Słowa kluczowe
Sędziwój z Szubina
Elżbieta Bośniaczka
Jadwiga Andegaweńska
Jan z Tarnowa (zm. 1409)
Jan z Tarnowa (zm. 1433)
Kronika Jana z Czarnkowa
Zadar
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł dotyczy jednego z najbardziej tajemniczych i sensacyjnych epizodów z czasu bezkrólewia po śmierci Ludwika Andegaweńskiego. Wojewoda kaliski Sędziwój z Szubina pojechał na Węgry po królewnę Jadwigę przeznaczoną na tron polski, lecz nie zdołał zrealizować celu swojej misji. Został zatrzymany w Zadarze wraz ze swymi towarzyszami, natomiast królowa Elżbieta Bośniaczka wysłała do Polski młodego Jana z Tarnowa, syna kasztelana sandomierskiego z zadaniem zajęcia zamku wawelskiego. Autor dowodzi, że wyjazd Sędziwoja z Krakowa, jego feralne spotkanie z królową Elżbietą w Zadarze i jego ucieczka do Polski miały miejsce w 1383 r. Ma to zasadnicze wpływ na postrzeganie charakteru misji i jej znaczenia w kontekście relacji polsko-węgierskich w tym okresie.Finansowanie
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Bibliografia
Źródła:
Codex diplomaticus Hungariae ecclesiasticus ac civilis, ed. György Fejér, t. X/1, Typis Typogr. Regiae Universitatis Ungaricae, Budae 1834, t. X/3, Budae 1838.
Codex epistolaris saeculi decimi quinti, t. I, cz. 1, wyd. August Sokołowski, Józef Szujski, Akademia Umiejętności w Krakowie, Kraków 1876 (seria: Monumenta medii aevi historica res gestas Poloniae il-lustrantia, t. 2).
Dokumenty do dziejów Polski z Archiwum Królestwa Węgier, wyd. Stanisław A. Sroka, t. I, Wydawnic-two Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, Kraków 1998.
Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r. p. 1584, wyd. Kazimierz J. Turowski, Biblioteka Polska, Kraków 1858.
Jana Długosza Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, tłum. Julia Mrukówna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1981,
Joannis de Czarnkow Chronicon Polonorum, wyd. J. Szlachtowski, w: Monumenta Poloniae Historica, t. II, wyd. August Bielowski, nakład własny, Lwów 1872.
Joannis Dlugossi Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, lib. 10 (1370-1405), ed. Stanislaus Ga-węda et al., Polskie Wydawnictwo Naukowe, Varsaviae 1985.
Kronika Jana z Czarnkowa, tłum. Jerzy Żerbiłło, oprac. Marek D. Kowalski, wyd. 3, Wydawnictwo „Universitas”, Kraków 2001.
Najstarsze księgi i rachunki miasta Krakowa od r. 1300 do 1400, cz. II, wyd. F. Piekosiński, J. Szujski, Akademia Umiejętności w Krakowie, Kraków 1878 (seria: Monumenta medii aevi historica res gestas Poloniae illustrantia, t. 4).
Literatura:
Baliński Jerzy, Kilka przykładów biegów dystansowych i prób wytrzymałości, „Przegląd Kawaleryjski”, R. 10, nr 1-2(87-88), Departament Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych, [Warszawa] 1933.
Bieniak Janusz, Jan (Janek) z Czarnkowa. Niedokończona kronika polska z XIV wieku, „Studia Źródłoznawcze”, t. 47, Instytut Historii PAN, Wydawnictwo DiG, [Warszawa] 2009.
Bieniak Janusz, Krąg rodzinny biskupa kujawskiego Macieja Pałuki (korekta do Rodu Pałuków Władysława Semkowicza), w: idem, Polskie rycerstwo średniowieczne. Suplement, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, Kraków 2005.
Braudel Fernand, Morze Śródziemne i świat śródziemnomorski w epoce Filipa II, t. 1, tłum. T. Mrówczyński, M. Ochab, Książka i Wiedza, Warszawa 2004.
Bubczyk Robert, Kariera rodziny Kurozwęckich w XIV wieku. Studium z dziejów powiązań polskiej elity politycznej z Andegawenami, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2002.
Bubczyk Robert, Obraz działalności politycznej panów krakowskich w kronice Janka z Czarnkowa, w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 9, red. S. K. Kuczyński, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2001,
Dąbkowski Przemysław, Załoga w prawie polskiem średniowiecznem, Wydawnictwo Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej, Lwów 1905.
Dąbrowski Jan, Dawne dziejopisarstwo polskie (do roku 1480), Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1964.
Dworak Kazimierz, Konne rajdy dalekobieżne, „Przegląd Kawaleryjski”, R. 7, nr 6(56), Departament Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych, [Warszawa] 1930.
Dworzaczek Włodzimierz, Leliwici Tarnowscy. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego wiek XIV-XV, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa 1971.
Engel Pál, Tóth Norbert C., Itineraria regum et reginarum (1382-1438), MTA Támogatott Kutatóhelyek Irodája, Budapest 2005, (seria: Segédletek a középkori magyar történelem tanulmányozásához, 1)
Gąsiorowski Antoni, Maciej z Wąsoszy h. Pałuka, w: Polski słownik biograficzny, t. 19, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, Wrocław 1974.
Gąsiorowski Antoni, Sędziwój z Szubina h. Pałuka (zm. 1406), w: Polski słownik biograficzny, t. 36, Instytut Historii PAN, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Warszawa 1995-1996.
Halecki Oskar, Jadwiga Andegaweńska i kształtowanie się Europy środkowowschodniej, tłum. M. Borowska-Sobotka, Wydawnictwo „Universitas”, Kraków 2000.
Kowalski Marek D., Między Italią a Polską. Podróże kolektorów papieskich w XV wieku, w: Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa 2012.
Kürbis Brygida, Dziejopisarstwo wielkopolskie XIII i XIV wieku, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959.
Kurtyka Janusz, Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu, wyd. 2, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, Kraków 2017.
Maciejewska Wanda, Jadwiga królowa polska. Monografja historyczna, Wydawnictwo Księży Jezuitów, Kraków 1934.
Marzec Andrzej, Pod rządami nieobecnego monarchy. Królestwo Polskie 1370-1382, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, Kraków 2017.
Misiąg-Bocheńska Anna, Dwie daty z życia królowej Jadwigi, „Polonia Sacra. Kwartalnik Teologiczny”, R. II, z. 3, Wydział Teologiczny UJ, [Kraków] 1949.
Naruszewicz Adam, Historya Narodu Polskiego, t. 7: Panowanie Węgrów, Drukarnia J. K. Mci i Rzeczypospolitey uprzywilejowaney Gröllowskiey Warszawa 1786.
Nikodem Jarosław, Elżbieta – Julianna – Jadwiga. Przyczynek do genezy związku polsko-litewskiego, w: Cognitioni gestorum. Studia z dziejów średniowiecza dedykowane Profesorowi Jerzemu Strzelczykowi, red. D. A. Sikorski, A. M. Wyrwa, Wydawnictwo DiG, Poznań-Warszawa 2006.
Nikodem Jarosław, Jadwiga król Polski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 2009.
Nowak Zenon H., Polityka północna Zygmunta Luksemburskiego do roku 1411, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Toruń 1964.
Rola-Arciszewski Stanisław, Konno przez Europę Środkową, „Przegląd Kawaleryjski”, R. 7, nr 1-2(51-52), Departament Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych, [Warszawa] 1930.
Rutkowska Grażyna, Itinerarium królowej Jadwigi 1384-1399, w: Dzieło Jadwigi i Jagiełły, wyb. i oprac. W. Biliński, Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 1989.
Samsonowicz Henryk, Szybkość wymiany informacji w XV wieku, w: Nihil superfluum esse. Prace z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, red. J. Strzelczyk, J. Dobosz, Instytut Historii UAM, Poznań 2000.
Samsonowicz Henryk, Supruniuk Anna, Dzieje polityczne (połowa XIV – początek XVI w.), w: Dzieje Mazowsza, t. 1, red. H. Samsonowicz, Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, Pułtusk 2006.
Sobczak Łukasz, Korespondencja pośpieszna w państwie Zakonu Krzyżackiego w I połowie XV stulecia. Przyczynek do badań nad mobilnością społeczeństwa, w: Historia – w drodze ku przyszłości, red. M. Żmudziński, o-historii.pl, Toruń 2016.
Sroka Stanisław A., Genealogia Andegawenów węgierskich, wyd. 2, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, Kraków 2015.
Stamm Edward, Staropolskie miary, cz. 1: Miary długości i powierzchni, Główny Urząd Miar, War-szawa 1938.
Süttő Szilárd, Anjou-Magyarország alkonya. Magyarország politikai története Nagy Lajostól Zsig-mondig, az 1384-1387. évi belviszályok okmánytárával, köt. II, Belvedere Meridionale, Szeged 2003.
Szajnocha Karol, Jadwiga i Jagiełło, cz. III, Drukarnia A. T. Jezierskiego, Warszawa 1902.
Szujski Józef, Dzieje Polski podług ostatnich badań spisane, t. I: Piastowie, Drukarnia „Czasu” Fr. Kluczyckiego i Spółki, Kraków 1895 (Dzieła Józefa Szujskiego, seria II, t. 1).
Szujski Józef, Ludwik Węgierski i bezkrólewie po jego śmierci, w: idem, Opowiadania i roztrząsania, t. III, Drukarnia „Czasu” Fr. Kluczyckiego i Spółki, Kraków 1888 (Dzieła Józefa Szujskiego, seria II, t. 7),
Szymański Józef, Nauki pomocnicze historii, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2001.
Tęgowski Jan, Bezkrólewie po śmierci Ludwika Węgierskiego a geneza unii Polski z Litwą, w: Studia historyczne z XIII-XV wieku, red. J. Śliwiński, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Olsztynie, Olsztyn 1995.
Tęgowski Jan, Postawa polityczna arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzanty w czasie bezkrólewia po śmierci Ludwika Węgierskiego, w: Genealogia – rola związków rodzinnych i rodowych w życiu publicznym w Polsce średniowiecznej na tle porównawczym, red. A. Radzimiński, J. Wroniszewski, Wydawnictwo UMK, Toruń 1996.
Tęgowski Jan, Wyprawa margrabiego Zygmunta Luksemburskiego przeciwko Siemowitowi IV w 1383 r., w: Klio viae et invia. Opuscula Marco Cetwiński dedicata, red. A. Odrzywolska-Kidawa, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2010.
Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XII-XV wieku. Spisy, oprac. Janusz Bieniak, Sobiesław Szybkowski, Biblioteka Kórnicka, Kórnik 2014 (seria: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. 6, z. 1).
Urzędnicy małopolscy XII-XV wieku. Spisy, oprac. Janusz Kurtyka, Tomasz Nowakowski, Franciszek Sikora, Anna Sochacka, Piotr K. Wojciechowski, Bożena Wyrozumska, Zakład Narodowy im. Ossoliń-skich – Wydawnictwo PAN, Wrocław 1990 (seria: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. 4, z. 1).
Urzędnicy wielkopolscy XII-XV wieku. Spisy, oprac. Maria Bielińska, Antoni Gąsiorowski, Jerzy Łojko, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, Wrocław 1985 (seria: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. 1, z. 1).
Wotowski Stanisław, Podróż konna sotnika Kenike spod Petersburga do Czity, „Przegląd Kawaleryj-ski”, R. 5, nr 7(33), Departament Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych, [Warszawa] 1928.
Wróbel Dariusz, Herb Leliwa w herbarzach flamandzkich – próba identyfikacji właściciela, [w przygotowaniu do druku].
Wróbel Piotr, Dubrownik w latach 1358-1526. Organizacja przestrzeni, Towarzystwo Wydawnicze „Historia Jagiellonica”, Kraków 2010.
Wyrozumski Jerzy, Królowa Jadwiga między epoką piastowską i jagiellońską, Wydawnictwo „Universitas”, Kraków 1997.
Zakrzewski Stanisław, Wypadki lat 1382-1386 w związku z genezą unii, w: Pamiętnik V Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich, t. 1: Referaty, Polskie Towarzystwo Historyczne, Wydział Nauki Ministerstwa Wyznań, Religii i Oświecenia Publicznego, Lwów 1930.
Strony internetowe:
Elektroniczny Słownik Łaciny Średniowiecznej w Polsce (A-Q) – http://scriptores.pl/elexicon/pl/lemma/INTROMITTO [dostęp: 04.07.2018].
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.