La colonisation valaque sur les versants nord des Carpates pendant le Petit Âge Glaciaire (aux XVe et XVIe siècles)
PDF

Keywords

Carpathians
ius Valachicum
pastoral economy
colonisation
climate
Little Ice Age

How to Cite

Jawor, G. (2019). La colonisation valaque sur les versants nord des Carpates pendant le Petit Âge Glaciaire (aux XVe et XVIe siècles). Balcanica Posnaniensia. Acta Et Studia, 25, 251–268. https://doi.org/10.14746/bp.2018.25.14

Abstract

The Wallachian settlement on the northern slopes of the Carpathians in the Little Ice Age (15th and 16th century).

A significant deterioration of the climate took place in the Carpathians in the period from the 15th to the 19th century. It was a fragment of a global phenomenon referred to by various representatives of geoscience as the Little Ice Age (LIA). Arguments presented in the article were preceded by a preliminary assumption that these events had a particular impact on the living conditions of populations who inhabited the areas situated in the sub-mountain and mountain zones in the 15th and 16th century. Located in this area were the upper levels of various cultivated plants’ ranges, which were particularly crucial for the cultivation of winter cereal crops. Even minor fluctuations of multi-annual average temperatures could significantly increase or decrease them. The results contained in this work were formed on the basis of information from the sources, which are primarily of a fiscal nature and which so far have been underrated by historians of the climate. The analysis of changes taking place in individual settlements was conducted on the other hand by using the methodology applied by historians of human settlement. The outcome of the studies presented below offers a general conclusion on the existence of a widespread phenomenon in the discussed period of an increase in the Carpathian areas of elements from a model of the economic functioning of the village life which was based on stockbreeding. This happened at the expense of restricting or sometimes even eliminating agricultural activities. It was the main reason for which individual landowners fostered or initiated colonization based on the Wallachian law or, at least, on its elements. For this reason, the 16th century in particular became a period of a sudden development of this settlement trend in the Carpathian regions. This had serious consequences not only for the economy. The study draws attention to the fact that the introduction of these changes could take place due to the migration of ethnically foreign people who were acquainted with the secrets of a specialised stockbreeding, which was unavailable to classical farmers. Amongst the newcomers were also ethnic Vlachs. One of the consequences of these migrations was also a considerable increase in the scope of the Orthodoxy at the expense of Catholicism in Lesser Poland.

https://doi.org/10.14746/bp.2018.25.14
PDF

References

Baranowski Ignacy Tadeusz, U stóp Babiej Góry, „Przegląd Historyczny”, 20 : 1916, nr 1, p. 74–93.

Bębynek Władysław, Starostwo muszyńskie. Własność biskupów krakowskich, „Przewodnik Naukowy i Literacki. Dodatek do "Gazety Lwowskiej”, 42: 1914, nr 1, p. 11–22; 211–223.

Beňko Jan, Osidlenie severného Slovenska, Košice 1985.

Chaloupecký Václav, Valaši na Slovensku, Praha 1947.

Chmielewski Stefan, Gospodarka rolna i hodowlana w Polsce w XIV i XV w. Studia z dziejów gospodarstwa wiejskiego , vol. 5 nr 2, red. J. Leskiewiczowa, Warszawa 1963, p. 1–158.

Czajkowski Jerzy, Studia nad Łemkowszczyzną, Sanok 1999.

Czajkowski Jerzy, Dzieje osadnictwa historycznego na Podkarpaciu i jego odzwierciedlenie w grupach etnicznych, w : Łemkowie w historii i kulturze Karpat, red. J. Czajkowski, vol. 1, Rzeszów 1995, p. 27–166.

Długopolski Edmund, Przyczynki do osadnictwa wołoskiego w Karpatach. Sprawozdanie Filii c.k. Gimnazjum św. Jacka w Krakowie, Kraków 1916.

Dobrovolný Petr (et al.), Monthly, seasonal and annual temperature reconstructions for Central Europe derived from documentary evidence and instrumental records since AD 1500, “Climatic Change” 101: 2010, no 1–2, p. 69–107.

Dobrowolska Maria, Procesy osadnicze w dorzeczu Wisłoki i Białej Dunajcowej w tysiącleciu, Kraków 1985.

Dobrowolski Kazimierz, Zderzenie kultury rolniczej z pasterską, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń PAU”, 5: 1939, p. 191–194.

Fastnacht Adam, Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340–1650, Sanok 2007.

Fastnacht Adam, Słownik historyczno-geograficzny ziemi sanockiej w średniowieczu: vol. 3 (O–Ż), Kraków 2002.

Grove Jean M., The initiation of the „Little Ice Age” in regions round the North Atlantic, ”Climatic Change” 48 : 2001, no 1, 53–82.

Guzik Czesław, Zmiany użytkowania ziemi i sposobów gospodarowania w rolnictwie Podhala, w : Geografia i Sacrum, vol.1, red. B. Domański, S. Skiba, Kraków 2005, p. 85–93.

Holzhauser Hanspeter, Magny Michel and Zumbuhl Heinz J., Glacier and lake-level variations in west-central Europe over the last 3500 years, „The Holocene” 15 : 2005, no 6, p. 789–801.

Inkіn Vasil F., Krest'yanski yobshchinnyy stroy v galitskom Prikarpat'ye. (Opyt sravnitel'nogo izucheniya po pozemel'nykh soyuzov). Avtoreferat dissertatsii, L'vov 1978 [Инкін Васил Ф., Крестьянски йобщинный строй в галицком Прикарпатье. (Опыт сравнительного изучения поземельных союзов). Автореферат диссертации, Львов 1978.].

Inkіn Vasil F., Sіl's'ke suspіl'stvo Galits'kogo Prikarpattya u XVI – XVIII stolіttyah: іstorichnіnarisi, L'vіv 2004 [Інкін Васил Ф., Сільське суспільство Галицького Прикарпаття у XVI – XVIII століттях: історичнінариси, Львів 2004.].

Janeczek Andrzej, Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII w., Wrocław 1991.

Jawor Grzegorz, Aşezările de drept valah şi locuitorii lor din Rutenia Roşie în Evul Mediu târziu, trad. Gabriela Gavril-Antonosei, Jaşi 2013.

Jawor Grzegorz, Northern Extent of Settlement on the Wallachian Law in Medieval Poland , “Res Historica" 41 : 2016, p. 35–49.

Jawor Grzegorz, Volos'ke osadnitstvo na terenah Roztochchya u pizn'omu seredn'ovichchi, „Visnik L'vivs'kogo Universitetu. Seriya ictorichna”, 2000, no 35/36, p. 58–75 [Вoлocькe ocaдництвo нa тepeнaх Poзтoччя y пiзньomy cepeдньoвiччi, „Bicник Львiвcькoгo Yнiвepcитeтy. Cepiя icmopичнa, 2000, 35/36].

Jawor Grzegorz, Współistnienie grup etnicznych na Rusi Czerwonej w XV–XVI wieku na przykładzie stosunku do społeczności wołoskich, „ Annales UMCS“, sectio F. Historia, 52/53: 1997/1998, p. 53–65.

Kobylińska Józefa, Językowy obraz wsi beskidzkiej w XVII wieku na przykładzie nazw ziemi i jej mieszkańców w Księgach gromadzkich wsi Kasina Wielka, „Język Polski”, 79: 1996, vol. 4–5, p. 337–348.

Kotarba Adam, Mała epoka lodowa w Tatrach Wysokich, w : VII Zjazd Geomorfologów Polskich. Współczesna ewolucja rzeźby Polski, red. A.Kotarba, K. Krzemień, J. Święchowicz, Kraków 2005, p. 50–65.

Kotarba Adam, Zdarzenia geomorfologiczne w Tatrach Wysokich podczas małej epoki lodowej, w : Rola Małej Epoki Lodowej w przekształcaniu środowiska przyrodniczego Tatr, red. A. Kotarba, Warszawa 2004, p. 9–56.

Kuraś Stanisław, Osadnictwo i zagadnienia wiejskie w Gorlickiem do połowy XVI w., w: Nad rzeką Ropą. Vol. 3. Szkice historyczne, éd. Z Żarnecka, Kraków 1968, p. 61–92.

Luterbacher Jürg (et al.), European Seasonal and Annual Temperature Variability, Trends, and Extremes Since 1500, „Science” 303 (5663): 2004, p. 1499–1503.

Macůrek Josef, Valaši v západních Karpatech v 15–18. Stoletni, Ostrava, 1959.

Maruszczak Henyk, Tendencje sekularne i zjawiska ekstremalne w rozwoju rzeźby małopolskich wyżyn lessowych w czasach historycznych, „Czasopismo Geograficzne” 57: 1986, nr 2, p. 271–288.

Maruszczak Henryk, Zmiany środowiska w okresie historycznym, w : Geografia Polski. Środowisko geograficzne, red. L. Starkel, Warszawa 1999, p. 182–205.

Matthews John A. and Briffa Keith R., “The „Little Ice Age”: Re-Evaluation of an Evolving Concept, „Geografiska Annaler”, 87: 2004, no 1, p. 17–36.

Morawski Szczęsny, Sądecczyzna za Jagiellonów z miasty spiskiemi i księstwem oświęcimskim, vol. 2, Kraków 1865.

Niedźwiedź Tadeusz, Rekonstrukcja warunków termicznych lata w Tatrach od 1550 roku, w : Rola Małej Epoki Lodowej..., p. 57–88.

Panic Idzi, Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528 roku). Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych vol. 2, Cieszyn 2010.

Panic Idzi, Śląsk Cieszyński w początkach czasów nowożytnych (1528–1653). Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych, vol. 3, Cieszyn 2011.

Parczewski Michał, Początki napływu ludności ruskiej na teren Karpat Zachodnich w świetle archeologii, „Archaeologia Historica”, 18: 1993, p. 93–97.

Perzanowski Zbigniew, Przegląd najstarszych dziejów osad wiejskich regionu krośnieńskiego (słownik geograficzno-historyczny), w : Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, vol. 2 (1918–1970), red. J. Garbacik, Krosno 1973, p. 385–418.

Pieradzka Krystyna, Na szlakach Łemkowszczyzny, Kraków 1939.

Popiołek Franciszek, Historia osadnictwa w Beskidzie Śląskim, Katowice 1939.

Prochaska Antoni, Jaśliska, miasteczko i klucz biskupów przemyskich, „Przewodnik Naukowy i Literacki. Dodatek miesięczny do „Gazety Lwowskiej”, 17: 1889, no 1, p. 57–77.

Putek Józef, Miłościwe pany i krnąbrne chłopy włościany, Warszawa 1959.

Rutkowska-Płachcińska Anna, Sądeczyzna w XIII i XIV wieku, Wrocław 1961.

Stadnicki Aleksander, O wsiach tak zwanych wołoskich na północnym stoku Karpat, Lwów 1848.

Szczotka Stanisław, Studia z dziejów prawa wołoskiego w Polsce, “Czasopismo Prawno-Historyczne”, 2: 1948, p. 355–416.

Walawender Antoni, Kronika klęsk elementarnych Polsce i krajach sąsiednich w latach 1450–1586, Lwów 1932.