Słowa kluczowe
cossack style cavalry/pancerni
Jan III Sobieski
Polish-Ottoman War 1672–1676
Jak cytować
Abstrakt
On 10 and 11 November 1673 Commonwealth’s armies crushed Ottoman forces at the battle of Khotyn. Victory open new theatre of the operations against High Porte: towards river Danube and on the Polish territories lost in 1672 (Podolia with Kamianets-Podilskyi and Right-bank Ukraine). Polish and Lithuanian troops were very weary after the campaign, what’s more death of King Michał Korybut Wiśniowiecki led to interregnum. Polish command decided to set up the system of border defence, to protect country until the election of new monarch, which should later lead to the new offensive. As such cavalry detachments were spread out in Podolia and Moldavia, while corps under command of Mikołaj Hieronim Sieniawski, Crown Standard-bearer was sent to occupy the latter country. Previous research mentioned that this group had between 6000 and 8000 soldiers. Thanks to document from National Library in Warsaw, we can now identify much more detailed organisation of Sieniawski’s force. He had 48 pancerni banners and two light horse banners, in total 5206 horses. Despite capturing Iași, capitol of Moldavia, Sieniawski’s troops were forced on 17 January 1674 to retreat to Poland, under pressure from the fresh Tatar attack. Despite of the withdrawal from Moldavia, border defence system was still functional and Commonwealth managed fairly quickly to elect new king.
Bibliografia
Central Archives of Historical Records in Warsaw:
Archive of Polish Crown Treasure, 86, ms 59, 60.
Central State Historical Archives of Ukraine in Lviv: fond 1, opis 1, ms 264; fond 9, opis 1, ms 430.
The National Archive in Cracow: Archive of Pinocci Family, ms 16.
The National Archives in London: ms 88/13.
The National Library in Warsaw: ms 6659.
The National Museum in Cracow: ms 169, vol. 4
Komput wojsk koronnych z podziałem chorągwi jazdy zaciągu polskiego na pułki 1673, ed. Z. Hundert, „Studia z Dziejów Wojskowości” 2013, vol. 2, p. 311–323.
Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676, ed. J. Woliński, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1965, vol. 11, no. 2.
Ojczyste spominki w pismach do dziejów dawnej Polski, ed. A. Grabowski, vol. 2, Kraków 1845.
Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, ed. F. Kluczycki, vol. 1/2, Kraków 1881.
Ágoston G., The Last Muslim Conquest. The Ottoman Empire and its wars in Europe, Princeton-Oxford, 2021. DOI: https://doi.org/10.1515/9780691205380
Bobiatyński K., Wojsko i polityka – kilka uwag o udziale armii litewskiej w kampaniach przeciwko Turkom i Tatarom w latach 70. XVII w. [in:] Rzeczpospolita państwem wielu narodowości i wyznań. XVI-XVIII wiek, ed. T. Ciesielski, A. Filipczak-Kocur, Warszawa-Opole 2008, p. 503–519.
Bobiatyński K., Hundert Z., The Composition of the Army of the Grand Duchy of Lithuania during the War with Turkey (1675–1676) in the Light of Financial and Military files, „Zapiski Historyczne”, vol. 83/1, p. 155–175. DOI: https://doi.org/10.15762/ZH.2018.20
Czamańska I, Jan III Sobieski wobec księstw rumuńskich i powstania węgierskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego: Prace Historyczne” 2019, vol. 146, no. 2, p. 347–362. DOI: https://doi.org/10.4467/20844069PH.19.017.9913
Czamańska I, Oswobodziciel czy najeźdźca? Polityka Jana III Sobieskiego wobec hospodarstw Mołdawii i Wołoszczyzny, „Roczniki Historyczne” 1989–1990, vol. 55–56, p. 151–177.
Davies B., Warfare, State and Society, on the Black Sea Steppe 1500–1700, London–New York 2007.
Hundert Z., Bitwa pod Chocimiem 10–11 listopada 1673 roku w historiografii, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2021, vol. 18, no. 3, p. 161–176.
Hundert Z., Kilka uwag na temat chorągwi petyhorskich w wojskach Rzeczypospolitej w latach 1673–1683 [in:] W pancerzu przez wieki. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, eds. M. Baranowski, A. Gładysz, A. Niewiński, Oświęcim 2014, p. 136–149.
Hundert Z., Wojsko koronne a elekcja 1674 roku [in:] Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI–XVIII wieku. O znaczeniu idei wyboru – między prawami a obowiązkami, eds. M. Markiewicz, D. Rolnik, F. Wolański, Katowice 2016, p. 308–332.
Moga I., Rivalitatea polono-austriacă şi orientarea politică a ţărilor române la sfârşitul secolului XVII [in:] Anuarul Institutului de Istorie Naţională, vol. 6, eds. A. Lapedatu, I. Lupaş, Cluj 1936, p. 175–400.
Paradowski M., We came, We saw, God conquered. The Polish-Lithuanian Commonwealth’s military effort in the relief of Vienna in 1683, Warwick 2021.
Wagner M., Działania wojenne na obszarach mołdawskich, podolskich i ukraińskich wiosną 1674 roku [in:] Studia Historyczno-Wojskowe, vol. 2, eds. M. Nagielski, K. Bobiatyński, P. Gawron, Zabrze 2008, p. 163–173.
Wagner M., Wojna polsko-turecka w latach 1672–1676, vol. 1, Zabrze 2009.
Wimmer J., Materiały do zagadnienia liczebności i organi¬zacji armii koronnej w latach 1673–1679, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1961, vol. 7, no. 2, p. 394–437.
Woliński J., Konwokacja 1674 roku a wojna polsko-turecka [in:] idem, Z dziejów wojen polsko-tureckich, Warszawa, 1983, p. 99–127.
Woliński J., Po Chocimie 1673–1674 [in:] idem, Z dziejów wojen polsko-tureckich, Warszawa, 1983, p. 60–89.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Zbigniew Hundert
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.