Pasek boczny artykułu
Treść głównego artykułu
Abstrakt
The text is an attempt to organize the knowledge about the history of education of autistic persons in Poland, and to present this process against the background of changes taking place around the autism spectrum disorder (ASD). The three most important events in this area are: the new conceptualization of this disorder in the International Classification of Diseases, 11th Revision, the implementation to the standard of education of teachersmajoring in the education and therapy of persons with the autism spectrum disorder, and the demise of Professor Tadeusz Gałkowski, a researcher and activist who was the first to recognise this disorder in Poland.
Słowa kluczowe
Szczegóły artykułu
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Referencje
- Asperger H., Die „Autistischen Psychopathen” im Kindesalter, „Archiv für Psychiatrie und Nervenkrankheiten” 1944, 117, nr 1, s. 76–136.
- Borowski G., Sposoby wspierania osób niepełnosprawnych na przestrzeni dziejów – wybrane przykłady, „Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania”, 2012, IV (5), s. 89–120.
- Buława-Halasz J., Rehabilitacja społeczna i zawodowa dorosłych osób autystycznych. Studium fenomenograficzne z zastosowaniem teorii połecznej Pierre’a Bourdieu, Kraków 2017.
- Czech H., Hans Asperger, National Socialism, and „race hygiene” in Nazi-era Vienna, „Molecular Autism”, 2018, https://doi.org/10.1186/s13229-018-0208-6 [dostęp: 21.04.2022].
- Frith U., Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, przeł. M. Hernik, G. Krajewski, Gdańsk 2008. Gałkowski T., Usprawnienie dziecka autystycznego w rodzinie, Warszawa 1980.
- Gasik W., Rozwój praktyki i teorii pedagogiki specjalnej w XIX i w początkach XX wieku, w: Dzieje szkolnictwa i pedagogiki specjalnej, pod red. S. Mauersberga, Warszawa 1990.
- Grodzka-Gużkowska M., Szczęściara, Warszawa 2007, s. 207-209. Instytut Psychiatrii i Neurologii – 50 lat działalności, red. J. Kulczycki, Warszawa 2001, s. 13, 83–84.
- Kanner L., Autistic Disturbances of Affective Contac, „Neurosis Child” 1943, 2, s. 217–250.
- Kanner L., Wypowiedź ustna, posiedzenie I Kongresu Krajowego Stowarzyszenia dla Dzieci Autystycznych, cyt. za: A. i F. Brauner, Dziecko zagubione w rzeczywistości. Historia autyzmu od czasów baśni o wróżkach. Fikcja literacka i rzeczywistość kliniczna, tłum. T. Gałkowski, Warszawa 1988.
- Manouilenko I., Bejerot S., Sukhareva – Prior to Asperger and Kanner, „Nordic Journal of Psychiatry” 2015, Volume 69, 1761–1764, https://doi.org/10.3109/08039488.2015.1005022 [dostęp: 21.04.2022].
- Nowińska G., Nowiński J., Niepełnosprawność w czasach starożytnych, „Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie” 2014, 1, s. 119–127.
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia, Dz.U.09.226.1829, Dz. U. z dnia 31 grudnia 2009 r..
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, Dz.U.09.224.1803, Dz.U. z dnia 30 grudnia 2009 r..
- Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela, Dz.U. 2019, poz. 1450, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190001450 [dostęp: 25.04.2022].
- Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela, Dz.U. 2012, poz. 131.
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 marca 1951 r. w sprawie utworzenia Instytutu Psycho-Neurologicznego, Dz.U. 1951 r. Nr 19, poz. 154, https://dziennikustaw.gov.pl/DU/1951/s/19/154 [dostęp: 21.04.2022].
- Rybakowski F., Białek A., Chojnicka I., Dziechciarz P., Horvath A., Janas-Kozik M., Jeziorek A., Pisula E., Piwowarczyk A., Słopień A., Sykut-Cegielska J., Szajewska H., Szczałuba K., Szy- mańska K., Urbanek K., Waligórska A., Wojciechowska A., Wroniszewski M., Dunajska A., Zaburzenia ze spektrum autyzmu – epidemiologia, objawy, współzachorowalność i rozpozna- wanie, „Psychiatria Polska” 2014, 48(4), 653–665, http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_4_2014/653Rybakowski_PsychiatrPol2014v48i4.pdf [dostęp:21.04.2022].
- Schwarz P., Budowanie przymierzy: tożsamość społeczności i rola przymierzy w rzecznictwie własnych potrzeb autystów, w: Pytaj i opowiadaj: Jak być rzecznikiem własnych potrzeb oraz ujawniać swoją diagnozę? Poradnik dla osób ze spektrum autyzmu, pod red. S.M. Shore’a, przeł. K. Przewłoka, Szczecin 2008.
- Sheffer E., Dzieci Aspergera. Medycyna na usługach III Rzeszy, Poznań 2019.
- Sher D.A., Gibson J.L., Pioneering, prodigious and perspicacious: Grunya Efimovna Sukhareva’s life and contribution to conceptualising autism and schizophrenia, „European Child & Adole- scent Psychiatry” 2021, https://link.springer.com/article/10.1007/s00787–021–01875–7 [do- stęp: 21.04.2022].
- Sibley K., Pomóż mi pomóc sobie: nauczanie i uczenie się rzecznictwa własnych potrzeb, w: Pytaj i opowiadaj: Jak być rzecznikiem własnych potrzeb oraz ujawniać swoją diagnozę? Poradnik dla osób ze spektrum autyzmu, pod red. S.M. Shore’a, przeł. K. Przewłoka, Szczecin 2008.
- Skórka S., Zadbać o właściwie przygotowanych profesjonalistów..., Wywiad z prof. Tadeuszem Gałkow- skim, „Konspekt. Pismo Akademii Pedagogicznej w Krakowie” 2006, nr 4(27), https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwjEjYio2633AhUSvosKHR16C-EQFnoECAsQAQ&url=http%3A%2F%2Fpbc.up.krakow.pl%2FConten-t%2F5912&usg=AOvVaw1d8e4ZN5DG_Luf_W71LalF [dostęp: 21.04.2022].
- Suchariewa G.J., Die schizoiden Psychopathien im Kinderslter, „Monatsschrift für Psychiatrie und Neurologie” 1926, 60, cyt. za: E. Sheffer, Dzieci Aspergera. Medycyna na usługach III Rzeszy, Poznań 2019.
- Trinkaus E., Villotte S., External Auditory Exostoses and Hearing Loss in the Shanidar 1 Neandertal Supporting Information Appendices, https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0186684 [dostęp: 20.04.2022].
- Wolff S., The first account of the syndrome Asperger described?, Translation of a paper entitled “Die schizoiden Psychopathien im Kindesalter by Dr. G. E. Ssucharewa; scientific assistant, which appeared in 1926 in the Monatsschrift für Psychiatrie und Neurologie 60:235–261, „European Child & Adolescent Psychiatry” 1996, vol. 5,119–132.
- Fundacja SYNAPSIS: https://synapsis.org.pl/wp–content/uploads/2020/06/Sprawozdanie–z–dzia%C5%82alno%C5%9Bci-FS-2019.pdf [dostęp: 21.04.2022].
- Grandin T., [Wystąpienie ] Światu potrzeba umysłów różnego rodzaju, https://www.ted.com/talks/temple_grandin_the_world_needs_all_kinds_of_minds/transcript?language=pl [dostęp: 25.04.2022].
- Centrum e-zdrowia: https://cez.gov.pl/projekty/realizowane/klasyfikacja-icd-11/ [dostęp: 21.04.2022]. ICD-10: https://stat.gov.pl/Klasyfikacje/doc/icd10/pdf/ICD10TomI.pdf [dostęp: 21.04.2022].
- ICD-11: https://icd.who.int/browse11/l–m/en#/http://id.who.int/icd/entity/437815624 [dostęp: 21.04.2022].
- ICD-11: https://icd.who.int/en [dostęp: 21.04.2022].
- KTA Oddział Szczecin: https://www.kta.szczecin.pl/szkola/ [dostęp: 25.04.2022].
- KTA Oddział w Białymstoku: http://www.kta.bialystok.pl/6,D-historia.html [dostęp: 25.04.2022]. Shore S.M.: https://www.youtube.com/watch?v=Gk9T7ngEijs [dostęp: 25.04.2022].
- Stanowisko Rady Języka Polskiego: https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=2014:wyrazenia–osoba=-niepelnosprawna-i-osoba-z-niepelnosprawnoscia2-&catid- 44&Itemid=208 [dostęp: 21.04.2022].
- SWPS: https://swps.pl/uczelnia/aktualnosci/22189-pozegnanie-profesora-tadeusza-galkowskiego [dostęp: 25.04.2022].
- Thunberg G.: https://www.instagram.com/p/B12ChnkioB9/?utm_source=ig_embed [dostęp: 25.04.2022].
- Warszawski Oddział Terenowy Krajowego Towarzystwa Autyzmu: http://www.wotkta.waw.pl/ [dostęp: 21.04.2022].
Referencje
Asperger H., Die „Autistischen Psychopathen” im Kindesalter, „Archiv für Psychiatrie und Nervenkrankheiten” 1944, 117, nr 1, s. 76–136.
Borowski G., Sposoby wspierania osób niepełnosprawnych na przestrzeni dziejów – wybrane przykłady, „Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania”, 2012, IV (5), s. 89–120.
Buława-Halasz J., Rehabilitacja społeczna i zawodowa dorosłych osób autystycznych. Studium fenomenograficzne z zastosowaniem teorii połecznej Pierre’a Bourdieu, Kraków 2017.
Czech H., Hans Asperger, National Socialism, and „race hygiene” in Nazi-era Vienna, „Molecular Autism”, 2018, https://doi.org/10.1186/s13229-018-0208-6 [dostęp: 21.04.2022].
Frith U., Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, przeł. M. Hernik, G. Krajewski, Gdańsk 2008. Gałkowski T., Usprawnienie dziecka autystycznego w rodzinie, Warszawa 1980.
Gasik W., Rozwój praktyki i teorii pedagogiki specjalnej w XIX i w początkach XX wieku, w: Dzieje szkolnictwa i pedagogiki specjalnej, pod red. S. Mauersberga, Warszawa 1990.
Grodzka-Gużkowska M., Szczęściara, Warszawa 2007, s. 207-209. Instytut Psychiatrii i Neurologii – 50 lat działalności, red. J. Kulczycki, Warszawa 2001, s. 13, 83–84.
Kanner L., Autistic Disturbances of Affective Contac, „Neurosis Child” 1943, 2, s. 217–250.
Kanner L., Wypowiedź ustna, posiedzenie I Kongresu Krajowego Stowarzyszenia dla Dzieci Autystycznych, cyt. za: A. i F. Brauner, Dziecko zagubione w rzeczywistości. Historia autyzmu od czasów baśni o wróżkach. Fikcja literacka i rzeczywistość kliniczna, tłum. T. Gałkowski, Warszawa 1988.
Manouilenko I., Bejerot S., Sukhareva – Prior to Asperger and Kanner, „Nordic Journal of Psychiatry” 2015, Volume 69, 1761–1764, https://doi.org/10.3109/08039488.2015.1005022 [dostęp: 21.04.2022].
Nowińska G., Nowiński J., Niepełnosprawność w czasach starożytnych, „Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie” 2014, 1, s. 119–127.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia, Dz.U.09.226.1829, Dz. U. z dnia 31 grudnia 2009 r..
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, Dz.U.09.224.1803, Dz.U. z dnia 30 grudnia 2009 r..
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela, Dz.U. 2019, poz. 1450, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190001450 [dostęp: 25.04.2022].
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela, Dz.U. 2012, poz. 131.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 marca 1951 r. w sprawie utworzenia Instytutu Psycho-Neurologicznego, Dz.U. 1951 r. Nr 19, poz. 154, https://dziennikustaw.gov.pl/DU/1951/s/19/154 [dostęp: 21.04.2022].
Rybakowski F., Białek A., Chojnicka I., Dziechciarz P., Horvath A., Janas-Kozik M., Jeziorek A., Pisula E., Piwowarczyk A., Słopień A., Sykut-Cegielska J., Szajewska H., Szczałuba K., Szy- mańska K., Urbanek K., Waligórska A., Wojciechowska A., Wroniszewski M., Dunajska A., Zaburzenia ze spektrum autyzmu – epidemiologia, objawy, współzachorowalność i rozpozna- wanie, „Psychiatria Polska” 2014, 48(4), 653–665, http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_4_2014/653Rybakowski_PsychiatrPol2014v48i4.pdf [dostęp:21.04.2022].
Schwarz P., Budowanie przymierzy: tożsamość społeczności i rola przymierzy w rzecznictwie własnych potrzeb autystów, w: Pytaj i opowiadaj: Jak być rzecznikiem własnych potrzeb oraz ujawniać swoją diagnozę? Poradnik dla osób ze spektrum autyzmu, pod red. S.M. Shore’a, przeł. K. Przewłoka, Szczecin 2008.
Sheffer E., Dzieci Aspergera. Medycyna na usługach III Rzeszy, Poznań 2019.
Sher D.A., Gibson J.L., Pioneering, prodigious and perspicacious: Grunya Efimovna Sukhareva’s life and contribution to conceptualising autism and schizophrenia, „European Child & Adole- scent Psychiatry” 2021, https://link.springer.com/article/10.1007/s00787–021–01875–7 [do- stęp: 21.04.2022].
Sibley K., Pomóż mi pomóc sobie: nauczanie i uczenie się rzecznictwa własnych potrzeb, w: Pytaj i opowiadaj: Jak być rzecznikiem własnych potrzeb oraz ujawniać swoją diagnozę? Poradnik dla osób ze spektrum autyzmu, pod red. S.M. Shore’a, przeł. K. Przewłoka, Szczecin 2008.
Skórka S., Zadbać o właściwie przygotowanych profesjonalistów..., Wywiad z prof. Tadeuszem Gałkow- skim, „Konspekt. Pismo Akademii Pedagogicznej w Krakowie” 2006, nr 4(27), https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwjEjYio2633AhUSvosKHR16C-EQFnoECAsQAQ&url=http%3A%2F%2Fpbc.up.krakow.pl%2FConten-t%2F5912&usg=AOvVaw1d8e4ZN5DG_Luf_W71LalF [dostęp: 21.04.2022].
Suchariewa G.J., Die schizoiden Psychopathien im Kinderslter, „Monatsschrift für Psychiatrie und Neurologie” 1926, 60, cyt. za: E. Sheffer, Dzieci Aspergera. Medycyna na usługach III Rzeszy, Poznań 2019.
Trinkaus E., Villotte S., External Auditory Exostoses and Hearing Loss in the Shanidar 1 Neandertal Supporting Information Appendices, https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0186684 [dostęp: 20.04.2022].
Wolff S., The first account of the syndrome Asperger described?, Translation of a paper entitled “Die schizoiden Psychopathien im Kindesalter by Dr. G. E. Ssucharewa; scientific assistant, which appeared in 1926 in the Monatsschrift für Psychiatrie und Neurologie 60:235–261, „European Child & Adolescent Psychiatry” 1996, vol. 5,119–132.
Fundacja SYNAPSIS: https://synapsis.org.pl/wp–content/uploads/2020/06/Sprawozdanie–z–dzia%C5%82alno%C5%9Bci-FS-2019.pdf [dostęp: 21.04.2022].
Grandin T., [Wystąpienie ] Światu potrzeba umysłów różnego rodzaju, https://www.ted.com/talks/temple_grandin_the_world_needs_all_kinds_of_minds/transcript?language=pl [dostęp: 25.04.2022].
Centrum e-zdrowia: https://cez.gov.pl/projekty/realizowane/klasyfikacja-icd-11/ [dostęp: 21.04.2022]. ICD-10: https://stat.gov.pl/Klasyfikacje/doc/icd10/pdf/ICD10TomI.pdf [dostęp: 21.04.2022].
ICD-11: https://icd.who.int/browse11/l–m/en#/http://id.who.int/icd/entity/437815624 [dostęp: 21.04.2022].
ICD-11: https://icd.who.int/en [dostęp: 21.04.2022].
KTA Oddział Szczecin: https://www.kta.szczecin.pl/szkola/ [dostęp: 25.04.2022].
KTA Oddział w Białymstoku: http://www.kta.bialystok.pl/6,D-historia.html [dostęp: 25.04.2022]. Shore S.M.: https://www.youtube.com/watch?v=Gk9T7ngEijs [dostęp: 25.04.2022].
Stanowisko Rady Języka Polskiego: https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=2014:wyrazenia–osoba=-niepelnosprawna-i-osoba-z-niepelnosprawnoscia2-&catid- 44&Itemid=208 [dostęp: 21.04.2022].
SWPS: https://swps.pl/uczelnia/aktualnosci/22189-pozegnanie-profesora-tadeusza-galkowskiego [dostęp: 25.04.2022].
Thunberg G.: https://www.instagram.com/p/B12ChnkioB9/?utm_source=ig_embed [dostęp: 25.04.2022].
Warszawski Oddział Terenowy Krajowego Towarzystwa Autyzmu: http://www.wotkta.waw.pl/ [dostęp: 21.04.2022].