 28.
  9. Gall Anonim, Kronika Polska, Wyd. Armoryka, Sandomierz 2018.
  10. Grabowski M., Pamiętniki domowe, Wydawca S. Orgelbrand, Warszawa 1845.
  11. Grad M., Pamiętnikarstwo a działalność społeczna, „Pamiętnikarstwo Polskie” 1971, No. 1. Kaczmarek M., O początkach pamiętnikarstwa polskiego, „Pamiętnikarstwo Polskie” 1971, No. 1. Kaczmarek M., Specyfika peregrynacji wśród staropolskich form pamiętnikarskich XVI w., in: Munera litteraria. Księga ku czci Romana Pollaka, oprac. komitet red. pod kier. W. Dworzaczka, Poznań 1962.
  12. Karpiński F., Historia mego wieku i ludzi, z którymi żyłem, oprac. R. Sobol, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987.
  13. Kersten K., Szarota T., Wieś polska 1939–1948. Materiały konkursowe, Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1967.
  14. Kiliński J., Pamiętniki Jana Kilińskiego: szewca, a razem Pułkownika 20 Regimentu, Nakładem Księgarni J.K. Żupańskiego, czcionkami M. Marxa, Poznań 1882.
  15. Korzeniewska E. , O „Dziennikach” Stefana Żeromskiego, „Pamiętnik Literacki” 1954, No. 3 (45). Cieński A., [hasło:] Pamiętnik, in: Słownik literatury polskiego oświecenia, ed. T. Kostkiewiczowa, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków 1996.
  16. Krzywicki L., Wspomnienia, vol. 1–3, Czytelnik, Warszawa 1959.
  17. Krzywy R., O staropolskich pamiętnikach, https://www.wilanow-palac.pl/o_staropolskich_pamiet-nikach.html, Silva Rerum [17.05.2012].
  18. Kuran M., O wypowiedziach zalecających w polskich kronikach z XVI i początku XVII wieku, in: Wypowiedzi zalecające w książce dawnej i współczesnej, eds M. Jarczykowa, B. Mazurko- wa, M. Marcinkowska-Malara, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015.
  19. Kürbis B., Wstęp, in: Mistrz Wincenty Kadłubek: Kronika polska, Ossolineum, Wrocław 1996, p. VIII-CXXXII.
  20. Limanowski B., Pamiętniki,1835–1870, vol. 1–4, Towarzystwo Wyd. „Rój”, Warszawa 1937. Maciej z Miechowa, Chronica Polonorum, wydawca J. Łoś, Kraków 1519.
  21. Maliszewski E., Bibliografja pamiętników polskich i Polski dotyczących (Druki i rękopisy), Towarzystwo Miłośników Historii, Warszawa 1928.
  22. Michałowicz K. z Ostrowicy, Pamiętniki Janczara, czyli Kronika turecka Konstantego z Ostrowicy napisana między r. 1496 a 1501, wydawca J. Łoś, Akademia Umiejętności, Skład Główny w Księgarni Spółki Wydawniczej Polskiej, Kraków 1912.
  23. Nadolski B., Kierunki rozwojowe dziejopisarstwa staropolskiego, Lwów 1938.
  24. Orzechowski S., Annales Stanislai Orichovi Okszi: adiunximus vitam Petri Kmitae, Drukarnia J. Szeliga, Dobromil 1611.
  25. Ossoliński J.M., Żywot i sprawy Stanisława Orzechowskiego, nakładem i drukiem J. Czecha, Kraków 1851.
  26. Pekaniec A., Czy w tej autobiografii jest kobieta? Kobieca literatura dokumentu osobistego od początku XIX wieku do wybuchu II wojny światowej, Księgarnia Akademicka, Kraków 2013.
  27. Pilsztynowa z Rusieckich R.S., Proceder podróży i życia mego awantur, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1957.
  28. Plebański J.K., Wydawnictwo pamiętników. O pamiętnikach historycznych wydanych przez Kraszewskiego, in: Książka Jubileuszowa dla uczczenia pięćdziesięcioletniej działalności literackiej J.I. Kraszewskiego, wydawca J. Unger (drukarz), Warszawa 1880.
  29. Polo M., Opisanie świata, W.A.B., Warszawa 2010.
  30. Rolnik D., Mutabilis memoria. O kreatywnej i odtwórczej roli pamiętników czasów stanisławowskich w tworzeniu „obrazów przeszłości”, „Klio” 2015, vol. 35, No. 4. DOI: https://doi.org/10.12775/KLIO.2015.047
  31. Rousseau J.J., Wyznania, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2003.
  32. Sieradzki J., Sprawa Janka z Czarnkowa i jego utwór, „Studia Źródłoznawcze” 1959, vol. 4. Sroka S.A., Sława, chwała i plotka. Władysław Warneńczyk jako król Węgier, „Przegląd Nauk Historycznych” 2016, 2 (15). DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.15.02.04
  33. Stabińska J., Mistrz Wincenty, Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków 1973. Stempowski S., Pamiętnik 1870–1914, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1953. Szarota T., Życie codzienne – temat badawczy czy tylko popularyzacja, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1966, No. 3.
  34. Sztachelska J., Pamiętnikarstwo. Z dziejów terminu i gatunku w XIX w., „Studia Podlaskie” 2013, vol. 20. DOI: https://doi.org/10.15290/sp.2013.21.07
  35. Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2012.
  36. Jaroszyński P., Rej (Rey) Mikołaj z Nagłowic, in: Encyklopedia filozofii polskiej, ed. A. Maryniar- czyk, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2011, vol. 2.
  37. Stryjkowski M., Osostevicius sam o sobie i przygodach swoich w zwiedzaniu rozmaitych krain świata, (k.1r–5r), cyt. za: M. Kuran, O wypowiedziach zalecających w polskich kronikach z XVI i początku XVII wieku, in: Wypowiedzi zalecające w książce dawnej i współczesnej, eds M. Jar- czykowa, B. Mazurkowa, M. Marcinkowska-Malara, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015.
  38. Tołstoj Z., Pamiętnik, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968.
  39. Wilkońska P., Moje wspomnienie o życiu towarzyskim w Warszawie, Państwowy Instytut Wydaw- niczy, Warszawa 1957.
  40. Żeromski S., Dzienniki, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1953–1956. Żółkiewski S., Początek i progres wojny moskiewskiej, nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej, Kraków 1920.